Imiqulu yezina ichazwe ngemininingwane eQur’an, eSurah An-Nisa, 4/15–16–25; An-Nur, 24/2; Al-Ahzab, 33/30. Ngakho-ke, kufanele siwaqonde kanjani lamavesi uma sicabanga ngesijeziso sokukhandwa ngamatshe?
“Shayeni ngamunye wendoda nendoda eyaphinga, nishaye ngamunye wabo izibhamu eziyikhulu. Uma nikholwa kuNkulunkulu nasezinsukwini zokugcina, ningabathambiseli ngesikhathi nisebenzisa isijeziso sikaNkulunkulu. Futhi abanye abakholwayo mababone isijeziso esibafikayo.”
(An-Nur, 24:2)
“O ninawo bakaMprofethi! Noma ngubani phakathi kwenu owenza ubufebe obusobala, isijeziso sakhe siyophindwa kabili.”
(Al-Ahzab, 33/30)
“…izincele zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu zenu
(An-Nisa, 4/25)
– Uma isijeziso sokuphinga kuwukukhandwa ngamatshe kuze kufiwe, yini-ke okuphindwe kabili nengxenye yaleso sijeziso; sisebenza kanjani?
Mthandiwe, mzalwane wethu,
Ake sibhalele lapha incazelo yezindima ezikhulunywa ngazo embuzweni:
“Shayani umfazi nendoda abaziphethe ngendlela yokuziphatha okubi, ngamunye wabo mshaye ngenduku eziyikhulu. Uma nikholwa kuNkulunkulu nasezimpilweni ezizayo, ningavumeli ukuthi isihawu sinithonyele ekwenzeni isinqumo sikaNkulunkulu. Futhi, abantu abakholwayo abaningi mababe khona njengofakazi ekushayweni kwabo!”
(Nur, 24/2).
“O ninawo bakaMprofethi! Noma ngubani kini owenza isono esibi, isijeziso sakhe siyophindwa kabili. Lokhu kulula kuNkulunkulu.”
(Al-Ahzab, 33/30)
“Uma benza ubufebe ngemva kokushada, bayohlawuliswa isigamu sesijeziso esibekelwa abesifazane abakhululekile.”
(An-Nisa, 4/25).
Kuleli vesi yokuqala, icala lobufebe lishiwo ngokusobala ukuthi liyashaywa ngezinduku eziyikhulu.
Evesini yesibili, uma ngabe omunye wabafazi bakaMprofethi (saw) enza ubufebe, isijeziso sakhe siyoba kabili kunaleso esinikezwa abanye abantu. Lokhu kubonakala kukhombisa ukuthi isijeziso sobugebe akusona ukubulawa ngamatshe. Ngoba isijeziso esiphindwe kabili sikhona kuphela ezigwebeni ezibekwa abantu abaphilayo. Akukho ukubulawa okuphindwe kabili.
Okwesibili endaweni
“Ninawo, bafazi babaprofethi! Noma ngubani phakathi kwenu owenza isono esibi, isijeziso sakhe siyophindwa kabili.”
okukhulunywa ngakho evesini elithi
“izinhlungu eziphindwe kabili”
Inhloso yalezi zinhlawulo ezimbili, eyodwa kuleli zwe kanye neyodwa ezweni elizayo.
(bheka u-Kurtubi, incazelo yendima ehambisanayo).
Ngakho-ke, ngokusekelwe kuleli vesi, akulungile ukuthi isijeziso sabesifazane abashadile ngeke kube ukukhandwa ngamatshe. Ngoba lapha, isijeziso sokukhandwa ngamatshe asiphindwa kabili, kodwa -ngisho noma izono zabanye abantu abajeziswe emhlabeni zithethelelwa ngemuva kokufa- isijeziso sabafazi bomprofethi emhlabeni asisusi isijeziso sabo ngemuva kokufa, ngakho-ke, bayajeziswa kabili, kokubili emhlabeni nangemuva kokufa.
(bheka u-Kurtubi, u-Ibn Ashur, incazelo yale ndima).
Ngokwezinye izazi, isijeziso sabo e-Akhirah siphindwe kabili kunesezabanye. Ngokwesibonelo, uma abanye beshisa e-Jahannam izinsuku ezinhlanu, bona bayoshisa izinsuku eziyishumi.
(qhathanisa no-Alusî, incazelo yendima ehambelanayo).
Evesini yesithathu yona,
isijeziso sokuziphatha kabi esinikezwa izancinza
Kuthiwa isigwebo sabesifazane abakhululekile sasinguhhafu wesigwebo sabesifazane abayizigqila. Lokhu kubonakala kubonisa ukuthi isigwebo sokuziphatha kabi akusikho ukubulawa, njengoba kushiwo evesini elilandelayo. AmaKharijite ayenqaba isigwebo sokukhandwa ngamatshe ngesisekelo sale vesi.
(bheka u-Razî, incazelo yevesi lesi-2 le-Surah Nur).
