Czy Alevici byli spokojną mniejszością w Imperium Osmańskim? Czy mniejszości w Imperium Osmańskim były rzeczywiście szczęśliwe?
Drogi bracie/Droga siostro,
Mówi się, że Selim I (Yavuz Sultan Selim) dokonał masakra Alevitów. Czy to prawda?
Sultani osmańscy byli muzułmanami i w swoich państwach stosowali prawo islamskie. W prawie islamskim jednak zabronione jest dokonywanie masowych zabójstw, czyli ludobójstwa, nawet w czasie wojen z niewiernymi. Prorok Mahomet nakazał swoim dowódcom, aby nawet w czasie wojny nie zabijali siedmiu grup ludzi: dzieci, kobiet, duchownych i osób starszych. Nie jest możliwe, aby Yavuz, którego duchowość była tak wysoka, że można o nim powiedzieć „Mū’ayyad min 'indillāh”, dokonał masowego zabójstwa, zabronionego przez religię, a tym bardziej przeciwko grupie, która deklarowała się jako muzułmańska. Należy jednak poznać prawdziwe tło historyczne. Otóż;
Szejch Cunejd, jeden z szejchów z Ardabilu, chciał połączyć szejchostwo z władzą królewską, ale nie odniósł sukcesu i został zamordowany w 1456 roku. Jego syn, Szejch Hajdar, który objął po nim urząd, kontynuował ten sam cel, starając się wzmocnić swoją władzę poprzez szyizację Anatolii. Zdrada wobec państwa Akkoyunlu, w którym dorastał, doprowadziła do jego śmierci z rąk Jakuba Beye w 1488 roku. Następca, Szah Ismail, uczynił sobie celem życia szyizację Anatolii i podbój tej ziemi, wysyłając do Anatolii szejchów i kalifów z Ardabilu. Państwo Akkoyunlu, które nie zachowało ostrożności, zostało ostatecznie zlikwidowane przez Szaha Ismaila, wnuka Szejcha Cunejda.
Szejch Ismail, który zlikwidował państwo Akkoyunlu i wkroczył do Anatolii jako szejch i szach, niestety zdołał doprowadzić Anatolię do kompletnego chaosu za pośrednictwem swoich kalifów. W 1507 roku, po pokonaniu Alâüddevle Beye, zburzył i spalił Elbistan, Harput i Diyarbekir. W tym czasie sufici z Erdebil zaczęli również siać zamieszanie w Anatolii. Żołnierze, którzy byli zwolennikami Szejcha Ismaila, nosili czerwone szaty, dlatego wszyscy jego zwolennicy zostali nazwani Sürhser, czyli Kızılbaş. Sufici i naśladowcy z Erdebil, dowodzeni przez kalifa Nur Ali, jednego z kalifów Szejcha Ismaila, zaatakowali Tokat i wymordowali setki ludzi. Niestety, mimo wysłania przeciwko nim wojska przez księcia Ahmeda, nie udało się ich pokonać.
Tymczasem Hasan Halife z Antalii i jego syn Szahkulu, zwany przez historyków osmańskich Szatan Kulu (Szahkulu Baba Tekeli lub Karabıyıkoğlu), zaczęli organizować ałeczitów w Anatolii przeciwko Imperium Osmańskiemu. Szahkulu, po powrocie do Manisy z Antalii, napadł na skarby księcia Korkuta, a na tym się nie zadowolił, oblegając Antalię i mordując wraz z głównym sędzią liczne osoby. Następnie, niszcząc i paląc kolejno miasta Kızılcakaya, İstanos, Elmalı, Burdur i Keçiborlu, Szahkulu dotarł do Kütahyi. Wśród zabitych był również namiestnik Anatolii, Karagöz Ahmed Pasza. W Amasji zebrało się 20 tysięcy sufistów z Erdebilu, siejących terror w okolicy. W wyniku ich masakry Erzurum i Erzincan pozostały ruiną przez 20-30 lat. Nawet po zabiciu Szahkulu strzałą w Çubukova w 1511 roku, szaleństwo szyitów w Anatolii trwało. Jak mordowali muzułmanów, dowiadujemy się również z listów kurdyjskich władców z Diyarbakiru i okolic. Poniższe zdania są tylko jednym z przykładów:
„Prosimy o pomoc dla tych wiernych i wam posłusznych poddanych. Nasze miejscowości są blisko, sąsiadują, a nawet są mieszane z krainą Kızılbaş. Przez wiele lat ci niewierni niszczyli nasze domy i walczyli z nami. Tylko dlatego, że kochamy Islamskiego Sułtana, prosimy o wasze miłosierdzie, abyście uwolnili tych niewinnych ludzi od ucisków tych tyranów. Bez waszej pomocy nie damy rady im przeciwstawić się samodzielnie.”
Yavuz, który w 918/1512 roku objął tron, aby uwolnić Anatolię od zagrożenia szyickiego, zanim ruszył na Szafa Ismaila, znał wydarzenia opisane powyżej na podstawie źródeł historycznych i zdawał sobie sprawę z masakra popełnionych przez szyickich Turkmenów w Anatolii, w wyniku których zginęły tysiące ludzi. Aby zmierzyć się z tym problemem i omówić sprawę, zwołał posiedzenie dworu, w którym uczestniczyli wybitni uczynni, w tym Ibn-i Kemal, i podjęto decyzję dotyczącą postępowania z Kızılbaşami. Po uzyskaniu niezbędnego fatwy od uczonego takiego jak Ibn-i Kemal, nakazał zbadanie i przesłuchanie tych ludzi, którzy pod szyldem Kızılbaşów wszędzie w Anatolii buntowali się przeciwko Imperium Osmańskiemu, a tych, którzy nie poddali się, miało zostać straconych, a tych, którzy mogli zostać przekonani, miało zostać uwięzionych. Według niektórych historyków liczba tych ludzi wynosiła około 40 000, a ile z nich zostało zabitych, nie jest pewne. Jednakże jasne jest, że bez stłumienia tych grup rebeliantów, wyprawa przeciwko Szafowi Ismailowi byłaby całkowicie bezcelowa. Uzuncarşılı, badając tę sprawę, podając liczby tysięcy zabitych przez Kızılbaşów, stwierdza, że Yavuz nie miał innego wyjścia.
Należy również zaznaczyć, że Imperium Osmańskie nie dokonywało przymusowych konwersji na sunnizm. Podejmowało jednak środki ostrożności w obliczu zagrożenia, jakim było wykorzystywanie przekonań religijnych do podważania państwa. Zarówno w odniesieniu do szyitów, jak i sunnitów, bardzo błędne jest uogólnianie błędów i prześladowań popełnionych przez ich władców.1
1- Archiwum Muzeum Pałacu Topkapi, nr 6522, 6636, 5321, 5035, 3062, 5812; Solakzade, 359 i nast.; Ali, Künhül Ahbar, Esad Efendi, nr 2162, k. 233/a i nast.; Hoca Sadettin Efendi, Tacüt-Tevarih, t. II, s. 245 i nast.; Koca Müverrih, Bedayi, t. II, k. 452/ab; Uzunçarşılı, Historia Imperium Osmańskiego, t. II, s. 225-231, 253-270.
Nieznany Imperium Osmański, Prof. Dr. Ahmed Akgündüz; Doç. Dr. Said Öztürk
Z pozdrowieniami i modlitwami…
Islam w pytaniach i odpowiedziach
