– Πώς προκύπτουν οι διαφορές στα δογματικά δόγματα; Πώς προκύπτουν οι διαφωνίες στις λεπτομέρειες της θρησκείας; Για παράδειγμα, διάβασα κάπου ότι το δόγμα των Ασχάρι θεωρεί κάποιες γυναίκες προφήτισσες, ενώ άλλα δόγματα λένε ότι δεν μπορεί να υπάρξει γυναίκα προφήτης…
– Θα ήταν άραγε επιτρεπτό να αποκαλούμε προφήτη κάποιον που δεν είναι προφήτης;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Δύο από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Σουνιτικού Δόγματος,
Ματουριδισμός
με
Ασχαρίγια
σχετικά με τα ζητήματα που θεωρούνται κύρια θέματα της επιστήμης του καλάμ,
έχουν συμμαχήσει
Και οι δύο σχολές, αν και σύγχρονες, προσπάθησαν να εκφράσουν τις απόψεις και τις σκέψεις τους σε θέματα πίστης, με τις μεθόδους της θεολογίας, σε ξεχωριστές όμως περιοχές. Ωστόσο, είναι απολύτως φυσικό να προκύψουν ορισμένες διαφορές στις οπτικές γωνίες των θεολόγων που ανήκουν σε αυτές τις δύο σχολές, κατά την έκφραση ή την εξήγηση των ιδεών και των σκέψεών τους, ή κατά την εξέταση των θεολογικών προβλημάτων.
Οι μελετητές και των δύο σχολών προσπάθησαν να αποδείξουν τις δοξασίες που ορίζει το Κοράνι και τα δογματικά ζητήματα που προκύπτουν στο πλαίσιο της κατανόησης ή της σύλληψης αυτών των δοξασιών, με μια σειρά από αποδείξεις από την άποψη της λογικής και της ορθολογικότητας.
Διότι στη βάση των σκέψεών τους, η ορθή λογική και η αυθεντική παράδοση ποτέ δεν έρχονται σε σύγκρουση.
Επίσης, πιστεύουν ότι εάν προκύψει μια τέτοια σύγκρουση ή διαφωνία, τότε τα δεδομένα της πηγής πρέπει να ερευνηθούν πολύ καλά.
Αμπού αλ-Χασάν αλ-Ασχάρι
με
Αμπού Μανσούρ αλ-Ματουρίντι
Επιδιώκουν να διαδώσουν την πίστη των Αχλ-ι Σουννέ. Αν και οι δύο ιμάμηδες συγκλίνουν σε πολλά ζητήματα που προσπαθούν να εξηγήσουν, είναι γνωστό ότι υπάρχουν μικρές διαφορές μεταξύ των δύο σχολών όσον αφορά τις μεθόδους της θεολογίας, δηλαδή την μεθοδολογία. Αναμφίβολα, και οι δύο θεολόγοι προσπάθησαν να αποδείξουν την κατανόηση της πίστης/δοξασίας που εκθέτει το Κοράνι με αποδείξεις λογικής και συλλογισμού.
Ασχαρίτης
με
Ματουρίντι
Αν και ανατράφηκαν σε διαφορετικά πολιτιστικά περιβάλλοντα, οι στόχοι τους και οι τομείς δράσης τους είναι κοινοί. Δηλαδή, ο στόχος τους είναι να υπερασπιστούν, να εξηγήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να παρουσιάσουν τις αρχές της πίστης των Αχλ-ι Σουννέτ, και να αποδείξουν με παραδοσιακές και λογικές αποδείξεις τις εσφαλμένες αντιλήψεις και κατανοήσεις των Αχλ-ι Μπιντάτ.
Σύμφωνα με τον Τασκιοπρουζάδε (απεβ. 968/1561),
Η Αχλ-ι Σουννέτ βε’λ-Τζεμαάτ έχει δύο ηγέτες στην επιστήμη του κελάμ.
Κάποιος,
Ο Αμπού Μανσούρ αλ-Ματουρίди, ο οποίος ακολουθούσε το Χαναφιτικό δόγμα,
άλλο
Είναι ο Αμπού αλ-Χασάν αλ-Ασχάρι, ο οποίος ανήκει στη σχολή Σαφί.
.
