Hvernig ætti að meta það ef ómúslimskt eða vestrænt land réðist á múslimskt land og tæki múslimskar konur sem þræla?
Kæri bróðir/systir,
Þrælahald og þrælkun
Það er með ólíkindum að hugtökin séu skilin sem aðskilin hugtök í samfélagi okkar og að orðið „cariye“ sé sérstaklega notað í mjög röngum merkingum. Af þessari ástæðu munum við stuttlega fjalla um orðin og hugtökin.
Í íslamskri réttarfarsfræði eru orðin *ríq* eða *ríqqiyyet* notuð til að lýsa þrælahaldinu. Auk þessara orða hafa orðin *rakabe*, *kın* og *milk-i yemîn* einnig verið notuð til að lýsa þrælahaldi almennt. Hvort sem það er í íslamskri réttarfarsfræði eða í framkvæmd Ottómanaveldisins, þá voru karlkyns þrælar…
þræll, þjónn, leiguliði, fangi og þræl
svo sem segir. Hvað varðar kvenkyns þræla, þá:
cariye, eme (fleirtala imâ), rakîka og memlûke
þessi orð eru notuð. Eins og síðar verður útskýrt, þá eru karlmenn sem náðst hafa í stríði
fangi
þegar talað er um konur og börn líka
seby
eða í fleirtölu
þrælar/þrælkvinnur
Það er nefnt svo. Orðið „abd“, sem þýðir þjónn, er notað í Kóraninum í merkingunni þjónn Guðs, bæði fyrir alla menn og dýr, en einnig í merkingunni þræll. Fleirtala orðsins „abd“, þegar það er notað í merkingunni þræll, er yfirleitt „abîd“. Hins vegar er fleirtalan „ibâd“ yfirleitt notuð þegar átt er við þjón Guðs.
Það sem hér er mikilvægt að árétta er eftirfarandi:
Það er enginn munur á lagalegri merkingu orðanna „þræll“ og „þjónustustúlka“. Bæði orðin eru notuð til að lýsa þrældómi. Aðeins fyrir karlmenn sem eru þrælar.
þræll
eða
þræll
þegar hugtakið er notað, einnig um konur sem hafa verið þrælar
þjónustustúlka
eða
þema
þetta orðasamband er notað.
Almenningsálitið er að þegar talað er um þrælkvenna sé átt við konur sem eigandi þeirra og húsbóndi notar sem tæki til að fullnægja kynferðislegum þörfum sínum hvenær sem hann vill, en þetta er ekki rétt samkvæmt íslamskri lögfræði. Þrælkvennur geta átt í hjúskaparlegu sambandi við húsbónda sinn, að því tilskildu að farið sé eftir skilyrðum íslamskrar lögfræði, og þetta getur verið lögmætt hjúskaparlegt samband. Hins vegar þýðir það ekki að allar þrælkvennur eigi í hjúskaparlegu sambandi við húsbónda sinn.
Eftirfarandi vers úr Kóraninum lýsir einnig greinilega þeim aðgreiningum sem við höfum verið að tala um:
„Giftið þá sem eru einhleypir meðal ykkar, og þá sem eru það meðal þræla ykkar og þjónustustúlkna (Kóraninn notar hér orðið „imâ“ sem vísar til kvenkyns þræla). Ef þau eru fátæk, þá mun Guð auðga þau af sinni náð.“
(Núr, 24/32)
Þarf ekki að spyrja núna? Ef hver þjónustustúlka er ánægjuverkfæri sem húsbóndi hennar notar til kynferðislegra samskipta, mun húsbóndi þá halda áfram að eiga kynferðisleg samskipti við þjónustustúlkuna sem hann giftir öðrum (þetta getur verið frjáls eða þræll karlmaður) samkvæmt þessari skipun Kóransins? Nei, slíkt ákvæði getur íslam ekki samþykkt. Hvernig verður það þá? Húsbóndinn mun gifta þjónustustúlkuna. Þjónustustúlkan verður kona annars manns. En alveg eins og þjónustustúlkur sem vinna á heimilum í dag, en þó í þrælastöðu, mun hún halda áfram að koma á heimili húsbónda síns og þjóna honum. Hún verður þræll húsbónda síns og kona eiginmanns síns.
Það þýðir að ástkona þýðir þrælakona; það þýðir ekki kona sem lifir eins og hjón með húsbónda sínum eins og hún vill.
