– Yiziphi izizathu ezingenza umuntu angazili ukudla?
Mthandiwe, mzalwane wethu,
Ukuthola indlela yokuziphilisa kuyisibopho. Ukugcwalisa imiyalo yenkolo nako kuyisibopho. Ngakho-ke, emibhalweni yamazwe ngamazwe yelungelo labantu, ukuhlinzekwa kwenkululeko yenkolo nengqondo emsebenzini nasekuphileni kokusebenza kubekwe njengelungelo labasebenzi kanye nomsebenzi wabaqashi. Kodwa leli lungelo, ngisho nabaqashi abangamaSulumane, ngezinye izikhathi alihlinzekwa ngokuphelele. Ngisho noma lihlinzekwa, ngenxa yohlobo lwalo, eminye imisebenzi inzima futhi iyinselele. Kulabo abahlangabezana nezimo ezinjalo, ikakhulukazi mayelana nokuzila ukudla, kukhona izindlela ezithile zokwenza izinto zibe lula.
Ngokuyisisekelo, akulungile ukuthi umuntu asebenze noma aqashwe emisebenzini enzima neyisindayo engamvimbela ukuba enze izinkonzo zakhe ngendlela evamile. Ukushiya umuntu phakathi kokwenza izinkonzo zakhe ngendlela enempilo nokuthola indlela yokuziphilisa akwamukeleki neze ngokombono wamalungelo abantu. Uma umuntu eshiywe kulesi simo, uma umphakathi ungakwazi ukumnikeza amathuba emisebenzi angcono, ngakho-ke uma eshiya umsebenzi wakhe, kungenzeka kakhulu ukuthi abhekane nobunzima bokuziphilisa, angase angazili. Uma umuntu ebhekene nesimo sokusebenza emsebenzini onzima isikhashana, angase angazili uma ekhathazeka ukuthi ukuzila kungalimaza impilo yakhe. Laba bantu, uma bethola ithuba, bayakwenza lokho abakushiyile, uma kungenjalo, banikela ngesihlengo esikhundleni sokuzila.
Evesini (ukuzila ukudla) eku-Quran, izizathu ezivumelekile zokungazili ukudla zihlanganisa ukugula, uhambo, kanye nokungakwazi ukuzila ukudla (Al-Baqarah 2:184-185).
Uma lezi zimo zombili zifinyelela ezingeni eliphezulu kangangokuthi kukhona ukukhathazeka ngokufa komuntu noma ukulahlekelwa kwengqondo yakhe, khona-ke kuvunyelwe ukuthi umuntu aphule ukuzila. Kudingeka ukuthi umuntu alungise ukuzila kwakhe ngosuku olulandelayo ngesikhathi esifanele ngemuva kweRamadan.
Ngisho nasezinsukwini ezishisayo ezinje, noma ubani osebenza futhi ahlela izinto e-Imaret (izindawo zokulungiselela ukudla) egameni leSultan angase aphule ukuzila kwakhe uma esaba ukulahlekelwa impilo yakhe noma ukulahlekelwa ukulinganisela kwengqondo yakhe.
Ngokufanayo, labo abasebenza imisebenzi ekhandlayo nengaphezu kwamandla, futhi besaba ukuthi bangafa noma bahlaselwe ukungalinganiseli kwengqondo nengokomoya uma bezila ukudla ngesikhathi sezulu elishisayo, nabo bangaphula ukuzila kwabo. (Fethü’l-Kadir – Kemal îbn Hümam; Celal Yıldırım, Kaynaklarıyla İslam Fıkhı, Uysal Kitabevi: 2/234)
Siyazi ukuthi iKurani nehadith zihlale zikhomba ukuthi akukho mthwalo onzima kubantu enkolweni, nokuthi uma kukhona ubunzima noma ukuhlupheka, abantu banikezwa izindlela ezilula nezimvume. Njengengxenye yalomgomo jikelele, kuvunyelwe ukuthi abanye abantu bangazili ukudla ngesikhathi seRamadan, okuyinto ebekwe njengomsebenzi.
Uma umuntu ebeke inhloso yokuzila ukudla ebusuku, kodwa kwadingeka ukuba ahambe emini, ngokusho kwamaHanafi, kungcono ukuba aqedele ukuzila kwakhe; kodwa uma ekwephula, akudingeki ukuba akhokhe isihlengo. AmaShafi’i namaHanbali, ngakolunye uhlangothi, asekelwe emlandweni othi uMprofethi (ukuthula nokubusiswa kube phezu kwakhe) wazila ukudla ngesikhathi sokunqoba iMekka kwaze kwafika endaweni ebizwa ngokuthi iKadid, lapho aphula khona ukuzila kwakhe, bathi ngisho nokuzila ukudla okwakuhloswe ebusuku kungaphulwa uma umuntu esohambweni. Isimo sempi noma ukulwa isikhathi eside empini nakho kuyizaba. Kulezi zimo, umuntu kufanele enze njengoba kufanele impilo yakhe nomsebenzi wakhe.
Umuntu ongakwazi ukuzila ukudla ngenxa yezinye zezizathu ezibalwe ngenhla, ngenxa yokuhlonipha ukuzila ukudla, abazilayo kanye nenyanga yeRamadan, akufanele akubonakalise lokhu ngangokunokwenzeka.
Ngokuphathelene nendlela umuntu okufanele aziphathe ngayo uma esongelwa ngokuphila kwakhe noma ngelungu lomzimba wakhe, abanye abafundisi bathi umuntu obulawa ngesihluku ngoba enqaba ukwephula ukuzila kwakhe kweRamadan ngaphansi kwengcindezi akabi nasono; kunalokho, uthola umvuzo omkhulu ngoba ubonise ukuzinikela kwakhe enkolweni yakhe. Nokho, umbono ovamile uthi kungcono ukwephula ukuzila ngaphansi kwalezi zimo. Ngisho noma umuntu osongelwayo enesizathu esivumelekile sokwephula ukuzila, njengohambo noma ukugula, uma enqaba ukwephula ukuzila ngaphansi kwengcindezi, uba nasono.
Ngiyabingelela ngithandazela…
UbuSulumane Ngemibuzo
