Drogi bracie/Droga siostro,
Ze względu na zawarte w Koranie szlachetne wersety i istotę islamu, które wymagają regulacji relacji międzyludzkich i porządku życia doczesnego, Prorok Mahomet (s.a.w.) ustanowił i osobiście wdrożył zasady rządzące przez niego utworzoną społecznością muzułmańską, stając się pierwszym przewodniczącym państwa islamskiego, które powstało po jego migracji do Medyny. Wysokie zdolności i cechy przywódcze Proroka Mahometa (s.a.w.) stały się od tego momentu jeszcze bardziej widoczne. Mimo możliwości bezwarunkowego podporządkowania sobie swoich zwolenników, Prorok Mahomet (s.a.w.) w przeciwieństwie do okresu przedislamskiego, nie dążył do dominacji nad swoimi poddanymi w sprawach rządzenia; w tym sensie dokonał rewolucji w zarządzaniu i jego rozumieniu.
W okresie Jahilii Arabowie byli bezwarunkowo podporządkowani wodzowi plemiennemu, który ich reprezentował i nimi rządził, i byli zobowiązani do posłuszeństwa we wszystkim, słusznie czy niesłusznie, nie mając prawa sprzeciwiać się rozkazom, czynom i postępowaniu wodza. Prorok Mahomet (pokój i błogosławieństwo Allaha niech będą z nim) natomiast przyjął konsultację jako podstawowy element rządów, i w każdej sprawie, w której nie otrzymał polecenia od Allaha, zawsze konsultował się ze swoimi towarzyszami, otwierając sprawę do ich dyskusji.
Przestrzeganie zasad sprawiedliwości i równości.
Była to jedna z jego (s.a.w.) niezłomnych zasad. Nie rozróżniał przed sądem pochodzenia, stanowiska, majątku, czy mienia; dążył do tego, by sprawiedliwość została w pełni zrealizowana. Pewnego razu przywieziono do niego Fatimę, kobietę z elity, która popełniła kradzież, a niektórzy próbowali pośredniczyć, aby złagodzić karę. Wtedy Prorok (s.a.w.) rozgniewał się i…
„Nawet gdyby to była moja córka Fatima, odciąłbym jej rękę, gdyby kradła.”
tak powiedział (Buhari, Hudud 12; Muslim, Hudud 8, 9).
W obsadzaniu stanowisk na różnych szczeblach administracji państwowej przestrzegał zasad kompetencji i zasług; powierzał urzędy osobom zasługującym, nawet jeśli były młode lub nie pochodziły z arystokratycznych rodzin. W sprawach słusznych domagał się posłuszeństwa sobie i swoim urzędnikom; jednakże podkreślał, że poddani nie są zobowiązani do posłuszeństwa w sprawach niezgodnych z prawem i prawdą. Zatem, uznając posłuszeństwo rozkazom za konieczne w granicach prawa, nie uważał ludu za osoby zmuszone do służby, nie postrzegał się jako ich przełożony; wręcz przeciwnie, był jednym z nich.
Rządy Proroka Mahometa (s.a.w.) były ucieleśnieniem i całością islamskich zasad. Jak stwierdzono w wielu wersetach Koranu (al-An’am, 6/57, 62; Yusuf 12/40, 67; al-Kasas, 28/70, 88), w islamskim systemie rządów władza, suwerenność, orzecznictwo i pełna administracja należały do Allaha. Uprawnienie do stanowienia prawa należało zatem przede wszystkim do Księgi zawierającej objawienia Allaha, czyli Koranu. Prorok Mahomet (s.a.w.) sam był natomiast drugą instancją ustawodawczą. W sprawach religijnych orzeczenia Proroka Mahometa (s.a.w.) były albo poleceniami otrzymanymi od Allaha za pośrednictwem Dżibrila (a.s.), ale nie zawartymi w Koranie,
(objawienie nieprzekazane ustnie)
było to uzasadnione lub było to ich własna decyzja.
