– เมื่อพวกเขาละเลยคำเตือนที่ได้รับ เราจึงเปิดประตูทุกบานให้พวกเขา เมื่อพวกเขาหยิ่งทะนงเพราะสิ่งที่ได้รับมา เราก็จับพวกเขาอย่างกระทันหัน! ดังนั้นพวกเขาจึงสูญเสียความหวังทั้งหมดในทันที
– ในที่สุด ชนเผ่าที่ทำความอยุติธรรมก็ถูกกำจัดไป ขอพระสิริสว่างแด่พระอัลลอฮ์ พระองค์ทรงเป็นพระเจ้าแห่งจักรวาลทั้งปวง (อัล-อัซซาบีต 44-45)
คำถามของฉันคือ:
1. ชนเผ่านี้คือใคร?
2. คนที่ปฏิเสธศาสดาผู้เป็นนบีทั้งหมดถูกทำลายล้างไปหมดหรือเปล่า?
3. พวกเขาถูกทำลายล้างลงได้อย่างไร?
พี่น้องที่รักของเรา
1.
จากตอนต้นของเรื่องนี้ กล่าวคือ:
“แท้จริงแล้ว เราได้ส่งศาสดาไปสู่ประชาชาติก่อนหน้าท่านด้วย”
(แต่พวกเขาปฏิเสธพวกเขา)
เราได้ลงโทษพวกเขาด้วยความยากลำบากและความทุกข์ยาก เพื่อให้พวกเขาขอร้องเรา”
(อัล-อีนาม, 6/42)
ดังที่เห็นได้จากข้อความในบทที่แปลมานั้น ที่นี่ไม่ได้กล่าวถึงชนเผ่าเฉพาะกลุ่ม แต่หมายถึงกลุ่มชน/ชุมชนที่ไม่ระบุชื่อ/ไม่แน่นอนหลายกลุ่ม
ข้อความในอายะต์
“เชื้อสายของผู้กดขี่ถูกตัดขาดไปแล้ว”
ดังที่เห็นได้จากข้อความข้างต้น ในเรื่องนี้ไม่ได้ระบุชื่อกลุ่มที่ถูกลงโทษแต่ละกลุ่มแยกเป็นรายบุคคล
ซึ่งเป็นตัวแปรที่ทุกฝ่ายมีส่วนร่วมในการก่ออาชญากรรม
การกดขี่ข่มเหง
คุณสมบัติ
ได้รับความสนใจแล้ว
ความลงโทษและความโกรธแค้นของพระเจ้าไม่ได้มีไว้สำหรับชนกลุ่มเฉพาะกลุ่มหนึ่งกลุ่มใดของมนุษย์เท่านั้น
การกดขี่ข่มเหง
มีการเน้นย้ำถึงชุมชนที่ถูกกำหนดโดยลักษณะเฉพาะของพวกเขา ทั้งในอดีตและอนาคต
เราได้ตรวจสอบแหล่งอ้างอิงทางศาสนาอิสลามมากกว่านั้น แต่ก็ไม่พบคำอธิบายใด ๆ เกี่ยวกับตัวตนของผู้กดทรมานที่ถูกทำลายเหล่านั้นเลย
2.
