Mthandiwe, mzalwane wethu,
Akunandaba ukuthi isibhaliso sendawo sibhaliswe egameni likabani. Ngezizathu eziningi, umnikazi wendawo angabhalisa isibhaliso egameni lomunye umuntu.
Uma uyihlo wayengumnikazi wendawo kanye/noma wendlu, ngemva kokushona kwakhe, nawe unelungelo nesabelo. Uma uyihlo wayenikeze ngaphansi kwemibandela (isibonelo, uma uthengisa, kufanele unikeze nabo isabelo sabo), khona-ke kufanele kuhlonishwe leyo mibandela.
Ngemva kwalesi sethulo esifushane, ake siye emininingwaneni yendaba:
Uma kungekho mbhalo osemthethweni, ukuthi ubaba waphana ngempahla yakhe komunye wabantwana bakhe esaphila akwanele. Lokhu kumele kufakazelwe ngofakazi noma abazalwane bavume lolu daba ngokuzithandela. Uma kungekho ofakazi noma abazalwane bengavumi lolu daba ngoba kungekho ofakazi, abazalwane bayafungiswa ukuthi abazi lutho ngalolu daba lokuphana. Ngemuva kokufunga, ngokomthetho wendlela yefa, bonke abazalwane bayathola isabelo sabo ngokwesabelo sabo.
Nazi ezinye izibonelo zama-fatwa eziphathelene nendaba le:
Yebo, yonke impahla yomufi iyabelwa phakathi kwezindlalifa ngokwezilinganiso zeshari’a. Umpendulo wathi: “Ngaphandle kokuba umuntu ofuna ukuthola isipho afakazele isicelo sakhe ngendlela esemthethweni, akukho ukwahlulela okungamvuna.” (el-Fetava’l-Mehdiyye, 5/96)
Ngaphandle kwalokho, kufanele bafunge ukuthi abazi ngalokhu. (Buğyetu’l-Musterşidin, s. 367)
Ukunikezelwa kwendawo yobaba endodaneni yakhe ngeke kwenzeke ngokuqoshwa kwetayitela kuphela, ngaphandle kokuthi kufakazelwe ngofakazi noma kuvunywe ngabanye abazalwane. Ngoba kudingeka ukuthi kufakazelwe ukuthi uyinikeze indodana yakhe njengempahla.
Ngokwesibonelo, ngokukaHanafi, uma umuntu etshala isivini ngenxa yendodana yakhe bese ethi, “Ngikunikele endodaneni yami,” lokho kuba yisipho. Uma ethi, “Ngikwenze egameni lendodana yami,” lokho akuba yisipho. (Reddu’l-Muhtar, 5/689)
Ngokwesikolelo seShafi’i, ukubhala kuphela akubona ubufakazi obungokwenkolo kuzo zonke izivumelwano, izindaba, kanye nezinkulumo zokwakha. Kufanele kushiwo ngokucacile ukuthi kunikezwe njengempahla. Uma kungaziwa ngokucacile ukuthi kunikezwe njengempahla, abazalwane abadingi ukwenza ngokusho kwalokho. Ngoba akusebenzi futhi akunawo ubufakazi obungokwenkolo. (Buğyetu’l-Musterşidin, s. 385)
Ngakolunye uhlangothi, ukuthi indodana eyayihlobene naye yenza ukonga kule ndlu, nokuthi yahlala kule ndlu ngesikhathi uyise esaphila nangemva kokufa kwakhe, akusho ukuthi indlu yaphakanyiswa kuye. Ngempela, uma umuntu ethi komunye, “Yenza ukonga kule ndawo,” bese omunye eqhubeka nokonga, lokho akusho ukuthi indawo yaphakanyiswa kuye. Ngokufanayo, uma umuntu enika indodana yakhe imali ethile, bese indodana yenza ibhizinisi ngayo futhi yenza inzuzo, bese kuthi ngemva kokufa kukayise, uma kubhekwa ukuthi wayinike ngendlela yokuphakanyiswa, konke kuba yisipho; uma wayinike ngenhloso yokwenza ibhizinisi, konke kuba yifa. (Düreru’l-Hukkam, 2/403)
Ekugcineni: Uma umuntu ofuna isibonelelo engakwazi ukufakazela isicelo sakhe ngofakazi, abalandeli bayafunga ukuthi abanalo ulwazi mayelana nokuthi indlu leyo yanikezwa njengesibonelelo. (Buğyetu’l-Musterşidin, s. 122)
– Uma ubaba enikeze indodana yakhe indlu, ukuze isipho sisebenze, kudingeka abafakazi abathembekile noma abanye abazalwane abavumelane naleso siphakamiso. Ngaphandle kwalokho, isiphakamiso sesipho asamukeleki, futhi yonke impahla izohlukaniswa phakathi kwabazalwane ngokwemigomo yamaSulumane.
– Ngaphandle kokuba kube khona izwi elivela kumuntu owenze umnikelo elisho ukuthi unikele ngempahla yakhe, umnikelo awenzeki ngokumane nje kubhaliswe incwadi yobunikazi egameni lendodana yakhe.
– Ukuthi indodana yenze ukonga kule ndlu, nokuthi ihlale kule ndlu ngesikhathi uyise esaphila nangemva kokufa kwakhe, akusho ukuthi indlu inikezwe yona njengomnikelo.
– Uma umuntu owamukele isipho esivela kubaba wakhe esaphila, akwazi ukufakazela ukuthi isipho samnikwa ngesikhathi uyise esaphila, futhi wasamukela ngokuhambisana nemithetho yenkolo, isipho siyasebenza. Ngaleso sikhathi, abanye abazuzi abanalo ilungelo lokufuna isabelo kuso.
– Uma umuntu ofuna isibonelelo engakwazi ukufakazela isicelo sakhe ngofakazi, abazukulu bayafunga ukuthi abanalo ulwazi mayelana nokuthi indlu leyo yanikezelwa njengesibonelelo. Ngakho-ke, indlu leyo iyoba yingxenye yefa, bese yabelwa phakathi kwabazukulu ngokwesigaba senkolo.
Ngiyabingelela ngithandazela…
UbuSulumane Ngemibuzo