En er ekki sú merking fólgin í hugtakinu „þrælkona“ að hún sé þræll sem lifir í hjúskaparlegu sambandi við eiganda sinn?
Í íslamskri lögfræði er rétturinn til að lifa sem hjón með þrælkona kallaður istifraş-réttur eða teserrî. Það eru þrælkona í þessari stöðu innan ramma sharia-skilyrða og -ákvæða. Þær eru þó aðeins að litlu leyti frábrugðnar giftum konum í ákvæðum. Þær sofa aðeins hjá húsbónda sínum og það eru ákveðnar takmarkanir á því.
Við skulum ljúka þessari umræðu um þennan merkingarmun með því að gefa dæmi frá sendiboða Allah (friður sé með honum):
Spámaðurinn Múhameð (friður sé með honum) átti þrælakonur; þær voru af tveimur tegundum:
Fyrsti hópurinn,
Konurnar sem spámaðurinn (friður sé með honum) átti í hjúskaparlegu sambandi við voru þrælkonur. Sem dæmi má nefna þær sem áður voru gyðingar og síðar tóku íslam.
Reyhâne, dóttir Zeyd’
Það er sagt að þrátt fyrir að spámaðurinn (friður sé með honum) hafi boðið henni frelsi og hjónaband, hafi hún kosið að vera áfram þjónustustúlka hjá spámanninum (friður sé með honum). Önnur var móðir Íbrahims, sonar spámannsins (friður sé með honum), sem var af koptískum uppruna.
Maríja, dóttir Sjem’úns
„Þær hafa báðar fengið sömu meðferð og aðrar konur.“
Hinn seinni hópurinn er,
Þær voru þrælkvenur sem hann gifti öðrum. Það er að segja, þær þjónuðu sem þrælar í húsi sendiboðans (friður og blessun sé yfir honum); en þær voru giftar öðrum mönnum. Sem dæmi má nefna Umm Ayman, sem sendiboðinn (friður og blessun sé yfir honum) gifti Zayd, einum af þrælunum sínum.
Er það ekki réttmætt að spyrja núna? Ef við samþykkjum þá túlkun að hverja þrælkona sem eiginmaður hennar getur átt kynferðisleg samskipti við hvenær sem hann vill, þá erum við þá að samþykkja að spámaðurinn (friður sé með honum) hafi átt samskipti við konur sem hann hafði gift öðrum?
Við skulum það líka taka fram að,
Áður en hann lést, gaf spámaðurinn Múhameð (friður sé með honum) öllum karlkyns þrælunum sínum og öllum kvenkyns þrælunum sem hann hafði ekki átt í hjúskaparlífi við, frelsi og leyfði þeim að fara.
Nú þarf að svara eftirfarandi spurningum:
Þar sem íslam tók ekki upp þrælahald eins og það var í eldri trúar- og réttarkerfum, en afnam það heldur ekki algerlega, hvernig undirbjó það þá umskiptin frá þrælahaldi og ánauð til frelsis?
Með hvaða ákvæðum hefur íslam breytt þrælahaldinu úr villimannslegu ástandi í siðmenntaðri form?
Ekki er hægt að skilja stofnun þrældóms og þrælahalds í íslamskri réttarfari og í framkvæmd Ottómanríkisins til fulls án þess að rannsaka ráðstafanir íslamskrar réttarfars til að fara frá þrældómi til frelsis. Það er einnig nauðsynlegt að hafa í huga að ráðstafanirnar sem íslamsk réttarfari kveður á um eru ákveðnar og ákvarðaðar af guðlegum vilja.
Konkubína eða þræll þýðir fangi.
Notkun fanga sem þræla eða hjákonur er háð leyfi þjóðhöfðingja. Í þessu tilliti getur hjákonukerfið ekki átt sér stað í dag. Það verður að ákveða hvort konan er notuð sem þjónustustúlka til að sinna heimilisstörfum eða hvort hún er viðurkennd sem maki, sem kallast hjákonuskapur.
Þar sem þrælahald er hvorki viðurkennt af ríkjum í Vesturlöndum né í íslömskum löndum í dag, er það bannað bæði samkvæmt trú okkar og lögum ríkja að einstaklingur taki þræl eða ambátt í sína vörslu með valdi.
Með kveðju og bæn…
Íslam í spurningum og svörum