จากความหมายตามตัวอักษรของข้อพระคัมภีร์นั้น ผู้ที่ปฏิเสธศาสดาและผู้ที่ทำผิดทั้งหมดถูกทำลายไปหมดแล้ว
อิหม่ามมาตุรีดีได้กล่าวถึงความเห็นต่างๆ ในการตีความ และในที่สุดก็ได้แสดงความคิดเห็นของตนเอง:
– ชนเผ่าที่กดขี่ข่มเหง
ถูกทำลายล้างทั้งหมด
ถูกกำจัดจนถึงรากฐาน
– ที่นี่
การกดขี่ข่มเหง, การเป็นพหุเทวะ
มีความหมายว่า
–
ในที่สุดเผ่าพันธุ์ผู้กดขี่ก็ถูกกำจัดไป
ในประโยคนี้ พระเจ้าทรง
ตัดต้นตอ
ก็มีความหมายเช่นนั้นเช่นกัน
รากเหง้าของเผ่าพันธุ์
ตามคำแถลงที่ว่า,
จุดจบของเผ่าพันธุ์
ความหมายก็คืออย่างนั้น ทั้งหมดนี้มีความหมายเดียวกัน นั่นคือ
เมื่อสมาชิกคนสุดท้ายของพวกเขาถูกกำจัดไป รากเหง้าของพวกเขาก็ถูกตัดออกไป
–
เผ่าพันธุ์ผู้กดขี่ถูกกำจัดไปแล้ว
ด้วยประโยคนี้
สิ่งที่พวกเขามองว่าดีและยิ่งใหญ่ได้ถูกทำลายลง ทำให้พวกเขาสิ้นสุดการโอ้อวดและความเย่อหยิ่ง
ดูเหมือนว่านั่นคือสิ่งที่หมายถึง
(ดูที่ การตีความอัลกุรอาน, การอธิบายข้อความที่เกี่ยวข้อง)
3.
ในอัลกุรอานไม่ได้กล่าวถึงวิธีการที่พวกเขาทั้งหลายถูกทำลายล้างอย่างไร และเราก็ไม่พบคำอธิบายใดๆ เกี่ยวกับเรื่องนี้ในแหล่งอ้างอิงทางอรรถาธิบาย
สาเหตุแห่งการทำลายล้างตามที่ระบุไว้ในอัลกุรอาน
อัลกุรอานกล่าวถึงสาเหตุที่นำไปสู่ความหายนะของสังคม
การสิ้นเปลือง การเกินขอบเขต การไม่ยุติธรรมในการชั่งตวง
ได้นำเสนอในรูปแบบการสร้างสรรค์ขึ้นเอง (1)
คำเตือนในอัลกุรอานที่เน้นย้ำอยู่บ่อยครั้งคือ สังคมที่มั่งคั่งแต่หยิ่งทะนงตัว ทำตัวดื้อรั้นและเกินเลยในความชั่วร้าย ล่วงเกินและก่อกวน จะต้องเผชิญกับการทำลายล้าง (2)
ในทางกลับกัน ปรากฏว่าไม่มีการกล่าวถึงการทำลายล้างของสังคมที่ยึดมั่นในความถูกต้องและความยุติธรรม ทั้งในด้านความเชื่อ จริยธรรม และคุณธรรม ตลอดจนในด้านการเมืองและการปกครอง (3)
การกดขี่ข่มเหงและความอยุติธรรม
หนึ่งในสาเหตุที่นำไปสู่หายนะของสังคม
การกดขี่ข่มเหงและความอยุติธรรม
ลองมาอธิบายเรื่องนี้กัน:
การกดขี่ข่มเหง
คำว่า
“zlm”
(ความอยุติธรรม)
คำว่า “zalm” มาจากรากคำเดียวกันกับ “zulm” โดย “zalm” เป็นคำนามที่ทำหน้าที่เหมือนคำกริยาที่แปลว่า “ความอยุติธรรม” ส่วน “zulm” เป็นคำนามที่แปลว่า “ความอยุติธรรม” คำกริยานี้บางครั้งใช้กับกรรมสองคำ บางครั้งก็…
