Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Ψυχή,
Είναι ένας νόμος, μια εντολή που προέρχεται από τον Θεό. Προέρχεται από τον κόσμο των εντολών.
«Σε ρωτούν για την ψυχή. Πες: Η ψυχή ανήκει στον κόσμο των εντολών. Η γνώση που σας δόθηκε είναι ελάχιστη.»
(Ισραήλ, 17/85).
Ψυχή,
Δεν είναι, όπως τα άλλα πλάσματα, μια οντότητα που γεννιέται, αναπτύσσεται και πεθαίνει εξαιτίας ορισμένων αιτιών. Αντίθετα, η ψυχή, με τη γνώση και τη δύναμη του Θεού, με τη θέληση και την ευλογία Του, έχει μια ιδιότητα που δεν πεθαίνει ποτέ, αλλά παραμένει αιώνια. Αυτό που πεθαίνει είναι μόνο το υλικό σώμα μας. Μια αλήθεια που η επιστήμη αποδέχεται σήμερα είναι η εξής: Η συντριπτική πλειοψηφία των κυττάρων, που είναι τα δομικά στοιχεία των ανθρώπων, πεθαίνει κάθε έξι μήνες και αντικαθίσταται από άλλα. Σε έξι χρόνια, -εκτός από τα νευρικά και εγκεφαλικά κύτταρα- όλα τα κύτταρα πεθαίνουν και αντικαθίστανται από άλλα. Αυτή η αλήθεια, εκτός από το ότι αποτελεί σαφή απόδειξη της ανάστασης μετά θάνατον, είναι και απόδειξη ότι η ψυχή δεν πεθαίνει, αλλά παραμένει πάντα στη θέση της. Διότι, η ας πούμε αναγέννηση αυτών των κυττάρων, η παλιρροιακή κίνησή τους, απαιτεί την ύπαρξη ενός σταθερού κέντρου. Και αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ψυχή.
Στο Κοράνι
“δύο θάνατοι και δύο αναστάσεις”
(Γαφίρ, 40/11)
αναφέρονται. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ισλαμιστών λογίων τα ερμηνεύει ως:
Θεωρεί δύο θανάτους την κατάσταση πριν από τη δημιουργία και τον φυσιολογικό θάνατο που γνωρίζουμε μετά τη ζωή, και δύο ζωές την πρώτη ύπαρξη και την ανάσταση μετά τον θάνατο.
(βλ. Ραζή, XXVII/37).
Σύμφωνα με αυτό, ο άνθρωπος θεωρείται νεκρός τόσο πριν εισέλθει η ψυχή στο σώμα, όσο και μετά την αποχώρησή της. Η κατάσταση μετά την είσοδο της ψυχής ονομάζεται ζωντανή. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη μιας δυναμικής, πέρα από τα υλικά κύτταρα, από την οποία εξαρτάται η βιολογική ζωή, και αυτή είναι η ψυχή.
Το σώμα πεθαίνει με την αποχώρηση της ψυχής. Δεν υπάρχει τίποτα που να βγει από την ψυχή, ώστε η αποχώρησή της να σημάνει τον θάνατο.
Όπως και οι άλλοι νόμοι που ισχύουν στο σύμπαν, το οποίο υφίσταται από την αρχή της δημιουργίας και διαρκεί εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, έτσι και η ψυχή είναι ένδειξη της αιώνιας ύπαρξης.
Εφόσον αυτοί οι νόμοι, αν και ασυνείδητοι και χωρίς εξωτερική υπόσταση, έχουν καταστεί αθάνατοι με κάποιο τρόπο από τον Υπέρτατο Δημιουργό, τότε η ψυχή, η οποία είναι ένας συνειδητός και ενσαρκωμένος νόμος, έχει μεγαλύτερη ικανότητα και δικαίωμα να καταστεί αθάνατη.
(βλ. Λόγοι, Εικοστός Ένατος Λόγος, σελ. 518).
“Πάσα ψυχή γεύεται τον θάνατον”.
δηλαδή
“Κάθε ψυχή θα γευτεί τον θάνατο.”
Ο στίχος με την παραπάνω μετάφραση εμφανίζεται σε τρεις σούρες του Κορανίου.
(βλ. Αλ-Ιμράν, 3/185; Ενμπιγιά: 21/35; Ανκεμπούτ, 29/57)
Σε αυτούς τους στίχους
“εξαιρετικός”
Αυτό εκφράζει την ψυχή του ανθρώπου. Διότι το ανθρώπινο σώμα πεθαίνει, αλλά η ψυχή δεν πεθαίνει. Το σώμα είναι σύνθετο, δηλαδή δημιουργημένο από πολλά σωματίδια, μόρια, κύτταρα, όργανα κ.λπ. Γι’ αυτό είναι καταδικασμένο να αλλάζει και τελικά να φθείρεται. Αλλά η ψυχή είναι απλή, δεν είναι σύνθετη. Γι’ αυτό δεν υπόκειται σε σήψη και φθορά.
