Anh/chị thân mến,
Các học giả về phương pháp luận của học thuyết Hồi giáo chia các nhà nghiên cứu Hồi giáo thành hai loại: nhà nghiên cứu Hồi giáo tự do (mutaḥḍiq-i mutlaq) và nhà nghiên cứu Hồi giáo có giới hạn (mutaḥḍiq-i muqayyad).
Người có khả năng suy luận độc lập tuyệt đối (Mục tịch tuyệt đối)
là những người có đủ năng lực để đưa ra phán đoán trong mọi vấn đề thuộc luật Hồi giáo.
Người có khả năng suy luận (ijtihad) nhưng bị hạn chế
là những học giả pháp luật có khả năng tự đưa ra phán đoán (ijtihad) trong một số vấn đề, nhưng không có khả năng đó trong một số vấn đề khác. Họ bắt chước các học giả pháp luật tuyệt đối (mutlaq mujtahid) khác trong những vấn đề mà họ không thể tự đưa ra phán đoán.
Người đưa ra phán đoán (mục tịch) không thể đưa ra vấn đề từ lý trí, trí tưởng tượng và cảm xúc của riêng mình.
Tuy nhiên, chỉ khi đã sử dụng hết mọi khả năng của mình, người ta mới có thể khai thác những vấn đề chi tiết, không liên quan đến tín ngưỡng, ẩn chứa trong các bằng chứng tôn giáo; nếu không, người đó sẽ phải chịu trách nhiệm.
Các bậc học giả (mục tử) khác nhau về trình độ. Có người có trình độ cao hơn và có nhiều phước đức hơn.
Có bảy tầng lớp học giả.
1.
Người có khả năng đưa ra phán đoán (ijtihad) trong luật Hồi giáo (fi’ş-şer’i’a)
: Điều này
người có khả năng suy luận độc lập tuyệt đối (trong thần học Hồi giáo)
được gọi là. Không bắt buộc phải bắt chước một học giả khác, cả về nguyên tắc lẫn chi tiết.
Đó là những vị như Imam Abu Hanifa, Imam Malik, Imam Shafi’i, Imam Hanbali.
2. Người có khả năng đưa ra phán đoán (ijtihad) trong trường phái (madhhab):
Trong lĩnh vực Ijtihad, họ là những người thực hiện theo phương pháp và quy tắc được các Imam của trường phái mà họ theo tán thành;
Imam Abu Yusuf, Imam Muhammad
như vậy.
3. Người có khả năng đưa ra phán đoán (ijtihad) về vấn đề này:
Đó là những học giả pháp luật có khả năng đưa ra phán quyết trong một vấn đề mà không có quy định trong trường phái của họ. Ví dụ:
Abu Hasan al-Karkhi, Shams al-A’imma al-Hulwani, Imam Serahsi
những người như vậy… Những người này không bao giờ phản đối các vị lãnh đạo tôn giáo, cả về nguyên tắc lẫn chi tiết. Họ chỉ đưa ra phán đoán dựa trên các nguyên tắc và quy tắc mà họ đã thiết lập trong những sự kiện mới.
4. Những người bị đuổi khỏi nhà cửa và đất đai của họ:
Những người này là những người theo trường phái (mụcallid) không có khả năng tự đưa ra phán đoán (ijtihad). Họ là những học giả (faqih) có khả năng giải thích và làm rõ những vấn đề không rõ ràng, có nhiều khả năng giải thích, được truyền lại từ các vị lãnh đạo trường phái của họ. Ví dụ:
Cessas, Abu Bakr al-Razi
những nhân vật nổi tiếng như vậy.
5. Những người ưu tiên:
Các học giả tôn giáo có quyền lựa chọn cách hiểu phù hợp nhất trong các truyền thuyết khác nhau của trường phái mà họ theo, bằng cách xem xét phong tục, tập quán của người dân và nhu cầu của thời đại. Ví dụ: Người nổi tiếng với “Kuduri”.
