Beste broeder,
Het kan vanuit twee invalshoeken worden bekeken: enerzijds als het raadplegen van een ander door een persoon over zaken die hem aangaan, en anderzijds als overleg door bestuurders over zaken die de gemeenschap aangaan. In het eerste geval is overleg een sunna (traditie van de profeet).
– De Profeet (vrede zij met hem) moedigde overleg aan; hijzelf overlegde ook met de Ansar over welke maatregelen genomen moesten worden toen hij hoorde dat Abu Sufyan aankwam; en hij overlegde met zijn metgezellen over vele zaken, zoals hier beschreven. Abu Hurairah verklaart zelfs dat hij niemand heeft gezien die meer met zijn metgezellen overlegde dan de Profeet.
– Er bestaan verschillende meningen over de vraag of het voor bestuurders verplicht is om overleg te plegen over zaken die de situatie van de gemeenschap betreffen.
De geleerden zijn het niet eens over de betekenis van deze aya.
– Volgens Imam Nawawi, en de meerderheid van de geleerden en juristen, is de betekenis van de betreffende aya een bevel. De leider dient dus overleg te plegen met de bevoegde personen in zijn omgeving, maar uiteindelijk zelf te beslissen welke mening het meest nuttig is en dienovereenkomstig te handelen.
Ze hebben de opdracht tot overleg in de aya opgevat, maar hebben vervolgens hun eigen mening aangenomen.
Zij zijn van mening dat bestuurders in religieuze zaken en kwesties die verband houden met het bestuur van de islamitische staat, overleg moeten plegen. Ibn Atiyye beweerde zelfs dat het verplicht is om een bestuurder die in zo’n geval geen advies vraagt aan geleerden, af te zetten.
– Hoewel er geen uitgesproken mening over dit onderwerp bestaat, begrijpen we uit de woorden van de Hanafi-geleerde Jassas dat hij de mening aanhangig maakte dat overleg verplicht is.
– Volgens Ibn Taymiyyah, een geleerde uit de Hanbali-school, wijst het feit dat God de profeet tot overleg heeft opgeroepen erop dat geen enkele leider vrijgesteld kan worden van overleg.
– Volgens geleerden kiest de leider die overleg pleegt, de mening die het dichtst bij de Koran en de Sunna staat, zoals die in de raad van advies naar voren komt. Indien hij geen dergelijke vergelijking kan maken, neemt hij de mening die hij zelf als het sterkste beschouwt. De betekenis van de betreffende aya wijst op deze waarheid.
– Uit deze verklaringen blijkt dat een leider in bepaalde zaken overleg moet plegen met deskundigen. Indien de uitkomst van dit overleg overeenstemt met de Koran en de Sunna, dan kan hij, zonder rekening te houden met de mening van de meerderheid, een besluit nemen dat hem voldoening geeft. Het is echter wel essentieel dat hij bij het nemen van besluiten niet zijn eigen begeertes en onrechtmatige verlangens volgt, maar de wil van God als leidraad neemt en het belang van de gemeenschap vooropstelt.
De bestuurder moet, met een rechtvaardige reden en gebaseerd op een rechtmatige interpretatie, het recht hebben om zijn eigen mening en voorkeur toe te passen. Als de toepassing uiteindelijk de samenleving schaadt en dit zich herhaalt, wordt de bestuurder volgens de procedure ontslagen.
Met vrede en gebed…
Islam in vraag en antwoord