(Τασκιοπριζάδε, Μιφτάχου’ς-Σα’άδε, Κάιρο 1968, σελ. 151)
Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι οι διαφορές μεταξύ Ασχαρισμού και Ματουριδισμού δεν είναι μεγάλες, αλλά οφείλονται σε διαφορετική κατανόηση της μεθόδου, και μάλιστα ότι οι διαφωνίες αυτές αφορούν δευτερεύοντα, όχι θεμελιώδη ζητήματα. Επομένως, δεν υπάρχουν τόσο μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ τους ώστε να κατηγορούν ο ένας τον άλλον για αίρεση και πλάνη.
(Μπεγιαζιζάδε, Αχμέτ Εφέντι, Ισάρατ αλ-Μεράμ μιν Ιμπαράτι αλ-Ιμάμ, Αίγυπτος 1949, σελ. 8-9.)
Παρά ταύτα, οι δύο αυτές σχολές δεν θεωρούνται ούτε ταυτόσημες ούτε εντελώς διακριτές. Διότι, όπως συναντάμε Ασ’αρίτες θεολόγους που υιοθετούν ορισμένες απόψεις της Ματουριδικής σχολής, έτσι και συναντάμε Ματουριδικούς θεολόγους που υιοθετούν ορισμένες απόψεις της Ασ’αριτικής σχολής. Σε αυτό το σημείο, μπορούμε να αναφέρουμε ονόματα όπως ο Ιμπν αλ-Χουμάμ και ο Μουσταφά Σαμπρί. Μάλιστα, πολλούς άλλους μελετητές θα μπορούσαμε να κατατάξουμε σε αυτήν την κατηγορία. Διότι η θεμελιώδης δομή σκέψης και οι πηγές στις οποίες βασίζονται…
Αχλ-ι Σουννέτ βε’λ-Τζεμαάτ
βρίσκεται εντός του πλαισίου. Επομένως, πρόκειται για μια κατάσταση που είναι ενιαία ως προς τη δομή και την ουσία, αλλά διαφέρει ως προς τη μορφή και την εμφάνιση.
Ο Αμπού Νασρ Τατζεντίν Αμπντούλ-Βαχάμπ μπ. Αλί μπ. Αμπντίλ-Καφί μπ. Αλί μπ. Τεμάμ ες-Σουμπκί (θ. 771/1370)15, στο έργο του Tabakâtü’ş-Şâfi’iyyeti’l-Kübrâ, (Κάιρο 1965), τόμος ΙΙΙ, σελίδες 377-389, αναφέρεται στις διαφωνίες μεταξύ των Ματουριδίων και των Ασχαριτών ως εξής:
«Η μόνη διαφορά μεταξύ του Ταχαβί και του Ασ’αρί είναι…»
Διαφωνία σε δεκατρία σημεία.
Υπάρχουν δεκατρείς διαφωνίες μεταξύ των Ασχαριτών και των Ματουριδιτών. Αυτές οι δεκατρείς διαφωνίες είναι:
Επτά από αυτά είναι προφορικά.
είναι διαφωνία. Μόνο
έξι από αυτά είναι μάννα
σχετικά με αυτό. Σε αυτά τα δεκατρία ζητήματα, η διαφωνία κάποιου με κάποιον άλλον δεν μπορεί καν να ονομαστεί διαφωνία.” (Αλ-Σουμπκί, Τατζεντίν Αμπντούλ-Βαχχάμπ μπ. Αλί, Ταμπακάτ αλ-Σαφι’ιγιάτ αλ-Κούμπρα, Κάιρο 1965, III/378.)
Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ ΚΑΙ ΑΡΧΩΝ ΤΩΝ ΜΑΤΟΥΡΙΔΙΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΣΧΑΡΙΤΩΝ
Ματουρίντι και Ασ’αρί;
Οι Ασσαρίτες, σε αντίθεση με αιρέσεις όπως οι Μουσαμπίχες και οι Μουτζασίμες, βρήκαν μια λογική οδό ανάμεσα στους Μουταζιλίτες, μια ρασιοναλιστική ομάδα. Και οι δύο λόγιοι, υιοθετώντας μια μετριοπαθή στάση ανάμεσα στους Τζαμπρίτες και τους ακραίους Ραφιζίτες, υπερασπίστηκαν τις πεποιθήσεις των Αχλ-ι Σουννέτ, καταλήγοντας σχεδόν στο ίδιο αποτέλεσμα όσον αφορά τη μέθοδο και το δόγμα.