“ب”
ใช้เป็นคำกริยาที่ต้องมีกรรมโดยตรงเมื่อตามด้วยตัวอักษร ج (เจอร์)
“ด้วยเหตุนี้จึงเกิดความอยุติธรรม“
เช่น (4)
“ความอยุติธรรม”
ดูเหมือนว่าคำนี้จะมีสองความหมาย
คนหนึ่ง
เพราะการเบี่ยงเบนจากเส้นทางนั้นตรงกันข้ามกับความสว่างและความมีชีวิตชีวา
อีกอันหนึ่ง
ซึ่งเป็นคำกริยาที่มีกรรม
“ย้ายสิ่งใดสิ่งหนึ่งจากที่อยู่เดิมไปไว้ในที่อื่น”
มีความหมายว่า การไม่ให้สิ่งที่สิ่งนั้นมีสิทธิ์ได้รับ หรือการไม่ให้สิ่งที่สิ่งนั้นสมควรได้รับ คือการกระทำที่ไม่ยุติธรรม ดังนั้น การไม่ให้สิ่งที่สิ่งนั้นมีสิทธิ์ได้รับ หรือการไม่ให้สิ่งที่สิ่งนั้นสมควรได้รับ จึงถือเป็นการกดขี่ข่มเหง การทรมานและการล่วงเกินก็ถือเป็นการกดขี่ข่มเหงเช่นกัน
การกดขี่ข่มเหง
คำว่า
“ย้ายสิ่งใดสิ่งหนึ่งจากที่อยู่เดิมไปยังที่อื่น”
หรือ
“ไม่วางสิ่งของไว้ในที่ที่ควรอยู่”
กล่าวกันว่านักภาษาศาสตร์ชาวอาหรับทุกคนเห็นพ้องกันในความหมายนี้ (5)
ในภาษาของเรา การกระทำที่ไม่ยุติธรรมในทุกเรื่องถือเป็นความอยุติธรรม (6)
สิ่งที่ตรงข้ามกับความอยุติธรรมคือความยุติธรรม
(7) และเช่นเดียวกับที่การกดขี่ถูกวิพากษ์วิจารณ์และห้ามอย่างรุนแรงในอัลกุรอาน ความยุติธรรมก็ได้รับการยกย่องและสั่งการเช่นกัน (8)
หลักจริยธรรมทางสังคมที่นำมาโดยอัลกุรอานมีจุดมุ่งหมายเพื่อสร้างสังคมที่มีคุณธรรม (9)
หากสังคมหนึ่งเป็นสังคมที่ไม่ศรัทธา แต่ผู้นำปฏิบัติต่อประชาชนอย่างยุติธรรม และประชาชนปฏิบัติต่อกันอย่างยุติธรรม สังคมนั้นก็สามารถดำรงอยู่ได้ (10) ดังนั้น
การที่สังคมจะสามารถดำรงอยู่ได้นั้น ขึ้นอยู่กับการยกย่องความยุติธรรม การมีคุณธรรม และการรักษามูลค่าทางมนุษยธรรม
เมื่อพิจารณาข้อพระคัมภีร์ควบคู่กับบริบทต่างๆ จะเห็นได้ว่า ความโน้มเอียงของสังคมที่จะกดขี่ข่มเหง และความไม่เต็มใจที่จะกำจัดความอยุติธรรมนั้น เป็นสาเหตุให้เกิดการลงโทษทางสังคม (11)
ข้อพระคัมภีร์ระบุไว้อย่างชัดเจนว่าสาเหตุหลักของการทำลายล้างคือความอยุติธรรม
จงกล่าวเถิดว่า “พวกท่านคิดอย่างไร ถ้าโทษทัณฑ์ของอัลลอฮ์มาถึงพวกท่านอย่างกระทันหัน หรืออย่างเปิดเผย จะมีแต่พวกคนชั่วร้ายเท่านั้นหรือที่จะถูกทำลายล้าง?”
