Mthandiwe, mzalwane wethu,
Ukuqondisa kufanele kwenziwe ngokuvumelana nesimo somuntu ngamunye. Ngakho-ke, lapho sishumayela, akufanele sizibophele ezindleleni ezithile, kodwa ukushumayela kwethu kufanele kubunjwe ngokuvumelana nesimo salowo esikhuluma naye.
1.
Kuyadingeka ukucacisa ukuthi ukungakholwa komuntu okhuluma naye kungukungakholwa okunjani; ukuthi kusebenza kuwo wonke umthetho noma kwezinye izigaba kuphela, ukuze indaba edinga ukucaciswa inikwe ukubaluleka okufanele. Ngaphezu kwalokho, akufanele kuchithwe isikhathi ngokuphikisana nomuntu onamathele ngokuphuphuthekile noma ongenandaba.
2.
Ukwaziwa kwezinga lemfundo yomuntu okhuluma naye, umbono wakhe wezenhlalakahle, nokukhuluma naye ngolimi aluzwisisa, yinto ebaluleke kakhulu.
Ukuzama ukuchazela umuntu onolwazi olunzulu ngento ethile, umuntu onolwazi oluncane, ngokuvamile kubhekwa ngendlela engathandeki. Ikakhulukazi namuhla, kunzima ukuchazela abantu abazazisayo kakhulu, ikakhulukazi uma benolwazi oluthile. Kufanele ukuchazele abantu abanjalo ngendlela efanayo nabo, ngaphandle kokubenza bazizwe sengathi ukhuluma nabo ngokuqondile, ukuze umgomo wakho ufezeke.
Ukusebenzisa ulimi oluqondakala kalula kumuntu okhuluma naye nakho kubaluleke kakhulu.
Namuhla, ukukhubazeka kwemicabango, kuthinta ulimi lwethu ngendlela eyonakalisayo kangangokuthi cishe akunakwenzeka ukuthi izizukulwane ezihlala emngceleni wezwe elilodwa zisebenzisa ulimi olufanayo. Ngempela, kungacabangeka ukuthi izincwadi ezishicilelwe kanye nethelevishini, njengezinto ezihlanganisayo, zingenza izinto ezinhle mayelana nolimi olulodwa nesitayela esisodwa. Kodwa, njengoba amaqembu ahlukene anezincwadi zawo, amaphephandaba namamagazini awo, ngoba athanda imibono ehlukene, izizukulwane ezimpofu azikwazi ukusinda ekubeni amaqembu azimele. Izindlela zokusebenzisa ulimi ezahlukene kanye nezindlela zokucabanga ezahlukene zenza igebe elingenakugcwaliseka phakathi kwezizukulwane.
Ngakho-ke, kubalulekile ukuthola kahle ukuthi umuntu okucatshangwa ukuthi uzotshelwa okuthile, ujwayelene kangakanani namazwi nendlela yokuchaza. Ngaphandle kwalokho, kuzofana nezingxoxo ezibazisayo phakathi kwabantu ababili abangazani, futhi asikholwa ukuthi kuzoba usizo kakhulu. Kufanele kunakwe kakhulu ukucaca okukhulu kwegama nemibono ezokhanyisa inhloso nenjongo.
3.
Kuyinto ebalulekile ukuthi izinto esizozichaza zaziwe kahle kusengaphambili, futhi izimpendulo ezinamandla zilungiselelwe imibuzo engase iphakanyiswe mayelana nezihloko esizozethula.
4.