Abu’l Hasan,
Người có sự hướng dẫn/Người được ban phước lành
Sư phụ Hồi giáo Merğinâni
như vậy.
6. Những người có khả năng phân biệt:
Những người này không có quyền lựa chọn, mà là những người có khả năng phân biệt giữa phán quyết mạnh và phán quyết yếu trong trường phái của họ. Ví dụ như Nasafi, tác giả của Kenz, Abu Fazl Mujaddid al-Mawsili, tác giả của Muhtar, và Taj al-Sharia Mahmud al-Bukhari, tác giả của Vikaye…
7. Những người theo chủ nghĩa bắt chước:
Đó là những học giả về luật Hồi giáo (fiqh) không đạt đến trình độ của một mujtahid. Ví dụ như Ibn Abidin…
Việc một học giả vĩ đại như vậy, người đã viết một cuốn sách gồm tám tập về giáo lý Hồi giáo, một trong những cuốn sách cơ bản của trường phái Hanafi, lại được coi là thuộc tầng thứ bảy của các nhà thần học, là một vấn đề mà những người đang tranh luận về vấn đề này ngày nay cần suy nghĩ một cách nhân ái.
* * *
Ghi chú:
Để biết thêm thông tin chi tiết, hãy xem bài viết của Osman Keskioğlu.
“Cấp bậc của các học giả Hồi giáo”
Chúng tôi cũng khuyên bạn nên đọc bài viết này của tác giả:
Các cấp bậc của các học giả Hồi giáo (Mục tịch)
Các tầng lớp của các học giả Hồi giáo:
Các tác giả Hồi giáo đã xếp hạng các học giả theo vị trí xứng đáng; họ đã phân loại các nhà thần học, nhà truyền giáo, và các học giả luật Hồi giáo (faqih) theo trình độ học vấn của họ. Những tác phẩm viết về vấn đề này được gọi là “Tabakat”. Những tác phẩm phân loại các faqih được gọi là “Tabakatu Fukaha”. Trong thời kỳ đầu của Hồi giáo, vào thời kỳ của các Sahaba và Tabi’in, các học giả Hồi giáo không được phân chia thành các cấp bậc khác nhau. Thậm chí, thuật ngữ “fukaha” lúc đó cũng không được sử dụng theo nghĩa hiện nay. Các trường phái luật Hồi giáo (mazhab) chưa được thành lập. Vào thời đó, bất kể lớn hay nhỏ, mỗi học giả đều hành động theo kiến thức của mình, không ai bắt chước ai. Nếu có vấn đề gì không biết, họ sẽ hỏi và học hỏi lẫn nhau. Không ai được quy thuộc vào một faqih của các Sahaba hay Tabi’in, họ có thể hỏi bất cứ ai mà họ muốn. Không có trường phái nào theo nghĩa hiện nay. Nhưng vào cuối thời kỳ Tabi’in, các trường phái suy luận (ijtihad) dần dần được thành lập và luật Hồi giáo bắt đầu được giảng dạy như một môn học riêng, các faqih được chia thành các nhóm theo các trường phái suy luận. Ở Iraq, Imam Abu Hanifa, ở Hejaz, Imam Malik, và ở Ai Cập, Imam Shafi’i, những nhà suy luận vĩ đại đã nghiên cứu và đưa ra phán quyết về các vấn đề luật Hồi giáo. Bằng cách này, họ đã chuẩn bị các nguyên tắc cơ bản của cả usul al-fiqh (nguyên tắc luật Hồi giáo) và furu’ al-fiqh (chi tiết luật Hồi giáo), tạo ra các trường phái luật Hồi giáo khác nhau về cơ bản, với các nguyên tắc, quy tắc, tổng quan và chi tiết của chúng. Người ta bắt đầu tuân theo và đi theo con đường của những nhà suy luận này. Và những trường phái luật Hồi giáo này được gọi là “Mazhab”. Người sáng lập của một mazhab là người lãnh đạo và đứng đầu những người theo họ, vì vậy họ được gọi là imam của mazhab. Danh tiếng của các Imam (người lãnh đạo tôn giáo) trong các trường phái pháp luật Hồi giáo lan rộng khắp