(12)
“ขอสาบานว่า หากพวกเขารับรู้ถึงการลงโทษเล็กน้อยจากพระเจ้าของพวกเขา พวกเขาจะกล่าวว่า ‘โอ้พระเจ้า! เราเป็นคนบาปจริงๆ’ อย่างแน่นอน”
(13)
ดังที่เห็นได้ ปัจจัยที่ทำให้เกิดความเสื่อมทรามซึ่งนำไปสู่ความหายนะนั้นอยู่ในคำศัพท์ทางศาสนาอิสลาม
การกดขี่ข่มเหง
สามารถสรุปได้ด้วยแนวคิดนี้ (14)
ข้อความในบทอัทยะกล่าวว่า:
“เราได้ทำลายล้างเมืองหลายแห่งในขณะที่พวกเขากำลังนอนหลับในเวลากลางคืนหรือกำลังพักผ่อนในเวลากลางวัน การลงโทษของเราได้มาถึงพวกเขาอย่างกระทันหัน และเมื่อการลงโทษของเรามาถึง พวกเขาก็พูดได้เพียงว่า ‘เราเป็นคนบาปจริงๆ’ เท่านั้น”
(15)
ข้อความต่อไปนี้อธิบายว่าสาเหตุที่ชนเผ่าของท่านนบีโนฮีถูกทำลายคือความอธรรม:
“ในที่สุด ขณะที่พวกเขายังคงก่ออาชญากรรมอยู่ น้ำท่วมก็พัดมาถึงพวกเขา”
(16)
เกี่ยวกับชนเผ่าของท่านลุต (ลูต) ก็มีกล่าวไว้ดังนี้:
“เราจะทำลายล้างผู้คนในแคว้นนี้ เพราะพวกเขาเป็นคนชั่วร้าย” พวกเขาพูดอย่างนั้น
(17)
ตามหลักการของอัลกุรอาน สังคมจะไม่ถูกทำลายจนกว่าจะได้รับการเตือนจากศาสนทูต (18)
สำหรับสังคมที่ยังคงฝ่าฝืนการกดขี่ข่มเหงแม้จะได้รับการเตือนผ่านศาสนทูตแล้ว การทำลายล้างก็เป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ข้อความนี้อธิบายไว้ในบทกวีดังนี้:
“พระเจ้าจะไม่ทำลายเมืองใด ๆ จนกว่าจะทรงส่งศาสดาผู้หนึ่งมายังเมืองนั้น เพื่ออ่านข้อความของเราให้ประชาชนฟัง เราจะทำลายเมืองเหล่านั้นก็ต่อเมื่อประชาชนในเมืองนั้นยืนกรานที่จะทำความชั่วร้ายเท่านั้น”
(19)
“ในที่สุดเผ่าพันธุ์ผู้กดขี่ก็ถูกกำจัดไปแล้ว…”
(20)
ความอยุติธรรมทางสังคม นโยบายที่ทำให้คนยากจน และการกดขี่ข่มเหงกลุ่มเชื้อชาติในสังคม ถูกมองว่าเป็นความทารุณกรรมซึ่งเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดการแบ่งแยกในสังคม
อย่างไรก็ตาม กลุ่มผู้ที่เคยถูกกดขี่ข่มเหงได้เข้ามาแทนที่กลุ่มผู้กดขี่ข่มเหงในภายหลัง (21)
พระเจ้าทรงตรัสว่า พระองค์ทรงหมุนเวียนอำนาจและอำนาจปกครองระหว่างผู้คน และทรงแจ้งให้ทราบว่าสังคมที่ถูกกดขี่ข่มเหงจะค่อยๆ กลายเป็นสังคมที่เข้มแข็ง ร่ำรวย และปกครองได้ในที่สุด (22) ข้อพระคัมภีร์ต่อไปนี้แสดงให้เห็นอย่างชัดเจน:
“และชนเผ่าที่ถูกดูถูกและถูกกดขี่นั้นก็”
(ชาวอิสราเอล)