Ekuchazeni, akufanele neze kungenwe endleleni yezingxabano nokuphikisana. Le ndlela, evusa ubugovu kumuntu, ayinampumelelo. Ukusakazeka nokukhula kwezibani zokholo enhliziyweni kuncike ekubeni nobudlelwane obusondelene nalowo owadala lelo kholo. Ngaphandle kokucabanga ngentokozo yakhe nokubona kwakhe, izingxabano ezinamandla nezingxoxo ezenziwa ngabantu abangenalwazi, noma zikwazi ukuthulisa umphikisi, akukwazi neze ukuthi zibe nomthelela. Ikakhulu uma kwaziwa kusengaphambili ukuthi kuzovuleka isikhala salolu hlobo lwenkulumo-mpikiswano, futhi kuza kulo ngomfutho omkhulu… Abantu abanjalo bahlala njengabaphikisi kunokuba babe ngabaxoxisani, bahlala ngolaka bese behamba ngolaka. Lapho besukuma, ezinhliziyweni zabo ezingakholwanga, basukuma ngomqondo wokufuna izimpendulo zezinto ezazifuna ukuchazwa kubo. Okunye sekuyaziwa… Bazoya kubangani babo, bazobheka ezincwadini, bazosebenzisa izindlela eziningi ukuze bafune izimpendulo zezinto esizama ukuzichaza kubo. Lokhu kuzobayisa phambili ngesinye isinyathelo ekungakholweni; okuzoba yisimo esiphambene nalokho umuntu ofundisayo afuna ukukwenza.
5.
Ekuchazeni, kufanele kukhulunywe ngenhliziyo yomuntu okhulunyiswa naye. Yonke imisho kufanele iqale ngobuqotho nangothando, iphinde iphele ngendlela efanayo. Noma yikuphi ukungabi nambelelo kumuntu okhulunyiswa naye noma emicabangweni yakhe kuzophazamisa kakhulu umthelela walokho okuzokhulunywa, futhi kuzomkhubisa.
Umqondisi,
Njengodokotela onomusa, ohlala enesinqumo sokwelapha isiguli sakhe, uyathobeka, amlalele, futhi azizwelele izinhlungu zakhe ezingokomoya, ungumphostoli weqiniso kanye nendoda yeqiniso. Uma izwi nenkulumo, ngaphakathi kwalo mqondo, ziba umculo futhi zigelezela enhliziyweni yomuntu omunye ngengoma emnandi, singaqiniseka ukuthi simnqobile.
Kufanele sinake ngisho nezinkulumo zobuso nezimo zengqondo zoxoxisana naye, futhi kufanele sizilungise njalo. Ngale ndlela, ngeke siphinde izinto ezimcasulayo noma ezimdinayo.
Lapha, leli phuzu akufanele nanini likhohlakale:
Lapho umuntu esixoxisana naye eshiya, uyobe ethatha naye ukuziphatha kwethu okugcwele ubuqotho, ukubuka kwethu okumomothekayo, kanye nokholo nokuzinikela okuchichima kuyo yonke imizimba yethu, futhi ngeke akukhohlwe. Uma siphinde sengeze kulokhu isifiso sokuhlangana naye okwesibili, siyobe sesichaze ingxenye enkulu yalezo zinto ezidinga ukuchazwa.
6.
Umuntu okhuluma naye akufanele agxekwe ngemibono yakhe eyiphutha, izitatimende ezinganembile, noma ngendlela ezomthinta ukuziqhenya kwakhe.
Ikakhulu, akufanele neze kuthathwe izinyathelo ezizomhlazisa phambi kwabanye. Uma inhloso kuwukufaka okuthile enhliziyweni yakhe, uma kudingeka, kufanele sishiyelwe eceleni isithunzi sethu futhi kuphulwe ukuziqhenya kwethu. Ngaphezu kwalokho, ukuzama ukumenza avume okuthile ngokuthinta “izintambo zakhe” akwenzeki neze. Ngokuphambene, ukumhlukumeza ngakunye kuzomqhelisa kithi nasezintweni esizicabangayo.
7.
Ngezinye izikhathi, ukwethula umuntu ongenakholo kubangani abanokholo oluqinile, abanengqondo ekhanyisiwe, nabaziphatha kahle, kungaba yindlela ephumelela kakhulu kunokweluleka izinkulungwane. Nokho, le ndlela ayifaneleki kubo bonke abangenakholo. Ngakho-ke, umuntu oqondisayo kufanele amjwayele umfundi wakhe ngandlela-thile, bese esebenzisa indlela efanele.
8.
Ngokuphambene nalokho, akufanele neze avunyelwe ukuhlangana nabantu abangenangqondo ezenzweni zabo; abangazinzile emicabangweni yabo; abanokuzinikela okubuthakathaka nokuthula kuMdali. Ikakhulu, kufanele kuvinjelwe ngokuphelele ukuthi ahlangane noma axhumane nabantu abazenza abazithobayo nabanolwazi, kodwa abangenalo uthando lokukhonza, abanemizwa nemicabango ehlanganisiwe.