nơi. Hàng ngàn học sinh, những người ham học hỏi, đã đến học với các Imam này và sau khi học xong, họ đã truyền bá những gì mình đã học được ở quê hương của họ. Bằng cách này, các trường phái pháp luật Hồi giáo được biết đến và lan rộng khắp nơi. Số lượng người theo mỗi Imam ngày càng tăng. Họ bắt đầu được gọi theo tên của các Imam này. Các trường phái pháp luật Hồi giáo được đặt tên theo tên của người sáng lập, ví dụ như “Trường phái Hanafi”, “Trường phái Shafi’i”, v.v. Như vậy, bốn trường phái Hanafi, Shafi’i, Maliki và Hanbali đã xuất hiện. Các trường phái pháp luật Hồi giáo được thành lập vào thời kỳ các Imam là những người có khả năng suy luận độc lập (Mujtahid) không chỉ giới hạn ở bốn trường phái này. Ngoài bốn Imam này, còn có một số Imam khác của các trường phái khác. Hasan Basri, Ibn Shabrume, Ibn Abi Layla, Awzai, Su’yan Sauri, Layth Ibn Sa’d, Sufyan Ibn Uyayna, Ishaq Ibn Rahuwa, Abu Sur Ibrahim, Dawud Zahiri, Ibn Jarir Tabari, Amr b. Haris, Abdullah b. Abu Ja’far, Abu Ubayd Qasim b. Salam, Ibn Khuzaimah, Ibn Nasr Marwazi, Ibn Munzir Nisaburi, v.v… là những người thuộc các trường phái này. Khoảng 17 người được liệt kê ở đây và nhiều người khác nữa, mỗi người có trường phái riêng. Trường phái của một số người chỉ tồn tại trong chính bản thân họ, một số khác tồn tại một thời gian rồi biến mất. Những người theo trường phái này đã hòa nhập vào các trường phái khác. Sau 400 năm, chỉ còn lại bốn trường phái. Mặc dù thỉnh thoảng có những người có khả năng suy luận độc lập (Mujtahid) không theo bất kỳ Imam nào, nhưng họ không thể thành lập được một trường phái chính yếu và quan trọng. Các học giả của 4 trường phái pháp luật này được phân loại theo thứ bậc tùy thuộc vào quyền lực chính trị. Trong mỗi trường phái, các tầng lớp học giả được ghi chép trong các cuốn sách về pháp luật.
Phân cấp các học giả của mỗi trường phái được chia theo những tiêu chí khác nhau:
Phân chia của trường phái Hanafi:
Phân loại nổi tiếng nhất của trường Hanafi là phân loại của học giả người Thổ Nhĩ Kỳ vĩ đại, Ibn-i Kemal. Theo ông, các học giả Hồi giáo được chia thành 7 tầng lớp sau:
1. Người có khả năng tự đưa ra phán đoán (ijtihad) trong tôn giáo, tức là المُجتَهِد المُطْلَق (Mục tịch tuyệt đối),
2. Nhà nghiên cứu (Mujtahid) trong trường phái (Mazhab) thứ hai,
3. Người có khả năng đưa ra phán đoán (Mujtahid) trong các vấn đề,
4. Người gây rối,
5. Người có quyền lựa chọn,
6. Người có quyền kháng cáo,
7. Chỉ là người bắt chước.
1. Nhà thần học tối cao (Mục tửi-i Mutlak)
Đó là người có khả năng tự lập luận (ijtihad) hoàn toàn, không hề bắt chước bất kỳ học giả nào khác, cả về phương pháp luận (usul) lẫn chi tiết (furū’). Những người sáng lập bốn trường phái pháp luật Hồi giáo, Imam Abu Hanifa, Imam Malik, Imam Shafi’i, Imam Ahmad ibn Hanbal và các học giả khác thuộc về loại này. Họ đã xây dựng nên phương pháp luận và nguyên tắc, từ đó suy ra phán quyết về các vấn đề từ các nguồn kinh điển. Họ đã lập luận để đưa ra các phán quyết. Mỗi người trong số họ đều có một phương pháp luận riêng. Họ là những người sáng lập trường phái.