Όταν υπάρχει ομοφωνία στη μέθοδο, είναι φυσικό να καταλήγουμε στα ίδια συμπεράσματα και στο δόγμα. Διότι το δόγμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αποτέλεσμα της μεθόδου.
Αμπού αλ-Χασάν αλ-Ασχάρι
Είναι γνωστό ότι έχει βαθιά γνώση των ισλαμικών αιρέσεων. Εκείνος
“Άρθρα περί Ισλαμισμού”
Το έργο του, από την άλλη, αποτελεί τη μεγαλύτερη απόδειξη της γνώσης του επί του θέματος. Διότι, αφού συγκέντρωσε σε αυτό το βιβλίο τις διαφωνίες των Μουσουλμάνων σε δογματικά ζητήματα, υπέβαλε σε κριτική τις αιρετικές απόψεις και τις φιλοσοφικές ιδέες, με κύριο εκπρόσωπο τον Αριστοτελισμό. Επιπλέον, κατά τη μεταφορά των ιδεών και των δομών σκέψης των δογμάτων, δεν παρέκκλινε ποτέ από την επιμέλεια να είναι αντικειμενικός και αμερόληπτος.
[Ταφτεζανί, Επιστήμη του Καλάμ και Ισλαμικά Δόγματα, μετάφραση Σουλεϊμάν Ουλουντάγ (Πρόλογος πενήντα επτά άρθρα) Κωνσταντινούπολη 1982, σελ. 40-51]
Ασχαρίτης
Τα έργα που σώζονται από τον [όνομα συγγραφέα] μέχρι σήμερα είναι λιγότερα σε σύγκριση με τα έργα του σύγχρονού του Αμπού Μανσούρ αλ-Ματουρίδη, όσον αφορά την κουλτούρα και την ορολογία του καλαμ. Παρόλα αυτά, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ιδρυτές της σουνιτικής σχολής του καλαμ. Από την άποψη των θεολογικών του απόψεων, ο Ασ’αρί αποδεικνύει τα δογματικά ζητήματα με λογικά και παραδοσιακά επιχειρήματα. Εξετάζει θέματα όπως τα χαρακτηριστικά του Θεού και των προφητών, οι άγγελοι, η κρίση, η τιμωρία και η ανταμοιβή, στο πλαίσιο του Κορανίου και των χαντίθ. Δεν θεωρεί τον νου του ως διαιτητή για να ερμηνεύσει τα κείμενα ή να κρίνει σύμφωνα με την επιφάνειά τους. Αντίθετα, θεωρεί τον νου ως ένα εργαλείο που επιβεβαιώνει την επιφάνεια των κειμένων.
(Ισμαήλ Εφενδίζαδε, Επιστολή περί των Διαφορών μεταξύ των Ματουριδίων και των Ασχαριτών, Κωνσταντινούπολη 1287.)
Από την άλλη πλευρά
Ο Ιμάμ Ασχάρι ανατράφηκε στο πνευματικό περιβάλλον των Μουταζιλιτών.
και επειδή αφιέρωσε μέρος της ζωής του στη διάδοση αυτής της ιδέας, γνωρίζει πολύ καλά τη λογική και τις φιλοσοφικές μεθόδους τους. Λόγω αυτής της γνώσης και της σκέψης του, θεωρείται επίσης ένας από τους θεολόγους που προσπάθησαν να απορρίψουν και να επικρίνουν τους Μουταζιλίτες με τις δικές τους μεθόδους και όπλα, και να τους φιμώσουν.
(Σεΐχουλισλάμ Εσάτ Εφέντι, Επιστολή περί των Διαφορών μεταξύ των Ματουριδίων και των Ασχαριτών, Κωνσταντινούπολη 1287, σελ. 278-287.27)
Ο Ματουρίδης, από την άλλη,
Έχει ανατραφεί σε ένα σουνιτικό περιβάλλον.
Αποδίδει μεγάλη αξία στη λογική, χωρίς όμως να φτάνει σε ακρότητες. Θεωρεί τη λογική και την παράδοση ως ξεχωριστες πηγές γνώσης.