9.
Kufanele alalelwe ngezikhathi ezithile, anikwe ithuba lokukhuluma. Kufanele aphathwe ngesizotha, kubhekwe imibono yakhe ngesineke, kucatshangelwe ukuthi naye ungumuntu.
Ukujula kokholo lwendoda kuthuthukisa futhi kuhlakaniphise umuntu ngokuya ngokuqonda kwakhe ngaphakathi. Ngakolunye uhlangothi, uma kubhekiswe ngaphandle, ikakhulukazi kubantu abangenalwazi, akusizi ngalutho ngaphandle kokudala ukuzonda nokuzinyeza.
Iqiniso liwukuthi, ukulalela imibono eyize kuyalilimaza umphefumulo futhi kuwonakalise imicabango ehlanzekile. Nokho, uma ukubekezelela lolu hlobo lokuhlupheka kuzoholela ekuzuzeni inhliziyo, kufanele siqine izinyo bese sibekezela.
Noma uma singamniki ilungelo lokucabanga, ilungelo lokukhuluma, uma sihlala sithatha ilungelo lokuchaza, ngisho noma izinkulumo zethu zizala zize zifike phezulu, akukho lutho oluzongena engqondweni yomuntu esikhuluma naye. Kukhona abantu abaningi abaye baba nemizwa emibi ngalokhu; njengokudonsa amanzi ngembiza enembobo, ngisho noma benza umzamo omkhulu, abakwazanga ukufundisa umuntu oyedwa indlela efanele.
Maye kuphatheke kabi labo abanokukhuluma okungapheliyo, abangenayo imbeko yokulalela abanye!
10.
Kulezo zindaba, kuyasiza ukugcizelela ukuthi umbhali akagcini yedwa, kodwa abantu abaningi kusukela kudala nabo bacabanga ngendlela efanayo. Kufanele ngempela ukugcizelela ukuthi kunabantu abaningi abacabanga ngendlela efanayo namuhla, kunokuba kubhekwe labo abambalwa abangakholwa. Futhi, kufanele kuchazwe ngemibonelo, hhayi nje ngamazwi angenalutho.
11.
Ngaphakathi kwalo mkhathi, into yokuqala esifuna ukuyisho ayithandabuzeki:
“Kelime-i Tevhid”
Kufanele kube nezinto ezimbili eziyisisekelo. Nokho, uma kutholakala ukuthi usezuze ukholo nokwaneliseka enhliziyweni yakhe ngalokho akufundile ngaphambili noma ngalokho akunikwe ngaleso sikhathi, kungaqhubekelwa kwezinye izinto.
Kufanele kucatshangelwe kakhulu ukuthi kungachazwa yini izindaba ezithile lapho umuntu ongakholwa angase abe nesibindi sokuzigxeka, ngaphandle kokuthi inhliziyo yakhe iqinisekiswe ngokholo.
Ngokuphetha, singathi,
ngemuva kokuthola isimo somuntu, izinto okudingeka zilandiswe ezingeni lokuqala ngaphakathi kohlaka lwendlela okukhulunywe ngayo
izimiso zokholo kanye nemikhuleko
Kufanele kube njalo. Kulezi zimo, ngemva kokuba inhliziyo isitholile ukuthula, kuba khona ithuba nethuba lokuchaza ezinye izindaba. Ngokuphambene, njengoba kunjalo namuhla,
“Inyama yendoda, utshani wenja”
Kuzoba khona amaphutha ekwethuleni izibiliboco, njengokubeka izibiliboco etafuleni ngendlela engalungile, njengomwaiter ongakwazi ukwethula noma ukuhambisa ukudla, futhi noma ngabe sikuthanda kangakanani ukwethulwa okunjalo, kuzoba nomthelela omubi kumuntu omethulelayo.
Ukuze uthole ulwazi olwengeziwe, chofoza lapha:
Kufanele sibe njani isitayela sethu ekushumayeleni? Kufanele ngibashumayeze kanjani abantu abadelela izimiso zamaSulumane?
Ngiyabingelela ngithandazela…
UbuSulumane Ngemibuzo