Người có khả năng suy luận (Mujtahid) trong trường phái thứ 2.
Đây là người có khả năng suy luận ra phán quyết trực tiếp từ các văn bản, bằng chứng tôn giáo, nhưng vẫn tuân theo phương pháp suy luận của vị lãnh đạo trường phái mà họ theo, hành động theo phương pháp và quy tắc của vị lãnh đạo đó, và kế thừa phương pháp suy luận của vị lãnh đạo đó. Imam Abu Yusuf, Imam Muhammad ibn Hasan ash-Shaybani, Imam Zufar, Imam Hasan ibn Ziyad là những người như vậy. Mặc dù họ đã phản đối Imam A’zam trong một số vấn đề chi tiết, nhưng họ vẫn tuân theo phương pháp và quy tắc suy luận của ông. Nguyên tắc của họ giống nhau. Họ sử dụng cùng một bằng chứng, cùng một phương pháp. Họ đã tách ra khỏi Imam A’zam trong nhiều vấn đề của pháp luật Hồi giáo Hanafi.
3. Những người có khả năng đưa ra phán đoán (ijtihad) trong vấn đề này
Họ là những người đưa ra phán đoán (ijtihad) về những vấn đề chưa có phán quyết. Họ có quyền đưa ra phán quyết về những vấn đề mà không có lời dạy nào được truyền lại từ các Imam. Họ không thể nói gì trái ngược với lời dạy của các Imam. Hassaf, Tahawi, Abu’l-Hasan Kerhi, Shams al-A’imma Halwani, Shams al-A’imma Sirahsi, Fakhr al-Islam Pazdawi, Qadi Khan, tác giả của Hulasa al-Fatawa Tahir Ahmad Iftikhar al-Din Bukhari, tác giả của Zahira và Muhit al-Burhani Burhan al-Din Mahmud Bukhari, cha của ông là Sadr al-Sa’id Taj al-Din Ahmad ibn Abd al-Aziz ibn Maze, anh trai của ông là Sadr al-Shahid Husam al-Din Umar ibn Abd al-Aziz ibn Maze, và cha của họ là Sadr al-Kabir Burhan al-Kabir Burhan al-A’imma, Abd al-Aziz ibn Maze, đều thuộc nhóm này. Họ không phản đối chủ trương của trường phái (mazhab) về phương pháp luận (usul) và chi tiết (furū’). Họ chỉ đưa ra phán đoán (ijtihad) theo phương pháp luận (usul) của Imam trường phái, trong phạm vi các nguyên tắc mà Imam trường phái đã thiết lập, đối với những sự kiện mới mà không có lời dạy nào được truyền lại trong trường phái. Họ tuyên bố phán quyết về vấn đề đó.
4. Người gây rối
Đây là những học giả có năng khiếu lớn trong lĩnh vực fiqh (luật Hồi giáo). Họ không thể tự đưa ra phán đoán (ijtihad), nhưng vì họ đã nắm vững các nguyên tắc và quy tắc của trường phái, cũng như các vấn đề của fiqh, nên họ có thể giải thích những phát ngôn của các học giả đi trước trong trường phái đó, những phát ngôn có thể được hiểu theo nhiều cách khác nhau. Họ giải thích để loại bỏ sự mơ hồ. Tương tự, họ tìm ra phán quyết cho những vấn đề mới mà trường phái chưa có phán quyết, dựa trên các nguyên tắc và quy tắc của trường phái đó. Ví dụ như Cessâs, Abu Bakr Râzı, và học trò của ông là Abu Abdillâh Cürcânî. Tahric là một giai đoạn và một bước tiến trong fiqh. Nhưng thật đáng tiếc, điều này đã bị đình trệ sau này.