(Αλ-Τζαμπί, Μπεσάμ Αμπντουλβεχάμπ, Αλ-Μεσάιλ αλ-Χιλαφίγια μπεϊν αλ-Ασάιρε και αλ-Ματουρίντιγια, Βηρυτός 2003.)
Διότι, ερμηνεύοντας το Κοράνι με το ίδιο το Κοράνι, προσπαθεί ταυτόχρονα να αξιοποιήσει τη λογική και την παράδοση. Πράγματι, καταβάλλει προσπάθεια να αποδείξει τις δογματικές αρχές των Αχλ-ι Σουννέ με λογικά και παραδοσιακά επιχειρήματα. Από την άλλη πλευρά, είναι δυνατόν να παρατηρήσουμε την ίδια μέθοδο και στους Ασχάρι όσον αφορά τις δογματικές αρχές.
Τόσο ο Ματουρίντι όσο και ο Ασχάρι κατέληξαν στα ίδια συμπεράσματα και διατύπωσαν τις γενικές αρχές των δογμάτων τους σε θέματα όπως ο αιώνιος λόγος του Θεού, τα χαρακτηριστικά του, η θέαση/οράν του Θεού, οι πράξεις των ανθρώπων, η κατάσταση όσων διαπράττουν μεγάλες αμαρτίες και η μεσιτεία.
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΣΧΑΡΙΤΕΣ, Η ΑΡΣΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ
Το θέμα της προφητείας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες, αν όχι την σημαντικότερη, αρχή της πίστης στο Ισλάμ. Στην ιστορία της ισλαμικής σκέψης, η προφητεία έχει ερμηνευθεί με διάφορους τρόπους από διάφορες σχολές.
Επομένως
Το φύλο των προφητών
Υπάρχει διαφωνία μεταξύ των Ματουριδιστών και των Ασχαριτών επί του θέματος.
Και οι δύο κλάδοι του Σουννιτισμού αποδέχονται ότι ο προφήτης ήταν άνδρας. Ωστόσο, οι Ασχάριτες πιστεύουν ότι και οι γυναίκες μπορούν να είναι προφήτισσες, ενώ οι Ματουρίδιτες δεν υιοθετούν αυτή την άποψη. Διότι…
«Προφήτες γίνονται μόνο άνδρες.»
Οι Ματουριδιστές, που υποστηρίζουν αυτή την άποψη, παραθέτουν ως απόδειξη το ακόλουθο εδάφιο από το Κοράνι:
«Και πριν από εσένα, στείλαμε (ως προφήτες) άνδρες από τους κατοίκους των πόλεων, στους οποίους είχαμε αποκαλύψει (το μήνυμά μας).»
(Ιωσήφ, 12/109· βλ. επίσης Μέλισσες 16/43· Προφήτες 21/7.)
Ο Ιμάμ Ασχάρι και μερικοί λόγιοι που υιοθέτησαν τις φανερές ερμηνείες του Κορανίου και της Σούννας ως δόγμα τους, σε ορισμένα εδάφια…
(Αλ-Ιμράν, 3/42; Μαρία 19/16-19.)
υποστήριζαν την προφητεία της Παναγίας Μαρίας, βασιζόμενοι σε μερικά εδάφια του Κορανίου. Εκείνοι που υποστήριζαν την προφητεία της Παναγίας Μαρίας, επικαλούμενοι μερικά εδάφια του Κορανίου, επεσήμαιναν τη διαφορά μεταξύ αποστόλου και προφήτη.
“
Νέβι,
είτε είναι εντεταλμένος να το διαδώσει είτε όχι, αυτό που του αποκαλύπτεται είναι η θεία αποκάλυψη.”
βασίστηκαν στην περιγραφή του.
(Μπαγτσετσί, Μουχιττίν, Προφητεία και Προφήτες, Κωνσταντινούπολη 1977, σελ. 73 κ.ε.)
Σύμφωνα με αυτή την άποψη, οι έξι γυναίκες που αναφέρεται ότι είχαν προφητείες είναι οι εξής:
Η Εύα, η Σάρα, η Άγαρ, ο Μωυσής.