Prorok Mahomet (s.a.w.) jako głowa państwa,
Rozstrzygał spory i rozwiązywał problemy, które pojawiały się w społeczeństwie, zarówno między muzułmanami, jak i między niemuzułmanami będącymi pod panowaniem państwa islamskiego. W takich przypadkach wysłuchiwał zarówno powoda, jak i pozwanego; w zależności od potrzeb, zasięgał informacji od świadków, oceniał przedstawione dowody i rozwiązywał sprawę bez zbędnych opóźnień, często natychmiast, a jeśli nie, to w najkrótszym możliwym czasie. Przywiązywał wielką wagę do zrozumienia przez strony sporu idei sprawiedliwości; podkreślał, że jako człowiek wydaje wyroki na podstawie słów, dowodów i świadectw, że nie zna przyszłości i że ten, kto otrzymał prawo, choć w rzeczywistości nie miał racji, w rzeczywistości nie zyska nic innego jak ogień piekielny. Czasami powierzał rozpatrywanie spraw wyższym rangą towarzyszom Proroka. Gubernatorzy mianowani do prowincji sprawowali administrację w imieniu Proroka i zajmowali się sprawami sądowniczymi.
Cechy, jakimi powinien charakteryzować się dobry menedżer:
– Posiadanie zdrowego rozsądku:
Znakiem zdrowego rozsądku jest podejmowanie działań, które zyskają uznanie Boga, oraz unikanie zła, które może wzbudzić gniew Boży.
– Umiejętności:
Zarządzanie i kierownictwo wymagają wyjątkowych umiejętności. Osoby pozbawione tych umiejętności nie powinny ubiegać się o takie stanowiska.
– Wiedza:
Kierownicy powinni przede wszystkim znać i rozumieć swoją dziedzinę, religioznawstwo, historię, zwyczaje i obyczaje społeczne, psychologię jednostki i społeczeństwa, socjologię, a także polityczną, ekonomiczną, społeczną i kulturową strukturę swojego czasu oraz wydarzenia światowe. Jako menedżerowie powinni dobrze znać i oceniać swoją sytuację, a także religijną, ekonomiczną, prawną i kulturową strukturę zarządzanej instytucji i podejmować skuteczne działania w odpowiednim czasie.
– Sprawiedliwość:
Ci, którzy nie są sprawiedliwi, nigdy nie są godni rządzenia. Przy wykonywaniu wymiaru sprawiedliwości nie mogą mieć znaczenia takie czynniki jak rasa, pokrewieństwo, bogactwo czy ubóstwo. Niezależnie od wyznania, rasy czy pochodzenia, sprawiedliwość musi być przywrócona, a to, co należy się prawowitym właścicielom, musi zostać odebrane od krzywdziciela i im zwrócone. Rządzący musi być sprawiedliwy i pomagać w egzekwowaniu sprawiedliwości, nigdy nie ustępując w tym względzie.
– Odwaga:
Lider będzie odważny. Nigdy nie waha się podejmować ryzyka, gdy jest to konieczne. Jednakże, pochopność, czyli przesadny entuzjazm, nie należy mylić z odwagą.
– Rozsądek i roztropność:
Kierownicy powinni być roztropni i przebiegli. Głupiec i naiwniak nie nadają się na kierowników. Administrator musi bardzo dobrze rozumieć język ciała rozmówcy. Wiele prawd, które nie da się wyrazić słowami lub które są ukryte za słowami, można odczytać i zrozumieć z zachowania rozmówcy.
– Uczciwość:
Dostanie się do władzy kłamców, oszustów, osób nieuczciwych i ciągle kłamiących jest wielką klęską dla narodu. Prawda i uczciwość oznaczają, że zamiary w sercu, słowa na ustach i czyny w działaniu są takie same.
– Wytrwałość i cierpliwość:
Zarządzanie wymaga ogromnej cierpliwości. Osoby pochopne i niestabilne nie poradzą sobie z tak ciężką pracą i ciężkimi obowiązkami. Cierpliwość to determinacja i wytrwałość. Osoby nieodpowiednio nastawione, pozbawione determinacji i wytrwałości, nie potrafią być cierpliwe i nie potrafią wytrwać w prawdzie i słusznej sprawie.
– Wybaczenie:
Przebaczanie jest wielką cnotą. Dlatego też przywódcy powinni umieć przebaczać, gdy jest to konieczne. Przebaczenie błędu lub urazy wyrządzonej osobiście jest wielką zaletą i cnotą.
– Konsultacja:
Im bardziej menedżerowie przykładają wagę do konsultacji i konsultują się z odpowiednimi osobami, tym trafniejsze będą ich działania, decyzje i realizacja.
Z pozdrowieniami i modlitwami…
Islam w pytaniach i odpowiedziach