5. Người có quyền lựa chọn
Đây là những học giả pháp luật có khả năng lựa chọn một trong những quan điểm và truyền thuyết hiện có dựa trên bằng chứng. Họ có khả năng nghiên cứu và so sánh các bằng chứng. Tuy nhiên, họ chưa đạt đến trình độ của những người chuyên về việc đưa ra phán quyết. Họ đã ghi nhớ các quy định của trường phái. Vì vậy, đối với một vấn đề, họ lọc các quan điểm và ý kiến khác nhau của các vị lãnh đạo trường phái và chọn một trong số đó. Họ chọn cái phù hợp hơn với nhu cầu của người dân, cái phù hợp hơn với tập quán và phong tục. Khi thực hiện việc lựa chọn này, họ sử dụng những thuật ngữ như: “Đây là cái đúng hoặc tốt hơn theo truyền thuyết. Đây là cái phù hợp hơn với phép suy luận, cái phù hợp hơn với người dân, cái tốt hơn”. Abu’l-Huseyn Kuduri, tác giả của Muhtasar-ı Kuduri, Shaykh al-Islam Burhan al-Din Marghinani, tác giả của Hidayah, và Kamal al-Din Ibn Humam, tác giả của Fath al-Qadir… được coi là những người có khả năng lựa chọn. Một số người khác lại coi ba người này thuộc tầng thứ ba, những người có khả năng đưa ra phán quyết trong các vấn đề. Các nghiên cứu trong tác phẩm của họ chứng minh điều này.
6. Những người có khả năng phân biệt
Đây là những học giả không có khả năng lựa chọn, mà chỉ có khả năng phân biệt giữa những lời truyền đạt phổ biến và những lời truyền đạt hiếm hoi trong trường phái, cũng như phân biệt giữa những quan điểm mạnh và yếu. Họ thiếu khả năng nghiên cứu và tìm hiểu chứng cứ của trường phái, và không có tầm nhìn sắc bén như những người có khả năng lựa chọn để giải thích chứng cứ và trình bày vấn đề. Vì vậy, họ không đủ khả năng để ưu tiên một quan điểm nào đó hơn những quan điểm khác. Tuy nhiên, vì họ đã nghiên cứu các sách chính của trường phái và ghi nhớ những lời truyền đạt mâu thuẫn nhau trong trường phái, nên họ có thể phân biệt được những quan điểm nào là lời truyền đạt phổ biến, những quan điểm nào là lời truyền đạt hiếm hoi, và những quan điểm nào là những quan điểm được đưa ra sau này, trong số các quan điểm khác nhau mà không được chỉ rõ ai là người đưa ra quan điểm đó trong các sách của trường phái. Có thể thấy rằng, những người có khả năng phân biệt đã ghi nhớ các quan điểm của trường phái như những người có khả năng lựa chọn. Nhưng họ không đạt được trình độ của những người có khả năng lựa chọn trong việc thấu hiểu và nắm bắt được tinh thần và sự tinh tế của chứng cứ. Họ chỉ là người tuân theo cả chứng cứ và phán quyết, trong khi những người có khả năng lựa chọn chỉ tuân theo chứng cứ. Những người thuộc nhóm này là tác giả của bốn bộ sách chính: “Kenz, Muhtar, Vika’ye, Majma'”, được biết đến như bốn bộ sách tham khảo. Tác giả của “Kenz” là Abu’l-Baraqat Hafizuddin Nasafi, tác giả của “Muhtar” là Abu’l-Fadl Majduddin Mawsili, tác giả của “Vika’ye” là Ta’e’sh-Sharia Mahmud Buhari, tổ phụ của Sadru’sh-Sharia nổi tiếng, và tác giả của “Majma'” là Muzaffaruddin Ibn Sa’ti.