เราได้ให้พวกเขาเป็นทายาทของแผ่นดินที่เราได้ประทานพรให้ทั้งทางทิศตะวันออกและทิศตะวันตกของแผ่นดินนั้น คำสัญญาอันดีงามของพระเจ้าที่ประทานแก่ชาวอิสราเอลได้เป็นจริงขึ้นมาเพราะความอดทนของพวกเขา และเราได้ทำลายสิ่งที่ฟาโรห์และชนเผ่าของเขาได้สร้างขึ้นและสวนที่พวกเขาได้ปลูกไว้ด้วย”
(23)
การลงโทษทางสังคมของชุมชนที่เข้าสู่กระบวนการลงโทษทางสังคมนั้นจะไม่เกิดขึ้นทันที จะมีการรอให้ระยะเวลาที่กำหนดให้สิ้นสุดลง และรอให้เหตุผลในการลงโทษเกิดขึ้น (24)
เพราะอัลลอฮ์จะไม่ละเลยการลงโทษผู้กระทำผิด แต่จะให้เวลาเป็นเงื่อนไขของการทดสอบ
(25)
การลงโทษผู้กดขี่ข่มเหงในโลกนี้ บางครั้งเกิดขึ้นเมื่อสังคมผู้กดขี่ข่มเหงอีกกลุ่มหนึ่งมาทำร้ายพวกเขา (26)
ตามที่คูร์ตูบีกล่าวไว้
คนใจร้าย
ตราบใดที่เขาไม่ละทิ้งการกดขี่ข่มเหง พระเจ้าจะลงโทษเขาโดยส่งผู้กดขี่ข่มเหงอีกคนมาให้เขาต้องเผชิญ ซึ่งรวมถึงผู้ที่กดขี่ข่มเหงตนเองหรือผู้คนภายใต้การปกครองของตนด้วย (27)
การกดขี่ข่มเหง
เช่นเดียวกับที่ความชั่วร้ายจะไม่รอดพ้นจากการลงโทษอย่างแน่นอน ผู้กดขี่ข่มเหงก็จะไม่คงอยู่บนโลกนี้ชั่วนิรันดร์ กวีมูเตนับบีกล่าวไว้ว่า:
“ไม่มีมือใดที่มือของอัลลอฮฺจะไม่ครอบคลุมอยู่เหนือมัน”
ไม่มีผู้กดขี่ข่มเหงคนใดที่ไม่ออกมาจากผู้กดขี่ข่มเหงคนอื่น”
(28)
จากที่เรารู้จากข้อพระคัมภีร์
“ชนเผ่าที่ดื้อรั้นต่อคำเตือนของอัลเลาะห์และการเชิญชวนของศาสนทูตของพระองค์ และผู้ที่ละเมิดขีดจำกัดในเรื่องการปฏิเสธศรัทธา การนับถือเท็จ และการกดขี่ข่มเหง จะมีจุดจบที่เหมือนกันเสมอ”
(29)
นักอรรถาธิบายบางคนกล่าวว่า มีคนเพียงไม่กี่คนหรืออยู่ได้ไม่นานนักในบ้านเกิดของชนเผ่าที่ถูกทำลาย (30)
คำเตือนทั้งหมดนี้เป็นคำเตือนสำหรับสังคมรุ่นหลัง เพราะตามที่บทอัลกุรอานกล่าวไว้ หลังจากชนเผ่าที่ถูกทำลายเพราะความอธรรมแล้ว สังคมอื่นจะเข้ามาแทนที่พวกเขา (31)
แต่ที่นี่พระเจ้าทรงเตือนว่าพระองค์จะทรงทดสอบผู้ที่จะมาแทนที่สังคมที่อธรรมว่าพวกเขาจะประพฤติตัวอย่างไร ดังที่ปรากฏในอายะที่ 129 ของซูเราะห์อัล-อาอ์รัฟ (7:129) ที่พระเจ้าตรัสกับอิสรออิลบุตรของมุซา
“หวังว่าพระเจ้าของท่านจะทรงทำลายศัตรูของท่าน และทรงให้ท่านปกครองแผ่นดินโลกแทนพวกเขา เพื่อให้ท่านได้เห็นว่าควรปฏิบัติตัวอย่างไร”
ได้กล่าวไว้ดังนี้
ในซูเราะห์อัลฮูด
“อย่าอยู่ข้างคนชั่วร้าย มิฉะนั้นไฟจะเผาไหม้คุณด้วย และเมื่อไม่มีเพื่อนอื่นนอกจากอัลลอฮ์ คุณก็จะไม่ได้รับความช่วยเหลือจากที่ไหน!”