η μητέρα του, η σύζυγος του Φαραώ
Ασιγέ
και
Η Αγία Μαρία
‘είναι.
(Ζεμπίντι, Σαφής Μετάφραση και Εξήγηση του Τετζρίντ, μετάφραση Καμίλ Μιράς, Άγκυρα 1971, ΙΧ/150)
Αντίθετα, οι Ματουριδιστές θεωρούν την αποκάλυψη που αφορά τις γυναίκες στο Κοράνι, όπως και την αποκάλυψη που δόθηκε σε άλλα όντα, δηλαδή λένε ότι δεν πρόκειται για προφητική αποκάλυψη. Λένε ότι αυτό που δόθηκε στις γυναίκες ίσως είναι μια ευεργεσία.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Οι διαφωνίες αφορούν κυρίως δευτερεύοντα ζητήματα, όπως η δημιουργία, η μοίρα, η ελεύθερη βούληση, η θεολογία κ.λπ., και όχι θεμελιώδη ζητήματα. Οι οπαδοί του Ματουρίδη, μερικές φορές, εγκαταλείπουν τον δάσκαλό τους και ακολουθούν τον Ασχάρι, όπως και οι οπαδοί του Ασχάρι, μερικές φορές, αντιτίθενται στον δάσκαλό τους και ακολουθούν τον Ματουρίδη. Δεν πρέπει να θεωρούμε τις δευτερεύουσες διαφορές μεταξύ των σχολών του Σουννιτισμού ως σημάδι διαίρεσης. Διότι οι πραγματικές διαφωνίες αφορούν τις αρχές και τις μεθόδους. Επιπλέον, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η σχολή του Σουννιτισμού και της Τζαμάατ συμφωνεί απόλυτα στα ζητήματα του αναγκαίου, του επιτρεπτού και του απαγορευμένου. Ωστόσο, διαφωνούν σε ορισμένες μεθόδους και αρχές που οδηγούν σε αυτά τα ζητήματα. Όταν μελετηθούν προσεκτικά οι σχολές του Σουννιτισμού, θα διαπιστωθεί ότι αποτελούνται από τρεις ομάδες: τους οπαδούς των Χαδις, τους οπαδούς της λογικής σκέψης και τους Αμπού Μανσούρ αλ-Ματουρίδη και Ασχάρι, οι οποίοι συνδυάζουν τις δύο προηγούμενες σχολές.
Στις διαφωνίες μεταξύ των δύο μεγάλων σχολών του Σουνιτικού Καλαμ, των Ματουριδίων και των Ασχαριτών, υπήρξε μια διαρκής αντιπαράθεση με την προβολή επιχειρημάτων και αντιεπιχειρημάτων, σε μια μορφή διαλεκτικής αντιπαράθεσης. Επιπλέον, κάθε αμφισβητούμενο ζήτημα επιχειρήθηκε να αποδειχθεί με την παράθεση αποδεικτικών στοιχείων, τόσο από την παράδοση όσο και από τη λογική, στα οποία βασίζονταν οι υποστηρικτές τους.
Τα ζητήματα που ανακύπτουν μεταξύ αυτών των δύο δογμάτων πηγάζουν από τη σημασία που δίνει το Ισλάμ στην ελεύθερη σκέψη.
Επομένως, μπορούμε να βγάλουμε τα ακόλουθα συμπεράσματα:
1.
Οι απόψεις αυτές, που διατυπώνονται και από τις δύο θρησκευτικές ομάδες, δεν είναι ζητήματα που προέκυψαν τυχαία ή από επιπόλαιες σκέψεις. Ωστόσο, παρατηρείται ότι οι προτεινόμενες απόψεις και τα θέματα δεν έχουν καμία σχέση ή χρησιμότητα με την πρακτική και καθημερινή ζωή των μελών των θρησκευτικών ομάδων, δεν προκαλούν καμία σύγχυση στην κοινωνική πρακτική και παραμένουν απλώς ως απόψεις.
2.