Nếu xét một cách công bằng, những người này là những học giả vĩ đại, có năng lực xuất sắc cả về phương pháp luận và chi tiết. Vì vậy, việc coi họ là những người không đủ khả năng đưa ra luận cứ và suy xét là một điều bất công. Họ ít nhất cũng nên được coi là những người có khả năng lựa chọn, tương xứng với năng lực học thuật của họ. Một số học giả coi Hafizuddin Nasafi, người sở hữu Kenz, là người thuộc tầng lớp những người có khả năng đưa ra phán đoán trong trường phái. Ý định của họ là xếp ông vào nhóm những người có khả năng đưa ra phán quyết.
7. Người bắt chước (người bắt chước một cách mù quáng)
Những người này chỉ là những người chuyên đi bắt chước. Họ không có khả năng suy luận. Họ cũng không thể lựa chọn và phân biệt các quan điểm. Thực sự, họ không thể được gọi là học giả luật Hồi giáo. Thành tích lớn nhất của họ là ghi nhớ hàng nghìn vấn đề luật Hồi giáo, và ghi chép lại những vấn đề họ tìm thấy vào tác phẩm của họ mà không phân biệt đúng hay sai. Họ đã tích lũy rất nhiều vấn đề vào trí nhớ của mình. Nhưng họ không nghiên cứu chứng cứ của chúng để đưa ra phán quyết. Họ không phải là người hiểu luật Hồi giáo, mà chỉ là người mang theo luật Hồi giáo. Những vấn đề họ thuộc lòng là những vấn đề khô khan, tách rời khỏi chứng cứ, chỉ là sự truyền lại. Họ thậm chí không đề cập đến người đưa ra vấn đề. Họ chỉ nói “người ta nói” rồi bỏ qua. Họ tập hợp sách vở của những người đi trước. “Redd al-Muhtar”, cuốn sách tham khảo phổ biến nhất trong thời kỳ gần đây, là một trong những tác phẩm như vậy. Những lập luận, những nỗ lực giải thích lý do của các phán quyết trong đó, không phải là chứng cứ thực sự mà là những lời tranh luận. Có thể họ nói những điều mà thậm chí người sáng lập trường phái cũng không hề nghĩ đến. Họ đã thu thập những gì họ tìm thấy mà không phân biệt đúng hay sai. Ibn Kemal ví họ như “người chặt củi ban đêm”, người chặt củi trong bóng tối, thu thập bất cứ thứ gì họ bắt gặp, không phân biệt tốt hay xấu. Hầu hết các học giả luật Hồi giáo Hanafi sau năm 800 AH thuộc về nhóm này.
Phân chia theo trường phái Shafi’i:
Hồi giáo dòng Shafi’i chia các học giả của mình thành 4 cấp bậc: Học giả độc lập (Müstakil Müctehid), Học giả thuộc trường phái (Müntesib Müctehid), Học giả trong trường phái (Mezhebte Müctehid), và Học giả đưa ra phán quyết (Fetvâ veren Müctehid).
Hai người đầu tiên là Mujtahid Mutlaq, hai người cuối cùng là Mujtahid Muqayyad. Nếu so sánh với cách phân loại của Hồi giáo Hanafiyyah: Mujtahid Mustaqil tương đương với Mujtahid trong tôn giáo theo Hanafiyyah; Mujtahid Muntasib tương đương với Mujtahid trong trường phái theo Hanafiyyah. Những người mà trường phái Shafi’i gọi là Mujtahid trong trường phái thì tương đương với những người mà Hanafiyyah gọi là người đưa ra phán đoán (ijtihad) trong các vấn đề và những người có khả năng đưa ra phán đoán (tahrîc). Hai nhóm này hợp nhất trong Shafi’i. Những người đưa ra phán đoán (ijtihad) trong fatwa thì tương đương với những người có khả năng lựa chọn (tarih). Những người có khả năng phân biệt (tamyiz) và những người chỉ noi theo (muqallid-i mahz) thì Shafi’i không coi là thuộc nhóm học giả (fuqaha). Hãy giải thích cách phân loại của Shafi’i:
1. Nhà thần học độc lập:
Đó là người có khả năng suy luận (ijtihad) tuyệt đối trong mọi vấn đề thuộc luật Hồi giáo. Bốn vị Imam của bốn trường phái pháp luật Hồi giáo: Abu Hanifa, Al-Shafi’i, Malik và Ahmad ibn Hanbal là những người như vậy. Họ có những phương pháp suy luận (ijtihad) riêng biệt.