(32) จากข้อความนี้ กล่าวไว้ว่า การเป็นมิตรกับคนชั่ว การอยู่ร่วมกับพวกเขา การเห็นชอบกับพวกเขา การเลียนแบบพวกเขา การสรรเสริญคนชั่ว และการรักคนชั่วนั้น จะนำมาซึ่งโทษจากพระเจ้า (33)
คลิกเพื่อดูข้อมูลเพิ่มเติม:
– ในอัลกุรอาน กล่าวไว้ว่า “เราจะไม่ทำลายล้างชนเผ่าหรือกลุ่มชนใดกลุ่มหนึ่ง…
หมายเหตุท้าย:
1) ดูเพิ่มเติมที่ อัล-ชุอาราอ์ 26/181-183; อัล-รัห์มาน 55/8-9; อัล-มุฏอฟฟิฟีน 83/1-3
2) ฮู๊ด 11/37, 44, 116
3) คารามัน และคณะ, อรรถาธิบายเส้นทางกุรอาน, 2/376-377; มุฟตูโออ์ลู, “สถานะของมนุษย์ต่อหน้าภัยพิบัติและความยากลำบากตามกุรอาน”, 15,16.
4) อิบน์มันซูร์, “zlm”, ลิซานุลอารับ, 12/373.
5) ดู อับูบักร มุฮัมมัด บิน ฮัสเซน อิบนุ ดูไรด์, Kitâbul-jamharati’l-lugha (ไฮเดอราบาด: Dâru Sâdır, 1345), 124; จัอฮารี, “zlm”, Es-Sıhâh, 5/1977,1978; อิบนุ มันซูร์, “zlm”, Lisanu’l-Arab, 12/373; อัล-เซยิด มุฮัมมัด มูร์ตะดา, อัล-ซาบิยดี, Tâcu’l-arûs, min cevâhiri’l-kâmûs (บี: Matbaay-ı Hayriye, 1306), 8/383.
6) เวลิ อูลูเติร์ก, แนวคิดเรื่องความอยุติธรรมตามอัลกุรอาน (เคย์เซรี: สำนักพิมพ์อิสติชาเร, 1993), 10.
7) อัล-เจวะฮะรี, “zlm” อัล-ซิฮาฮ์, 5/1977; อิบน์ ฟาริส, มุจัมมุ อัล-มะกายีสิ อัล-ลุฆะ, 3/617.
8) ดู มะอิดะ 5/1.
9) สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม โปรดดูที่ Şahin Güven, การสร้างสังคมที่มีคุณธรรม “อธิบายความหมายของซูเราะห์อัล-ฮุจูรัต” (อิสตันบูล: สำนักพิมพ์ Düşün, 2012)
10) อับดุลเคริม เซย์ดัน, ปรัชญาแห่งกฎหมายศักดิ์สิทธิ์, แปลโดย นิจามุสดีน ซัลตัน (อิสตันบูล: สำนักพิมพ์อิห์ตาร์, 1997), 122.
11) ฮูด 11/102
12) อัล-อีนาม 6:47
13) อัล-อันบิยาอ์ 21/46
14) สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับเรื่องนี้ โปรดดูที่ อัลฮูด 11/44; 82-83; อัลกอซัส 28/59
15) อัลอารัฟ 6/4-5
16) อัลอันกะบุด 29/14
17) อัลอันกะบุด 29/31
18) อัล-อัซซาม 6/131; อัล-ชุอารา 26/208-209; ชิมเช็ก, บทนำเรื่องราวในอัลกุรอาน, 84.
