Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Στους σύγχρονους ακαδημαϊκούς κύκλους παρατηρείται η δημιουργία μιας τεχνητής διαμάχης γύρω από τα δογματικά έργα του Ιμάμ Αμπού Χανίφα. Εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η απόδοση αυτών των έργων στον Αμπού Χανίφα είναι εσφαλμένη, βασίζουν την άποψή τους κυρίως στα ακόλουθα επιχειρήματα.
Οι συγγραφείς των «Μανακίμπ» ισχυρίζονται ότι ο Αμπού Ζαχρά δεν συμφωνεί με τους συγγραφείς των «Μανακίμπ» όσον αφορά την απόδοση αυτών των βιβλίων, αλλά δεν αναφέρουν άλλη πηγή εκτός από τον Ελ-Κερντερί, ο οποίος αναφέρει ότι αυτά τα βιβλία είναι έργα του Αμπού Χανίφα. (6)
Η αμφιβολία που αναφέρει ο Ελ-Κερδερί ανήκει στις αμφιβολίες των Μουταζιλιτών.(7)
Σύμφωνα με την ίδια την ομολογία του Αμπού Χανίφα, η αμφιβολία αυτή, με βάση την οποία αμφισβητείται η αυθεντικότητα των βιβλίων, δεν είναι παρά μια κενή αξίωση. Επιπλέον, η αποδοχή της αξίωσης αυτής συνεπάγεται την αποδοχή ότι ο Αμπού Χανίφα ήταν Μουταζιλίτης, κάτι που είναι προφανώς ασυνεπές.
Η άποψη αυτή βασίζεται σε εσφαλμένη εκτίμηση. Οι λόγοι και οι στάσεις των Σουνιτών-Χαναφιτών λογίων, κυρίως των συγγραφέων των Μενάκιμπ, διαψεύδουν αυτήν την ισχυρισμό. Ο Ελ-Μπεγιάδι το αναφέρει στο Ισάρατουλ-Μεράμ (8).
Η άποψη ότι η Μουρτζιία, μετά τον Αμπού Χανίφα, εξελίχθηκε σε θεολογική σχολή και οι ισχυρισμοί που προβάλλονται κατ’ επέκταση είναι θεμελιωδώς εσφαλμένοι. Τα ιστορικά, δοξογραφικά και θεολογικά βιβλία το αποδεικνύουν. Ήδη από τον πρώτο αιώνα της Εγίρας, η ιδέα της αναβολής (ιρτζά) και η Μουρτζιία είχαν απορριφθεί από τους σουννίτες, τους μουταζιλίτες και τους αλεβίτες θεολόγους. (9)
Είναι επίσης εσφαλμένη η άποψη ότι υπήρχαν ορισμένες έννοιες που εμφανίστηκαν σε μεταγενέστερες περιόδους. Οι λέξεις χρησιμοποιήθηκαν με λεξική, όχι με τεχνική έννοια. Άλλωστε, και οι τρεις αυτές έννοιες εισήλθαν στην ατζέντα των μουσουλμάνων με την έλευση του Ισλάμ.
Ο Αμπού Χανίφ αναφέρεται σε θαυματουργά γεγονότα που αποδίδονται στους προφήτες, αναφέρει ότι είναι θεμιτό να δίνονται ορισμένα τέτοια χαρίσματα και ευλογίες από τον Θεό στους ενάρετους πιστούς και δηλώνει ότι παρόμοιες καταστάσεις μπορούν να παρατηρηθούν και σε μη μουσουλμάνους.
Η ταύτιση αυτών των εννοιών με τον μυστικισμό, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες της εποχής, δεν είναι μια ακριβής αξιολόγηση. Η εννοιολογική διατύπωση αυτών των εννοιών σε μεταγενέστερα μυστικιστικά βιβλία δεν συνεπάγεται ότι οι έννοιες αυτές δεν ήταν γνωστές ή δεν υπήρχαν στην εποχή του Προφήτη και μετά.