2. Nhà nghiên cứu thuộc trường phái
Người này hoàn toàn có khả năng tự lập luận trong mọi vấn đề tôn giáo. Tuy nhiên, trong việc lập luận, người này đã tuân theo phương pháp của một người lập luận độc lập khác. Vì thuộc về một người lập luận khác, nên người này được coi là người lập luận phụ thuộc. Về mặt ý kiến và lập luận, người này không kém người lập luận độc lập. Vì tuân theo phương pháp lập luận của một người lập luận độc lập trước đó, nên người này được coi là riêng biệt. Trong nghĩa này, sự phụ thuộc không ngăn cản việc lập luận hoàn toàn. Người lập luận phụ thuộc, giống như người lập luận độc lập, sẽ xem xét các bằng chứng và chọn những bằng chứng phù hợp và thích hợp. Nói cách khác, người này có quyền lựa chọn bằng chứng. Vì vậy, người này có thể phản đối một số quan điểm của người lập luận độc lập mà người này phụ thuộc. Ở những chỗ người này đồng ý, thì không phải vì bắt chước mà là do sự phù hợp và thống nhất của các ý kiến và lập luận của họ. Trong số các học giả Hồi giáo theo trường phái Shafi’i: Kaffal-i Sagir, Abu Bakr Marwazi, Abu Ishaq Shirazi, Sheikh Abu Ali Marwazi, nổi tiếng với tên gọi Qadi Husayn, đã nói: “Chúng tôi không phải là người bắt chước Imam Shafi’i. Ý kiến của chúng tôi phù hợp với ý kiến của ông ấy”. Nếu số lượng vấn đề mà người lập luận phụ thuộc phản đối người sáng lập trường phái nhiều hơn số lượng vấn đề mà người đó đồng ý, theo phương pháp của Shafi’i, thì những lập luận riêng của người lập luận đó, “những vấn đề mà người đó tách ra khỏi người sáng lập trường phái”, sẽ không được coi là những quan điểm được thực hành theo trường phái Shafi’i. Những quan điểm đó không được coi là quan điểm của trường phái. Chúng được coi như những quan điểm của trường phái khác. Theo đó, trong “Tabakat al-Kubra” của Ibn Subki, tác giả của “Jam’u’l-Jawami'”, những người được gọi là “4 người Muhammad” – Muhammad ibn Jarir al-Tabari, Muhammad ibn Huzayma al-Nishaburi, Muhammad ibn Munzir al-Nishaburi, Muhammad ibn Nasr al-Marwazi – mặc dù thực sự là người phụ thuộc vào trường phái Shafi’i, nhưng vì sự phản đối của họ đối với Imam Shafi’i trong những lập luận của họ nhiều hơn sự đồng ý, nên những lập luận của họ không được coi là quan điểm của trường phái Shafi’i và không được đưa vào sách Shafi’i. Bốn vị “Muhammed” này được coi là những học giả có khả năng tự lập phán đoán (mutahed) tuyệt đối, và đã cắt đứt mối liên hệ với trường phái Shafi’i. Họ được coi là những người sáng lập trường phái riêng. Trường phái pháp luật của Ibn-i Jarir-i Tabari và Huzeyme đã không tồn tại lâu, và đã biến mất cùng với các trường phái pháp luật khác.