Ngokuphathelene nendima ye-25 ye-Surah An-Nisa mayelana nesijeziso sesigqila, kungashiwo okulandelayo: Ukusetshenziswa kwesijeziso sokukhandwa ngamatshe, umuntu…
“muhsan”
kuyinto esincike kuyo. Lapha
muhsan
okushiwe ngumuntu,
(Ngokuka-Imam-ı Azam, umMuslim),
umuntu omdala, ohlakaniphile, okhululekile, owayeshade ngaphambilini ngomshado ovumelekile -futhi kwenzeka ukuhlanganisa imizi-.
(Ngokuka-Imam-ı Azam, ukuba ngumSulumani kuyadingeka futhi)
Uma umuntu onjalo eba nengqungquthela yangempela, isijeziso sakhe ukukhandwa ngamatshe. Lolu daba lwamukelwa yibo bonke abafundi be-fiqh.
(bheka u-V. Zuhaylî, el-Fıkhu’l-İslamî, 6/40-43).
Kuyabonakala ukuthi izigqila nabesifazane abayizigqila abathathwa njengabantu abakhululekile ngomqondo wezomthetho, ngakho-ke abathathwa njengabantu abahloniphekile. Njengoba bengahloniphekile, akukho isijeziso sokukhandwa ngamatshe esingasebenza kubo. Ngakho-ke, ukuqhathanisa okusevesini kusebenza kubantu abangahloniphekile (okungukuthi, abangashadile) abakhululekile kanye nezigqila/abesifazane abayizigqila abangahloniphekile kuzo zombili izimo. Ngempela, njengoba uRazi ebhala, izazi zivumelana ngokuthi isijeziso sokukhandwa ngamatshe asisoze sasebenza kubantu abayizigqila/abesifazane abayizigqila.
(bheka u-Razî, umsebenzi wakhe oshiwo ngenhla)
Kufanele futhi sikukhumbule lokhu:
Uma i-Qur’an ingumthombo wokuqala wezinhlaka zama-Sharia, khona-ke i-Sunnah ingumthombo wayo wesibili.
Lolu daba lusezandleni zolwazi lwezazi zamaSulumane. Ngakho-ke, kuyadingeka ukwamukela ukuthi kukhona imithetho ethile yamaSharia engekho eQur’an kodwa ekhona eSunnah. Njengoba imininingwane ebalulekile yezinkonzo ezifana nomkhuleko, ukuzila ukudla, iHajj, kanye neZakat isekelwe eSunnah, kuyaziwa ukuthi kukhona imithetho emayelana nendaba yefa, umshado, nezinye izindaba ezifanayo, engekho eQur’an kodwa isekelwe eSunnah futhi isetshenziswa yisizwe samaSulumane.
Ngokufanayo, nakuba iKoran isho kuphela isijeziso sokushaywa ngesiswebhu ngesono sokuphinga, isijeziso sokukhandwa ngamatshe sasisebenza kuyo yonke imbali futhi samukelwa yibo bonke abafundi bomthetho wamaSulumane.
Kuyaziwa ngokuqinisekileyo ukuba uMprofethi (s.a.w.), abane abakhulu abalandeli bakhe, kunye nabo abalandela emva kwabo, babesebenzisa isijeziso sokukhandwa ngamatshe. Ngenxa yale nyaniso, izazi zamaSulumane zaye zanyanzelwa ukuba zihlukanise izijeziso ezikhankanywe kwiKurani naseSunnah. Ngokunjalo, isijeziso sokushaywa ngesibhamu esikhankanywe kwiKurani njengesijeziso sokuzinza, samukelwa njengesijeziso sabenzi bobubi abangakatshati, kanti isijeziso sokukhandwa ngamatshe esiye safika kuthi ngendlela engaphazamisekiyo kwiSunnah, samukelwa njengesijeziso sabenzi bobubi abatshatileyo.
(bheka u-V. Zuhaylî, el-Fıkhu’l-İslamî, 6/38-40).
Nakuba iKoran ingayisho lutho ngesijeziso sokukhandwa ngamatshe, imithombo yamaHadith eyiqiniso inikeza ulwazi oluqinile lokuthi abantu abashadile abatholakala benecala lobufebe kufanele bakhandwe ngamatshe.
Isijeziso esinzima kangaka sibangelwa ukuthi ubufebe yicala elikhulu. Ngaphezu kwalokho, icala lobufebe linamandla okuyenga abantu abaningi abangakwazi ukuzibamba. Ukuze kunqandwe icala elikhulu kangaka elinokuyenga okukhulu, kudingeka isijeziso esinzima nesiyisixwayiso.
Ngokuvumelana phakathi kwabafundi be-Islam, amavesi e-Surah An-Nur awakhulumi ngesijeziso sokukhandwa ngamatshe. Nokho,
Kunobufakazi obuqinile bokuthi ukushaywa ngamatshe kwakusetshenziswa ekuqiniseni isibopho.
Isahluko se-Quran singase sithathwe njengesisebenza kuphela ngesisekelo se-hadith eyodwa. Ngaphezu kwalokho, kukhona ama-hadith amaningi (mutawatir) mayelana nokukhandwa ngamatshe.
(bheka u-Razî, incazelo yezindima ezihambelanayo).
Ngiyabingelela ngithandazela…
UbuSulumane Ngemibuzo