Στα βιβλία των “Μανακίμπ” (βιογραφίες αγίων) δεν υπάρχει διαφορά στην ιεράρχηση των αρετών μεταξύ του Οσμάν και του Αλή, αλλά υπάρχει διαφορά μεταξύ της ιεράρχησης σε αυτά τα βιβλία και της ιεράρχησης στο κείμενο του “Αλ-Φικχ αλ-Ακμπάρ”. Αυτό έχει προταθεί ως απόδειξη ότι το “Αλ-Φικχ αλ-Ακμπάρ” δεν ανήκει στον Αμπού Χανίφα. (10)
Η ισχυριζόμενη απουσία διαφωνιών στα βιβλία των “Menakıb” σχετικά με την ιεραρχία και την αρετή είναι εσφαλμένη. Συνεπώς, η υπόθεση ότι το “El-Fıkhu’l Ekber” έχει παραποιηθεί, η οποία βασίζεται σε αυτήν την εσφαλμένη υπόθεση, είναι επίσης εσφαλμένη και λανθασμένη. (11)
Είναι επίσης λάθος να καταλήγει σε τέτοια γενικά και σημαντικά συμπεράσματα με βάση μία ή δύο πηγές στις οποίες αναφέρεται. Σύμφωνα με τη διάταξη του “El-Fıkhu’l Ekber”, (12)
Ειπώθηκε επίσης ότι σε αυτά τα βιβλία προστέθηκαν αργότερα κάποιες προσθήκες, και ως απόδειξη γι’ αυτό αναφέρθηκε η απουσία του κεφαλαίου που σχετίζεται με τον αλ-Μπεγιάδι και η ύπαρξη αυτού του κεφαλαίου σε ορισμένα χειρόγραφα. (13)
Ο Ελ-Μπεγιάδι είχε σχεδιάσει να συμπεριλάβει το κεφάλαιο σχετικά με τα σημεία της Αποκάλυψης στο βιβλίο του, αλλά επειδή είχε πρόσβαση μόνο σε θεολογικά κείμενα, τα σημεία της Αποκάλυψης δεν περιλαμβάνονται στην έντυπη έκδοση. Ο Ελ-Μπεγιάδι αναφέρεται στο Ισάρατουλ Μεράμ. (14)
Το γεγονός ότι αυτό το τμήμα απουσιάζει από ορισμένα χειρόγραφα δεν αλλάζει κάτι. Υπάρχει στα δέκα και πλέον χειρόγραφα που εξετάσαμε.(15)
Επιπλέον, η απουσία του σχετικού κεφαλαίου δεν υποδηλώνει κατ’ ανάγκη μεταγενέστερη προσθήκη, αλλά είναι πιο πιθανό να οφείλεται σε παράλειψη από το συγκεκριμένο αντίγραφο ή σε σφάλμα του αντιγραφέα… Το “al-Fiqh al-Akbar” αποτελεί μια ακόμη απόδειξη της αβασιμότητας του εν λόγω ισχυρισμού.
.(16)
Το έργο αυτό μεταδόθηκε από τον Χαμμάδ (θ. 170/785), γιο του Ιμάμ Αζάμ Αμπού Χανίφα. (17)
Έχει τυπωθεί πολλές φορές στο Κάιρο, το 1342 μ.Χ. στο Χαϊντεραμπάντ και το 1331 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη.
Το πρωτότυπο και η μετάφρασή του εκδόθηκαν στην Κωνσταντινούπολη το 1981 από τον Μουσταφά Οζ, το 1984 από τον Αλί Ναρ και το 1992 από τον Αχμέτ Καραντούτ.
Οι τουρκικές μεταφράσεις του εκδόθηκαν το 1954 στην Άγκυρα από τον Χασάν Μπασρί Τσαντάι, το 1952 στην Κωνσταντινούπολη από τον Σενιγιουδίν Μπασάκ, το 1952 στην Άγκυρα από τον Σαμπίτ Ουνάλ και το 2007 στην Κωνσταντινούπολη από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Δρ. Αμπντουλβαχάπ Εζτούρκ.
Απ’ όσο είναι γνωστό, η παλαιότερη έντυπη τουρκική μετάφραση έγινε από τον Μουστακίμζαντε Σα’ντεντίν Εφέντι και τυπώθηκε στην Κωνσταντινούπολη.
Οι ερμηνείες του Αλί μπιν Μουχάμμαντ αλ-Μπεζντεβί (θ. 482/1089), του Εκμελουντίν αλ-Μπαμπερτί (θ. 786/1384), του Ιλιάς μπιν Ιμπραχίμ ες-Σινομπί (θ. 891/486), του Αχμέντ μπιν Μουχάμμαντ αλ-Μαγνισαβί (θ. 1000/1591), του Μουχιουντίν Μουχάμμαντ μπιν αλ-Μπαϊράμι (θ. 956/1549) και του Αλί αλ-Κάρι (θ. 1014/1702) στο “Αλ-Φικχ αλ-Εκμπέρ” είναι διάσημες. (18)
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