Điều này cũng đúng với trường phái Maliki. Những vấn đề và phán đoán mà một học giả thuộc cấp độ học giả độc lập đã đưa ra, những vấn đề mà họ tách ra khỏi quan điểm của vị lãnh đạo trường phái, không được coi là thuộc trường phái Maliki. Tuy nhiên, Kadi Ibn Arabi, Abu Bakr và Ibn Abdilbar, những người có tác phẩm Ahkâmu’l-Kur’ân, mặc dù được coi là học giả Maliki, nhưng vì họ đã đạt đến trình độ độc lập trong việc đưa ra phán đoán, nên những phán đoán độc lập của họ không được coi là thuộc trường phái Maliki. Nhưng nguyên tắc này, áp dụng cho trường phái Shafi’i và Maliki, lại không áp dụng cho trường phái Hanafi. Imam Abu Yusuf và Imam Muhammad ibn Hasan al-Shaybani, mặc dù đã phản đối thầy của họ, Imam Abu Hanifa, trong 2/3 các vấn đề của trường phái, thậm chí cả một số nguyên tắc và quy tắc, nhưng những phán đoán độc lập của họ, trái ngược với Imam Abu Hanifa, vẫn được coi là thuộc trường phái Hanafi và không bị loại trừ khỏi trường phái Hanafi. Lý do là hai vị Imam này thực sự có quyền lập trường phái trong trường phái Hanafi. Như Shah Waliullah Dehlawi đã nói, trường phái Hanafi thực chất là sự kết hợp của ba vị Imam (Abu Hanifa, Abu Yusuf, Imam Muhammad). Những phán đoán của ba vị Imam được tập hợp trong các sách của Imam Muhammad. Vì vậy, Imam Muhammad được gọi là người biên soạn trường phái Hanafi. Imam Abu Hanifa được gọi là “Imam al-Awwal” (Imam đầu tiên), Abu Yusuf là “Imam al-Sani” (Imam thứ hai), và Muhammad là “Imam al-Salis” (Imam thứ ba), cả ba được gọi là ba vị Imam. Hai vị Imam đầu tiên được gọi là Shayhayn, vị thứ hai… và III. được gọi là Imamayn hoặc Sahibayn, I. và III. được gọi là Tarafayn. Nhiều khi, quan điểm của họ được ưu tiên hơn quan điểm của thầy họ. Vì Abu Yusuf đã giữ chức thẩm phán trong một thời gian dài, nên với tư cách là một người thực hành giàu kinh nghiệm, lời nói của ông được coi là đáng tin cậy trong các vấn đề liên quan đến “Ahkam al-Qada”, tức là thủ tục xét xử.
Những người có khả năng đưa ra phán đoán (ijtihad) trong 3 trường phái (madhhab)
Những người này thực hiện ijtihad (phương pháp tư duy và lập luận để đưa ra phán quyết pháp luật) trong khuôn khổ nguyên tắc và quy tắc của trường phái. Họ không đưa ra phán quyết trái ngược với người sáng lập trường phái. Họ thực hiện ijtihad để giải thích phán quyết đối với những sự kiện mới mà không có phán quyết rõ ràng trong trường phái. Thậm chí, trong trường hợp này, họ thường từ bỏ việc thực hiện ijtihad mới và lựa chọn phương pháp tahrîc (phương pháp lập luận dựa trên các phán quyết đã có). Vì họ tuân thủ nguyên tắc và quy tắc của trường phái, nên đôi khi ngay cả những phán quyết trái ngược cũng được coi là thuộc trường phái. Họ còn được gọi là ehl-i tahrîc và ashâb-ı vücûh.
4. Các học giả đưa ra phán quyết (Fatwa):
Những người mà Hồi giáo Hồi giáo Hanafi gọi là “những người có khả năng lựa chọn” chính là các học giả. Họ có quyền lựa chọn một trong những quan điểm trái ngược nhau trong trường phái và đưa ra phán quyết dựa trên quan điểm đó. Họ không có khả năng tự rút ra phán quyết từ các bằng chứng. Họ am hiểu sâu rộng về trường phái, có kiến thức uyên thạo. Họ có khả năng lựa chọn một quan điểm hơn quan điểm khác dựa trên bằng chứng. Như vậy, tương ứng với 7 tầng lớp của Hanafi, trường phái Shafi’i phân loại các học giả thành 4 cấp độ.
Với lời chào và lời cầu nguyện…
Hồi giáo qua các câu hỏi