Σε αυτά τα ζητήματα, οι Ματουριδιστές δεν έχουν σταθερά πάρει το μέρος της μιας πλευράς και οι Ασχάριτες της άλλης. Δηλαδή, η διάκριση σε «αυτούς» και «εκείνους» σε αυτά τα θέματα θα οδηγήσει σε σοβαρά λάθη, γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Πρέπει να σκεφτούμε, και οφείλουμε να σκεφτούμε, ότι και οι δύο ανήκουν στην ίδια ομπρέλα και ότι το υλικό που χρησιμοποιείται εδώ πρέπει να μας οδηγήσει στο ίδιο συμπέρασμα. Διότι, σε σχεδόν κάθε ζήτημα, υπάρχουν Ματουριδιστές λόγιοι που υιοθετούν την άποψη των Ασχαριτών, και το αντίστροφο. Υπάρχουν επίσης Ασχάριτες που υιοθετούν την άποψη των Ματουριδιστών. Αν εξετάσουμε παραδείγματα αυτού του ζητήματος, …
για χρόνια
Ματουρίντι
Γνωρίζουμε ότι στα οθωμανικά μεντρεσέδες (θρησκευτικά σχολεία), διδάσκονταν πάντα τα έργα λογίων που ανήκαν στη σχολή Εσ’αρί.
Αυτοί οι μελετητές ποτέ δεν έκαναν διάκριση, ούτε έδειξαν προτίμηση, στο πού ή σε ποια δογματική δομή βρισκόταν η αλήθεια και η ορθότητα σε σχέση με ένα θέμα.
“κατά την άποψή μου”
ή
«Η κλίση/η γνώμη μου είναι προς αυτή την πλευρά»
και δεν δίστασαν ποτέ να το πουν.
3.
Οι Ασ’αρίτες και οι Ματουρίδιτες σκέφτονται το ίδιο πράγμα, αλλά εκφράζουν τις απόψεις τους με διαφορετικούς όρους.
Η ουσία είναι μία, μόνο η διατύπωση διαφέρει.
Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως σαφής ένδειξη του πόσο μεγάλη ελευθερία σκέψης ή ελευθερία δίνει το Ισλάμ. Η θρησκευτική ελευθερία σημαίνει εξ ορισμού την ύπαρξη διαφωνιών. Διότι οι αντιλήψεις των ανθρώπων είναι πολύ διαφορετικές, οι κατανοήσεις τους και οι λύσεις που προτείνουν είναι πάντα διαφορετικές. Μερικών
«Θα αποδέχεσαι το θρησκευτικό δόγμα ως απόλυτο», «δεν θα μιλάς καθόλου», «δεν θα διαφωνείς καθόλου».
Οι αντιλήψεις αυτού του είδους είναι εντελώς αβάσιμες και αθεμελίωτες. Μάλιστα, μια τέτοια σκέψη είναι καθαρά προϊόν άγνοιας. Στον κόσμο δεν υπήρξε ποτέ θέμα συζήτησης ή διαφωνίας όσο η θρησκεία ή όσα αυτή φέρνει. Τα θέματα που θίξαμε εν συντομία παραπάνω, και ίσως αυτές οι διαφωνίες, θα πρέπει να αξιολογηθούν στο πλαίσιο της ευρείας ελευθερίας της θρησκείας.
Το πραγματικά ευχάριστο είναι ότι, παρά τις διαφωνίες μεταξύ των Ασχαριτών και των Ματουριδιτών σε τέτοια ζητήματα, οι οπαδοί και των δύο σχολών ποτέ δεν αλληλοκατηγορήθηκαν ως άπιστοι, ούτε προχώρησαν σε κατηγορίες περί αίρεσης και καινοτομίας. Και οι δύο ανήκουν στο πλαίσιο της Αχλ-ι Σουννέ και μάλιστα, με την πάροδο του χρόνου, οι δύο σχολές φαίνεται να έχουν συγχωνευθεί σε επίπεδο σκέψης.
Διαφωνία
Δεν είναι πρόβλημα, μπορεί μάλιστα να είναι ευλογία. Το πρόβλημα είναι η διαφωνία.
συκοφαντία
είναι η μετατροπή.
(
βλ. Δρ. Χαλίλ ΤΑΣΠΙΝΑΡ,
Διαφωνία μεταξύ των Σχολών Ματουριδίας και Ασ’αριγιάς; Τεχνητή Διακύμανση;, Περιοδικό Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Τζουμχουριέτ, Τόμος Χ/1, σελ. 213-250, Ιούνιος 2006)
.
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