19) คาสัส 28/58-59
20) เอ็นแอม 6/45
21) Celattin Çelik, การเปลี่ยนแปลงทางสังคมในอัลกุรอาน (อิสตันบูล: İnsan Yayınları, 1996), 120; สำหรับหัวข้อนี้ โปรดดูที่ อัลอารัฟ 7/137; อัลอัฟซาลาล 8/26; อัลกอซัส 28/5
22) สำหรับข้อพระคัมภีร์ที่กล่าวถึงเรื่องนี้ โปรดดู อาลีอิมรอน 3/139-141, 152, 154; อัลอันฟาล 8/9-12, 17-18, 62-64; อัลเตาบะ 9/14-15, 25-26; อัลรูม 30/47
23) อัลอารัฟ 7/137
24) Şimşek, บทนำเรื่องราวในอัลกุรอาน, 84; Çelik, การเปลี่ยนแปลงทางสังคมในอัลกุรอาน, 121.
25) กัสซิม ชูลูล, “ปรัชญาประวัติศาสตร์ในความคิดอิสลาม”, Dîvân วารสารการศึกษาข้ามสาขาวิชา 1/2 (2001), 98.
26) อัล-อีนาม 6/129
27) อับู อับดิลลอฮฺ มุฮัมมัด บิน อะห์มาด บิน อับี บัคร บิน ฟาร์ฮั้ล-กุรตูบี, อัล-จามิอฺ ลี อัคกามิล-กุรอาน (เบรุต: ดารุ้ล-กุตุบิ้ล-อิลมียะ, 1988), 7/85.
28) มุฮัมมัด อะห์เม็ด กาเซม, มุฮยีดีน, อุลูมุล-บะลาฆะ (อัล-บะดิอ์และอัล-บะยาน) (ตริโปลิ: มุเอสเซซาตุล-ฮาดิเซะ ลิล-กิตับ, 2003), 221; มุฮัมมัด บิน ไอดเมียร์ อัล-มุสตาซิมิ, อัล-ดุรรุล-ฟาริด และเบย์ตุล-กะซีด, บรรณาธิการ คามิล ซัลมัน อัล-กูบูรี (เบรุต: ดารุล-กุตุบิล-อิลมียะ, 2015/1436), 10/413; อบู อัล-ฟิดา มุฮัมมัด บิน อิสมาอิล, อิบน์ กะซีร, เตฟซีรุล-กุรอานิล-อะซีม (เบรุต: ดารุล-กะลัม, 1966), 2/177.
29) Çimen, “การทำลายล้างเป็นกระบวนการที่ดำเนินต่อเนื่องหรือไม่?”, 43.
30) มุฮัมมัด บิน อุมัร บิน ฮุเซน ฟะห์รุดดีน อัรรอซี, เมฟาติฮุล กัยบ์, อัตเตฟซีรุล กะบีร (เบรุต: ดารุล คุตุบิล อิลมียะ, 1990), 25/5; อบู อับดิลลอฮ์ มุฮัมมัด บิน อาลี บิน มุฮัมมัด อัชชาวกานี, ฟัตฮุล กะดิล (เบรุต: ดารุล คุตุบิล อิลมียะ, 1983), 4/174; อบู อับดิลลอฮ์ มุฮัมมัด อัตตอฮิล บิน มุฮัมมัด บิน มุฮัมมัด อัชชาซิลี บิน อับดิลกอดิล บิน มุฮัมมัด บิน อาชูร, เตฟซีรุตเตนวียร วัตตัห์รีร (ตูนิส: ดารุตตูนิเซีย, 1974), 22/151; ดู อีนาม 6/6.
31) อัลอันบิยาอ์ 21/11
32) อัลฮูด 11/113
33) ดู Zemahşerî, el-Keşşaf, 2/433; ดู Duran Ali YILDIRIM, บทความเรื่อง “การทำลายล้างและสาเหตุของสังคมในเรื่องราวของคัมภีร์กุรอาน”, วารสารคณะศาสนศาสตร์ มหาวิทยาลัย Kahramanmaraş Sütçü İmam, ธันวาคม 2020.
ด้วยความรักและคำอวยพร…
ศาสนาอิสลามผ่านคำถามและคำตอบ