Ψυχή
είναι σαν φιλοξενούμενος στο σπίτι του σώματος. Όταν το σπίτι καταρρεύσει, ο φιλοξενούμενος βρίσκει αλλού καταφύγιο. Αυτό το μέρος είναι ο κόσμος των πνευμάτων.
Σύμφωνα με αυτό, ο θάνατος αντιπροσωπεύει τον διαχωρισμό της ψυχής από το σώμα.
Ο αποχωρισμός είναι μερικές φορές πικρός, μερικές φορές γλυκός. Αν ο άνθρωπος, φεύγοντας από έναν τόπο και μετακομίζοντας σε άλλον, σκέφτεται ότι πηγαίνει κοντά σε αγαπημένα πρόσωπα, τότε ο αποχωρισμός αυτός δεν τον καίει με την πίκρα του, αλλά αντίθετα τον χαροποιεί. Γιατί στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για αποχωρισμό, αλλά για συνάντηση, για ένωση. Τότε η ψυχή γεύεται τη γλυκύτητα του αποχωρισμού. Αν θεωρεί τον θάνατο ως ένωση, ως συνάντηση, τότε αυτός της φαίνεται γλυκός, ενώ αν τον θεωρεί ως αιώνιο αποχωρισμό, τότε της φαίνεται πολύ πικρός.
Ο Ραζή επίσης;
“Κάθε ψυχή θα γευτεί τον θάνατο.”
Κατά την ερμηνεία του στίχου, τονίζει ότι το σώμα είναι φθαρτό, ενώ η ψυχή αιώνια. Διότι, για να γευτεί κανείς κάτι, πρέπει να υπάρχει κατά τη στιγμή της γεύσης.
(Ραζή, Τεφσίρ-ι Κεμπίρ, VII, 253.)
Συμπερασματικά, τα εδάφια που προειδοποιούν ότι όλες οι ψυχές θα γευτούν τον θάνατο, από μια άποψη, τονίζουν το γεγονός ότι το στοιχείο που καθιστά τον άνθρωπο άνθρωπο δεν είναι το σώμα του, αλλά η ψυχή του. Σε αυτή την έννοια, αυτό που πεθαίνει, δηλαδή αυτό που παύει να λειτουργεί, είναι το σώμα· η ψυχή όμως είναι αιώνια, αθάνατη και αυτή που γεύεται τον θάνατο. Άλλωστε, ο θάνατος δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, η ανανέωση του τόπου, η παύση από το καθήκον της ζωής και η αρχή μιας αιώνιας ζωής.
Οι εξηγήσεις του Hamdi Yazır σχετικά με το εδάφιο “Κάθε ψυχή (ζωντανή οντότητα) θα γευτεί τον θάνατο” είναι οι εξής:
Κάθε ψυχή (ζωντανή οντότητα) θα γευτεί τον θάνατο.
(Δηλαδή, όλοι θα πεθάνουν) Επειδή η λέξη «νέφς» έχει τις έννοιες της ουσίας και της ψυχής, ορισμένοι έχουν καταλάβει από αυτό ότι η ψυχή είναι αιώνια. Διότι η γεύση είναι έργο ζωής. Και η απόλαυση υποδηλώνει ότι ο απολαμβάνων είναι αιώνιος, αλλιώς η απόλαυση δεν μπορεί να φανταστεί. Επομένως, η έννοια είναι:
«Κάθε ψυχή θα γευτεί τον θάνατο.»
Αυτό σημαίνει ότι η ψυχή είναι κάτι διαφορετικό από το σώμα και ότι δεν πεθαίνει με το θάνατο του σώματος. Συνεπώς, λένε ότι η αναγκαιότητα του θανάτου αφορά μόνο τη σωματική ζωή και ότι οι αφηρημένες (απτές) ψυχές δεν χάνονται. Και έτσι έχουν φανταστεί το ζήτημα της μετά θάνατον ζωής ως μια πνευματική (που ανήκει στις ψυχές) ζωή, βασισμένη στην αιώνια ύπαρξη της ψυχής. Αλλά από την άλλη πλευρά, πολλοί ερμηνευτές και σοφοί έχουν πει ότι αυτή η ερμηνεία είναι μια παραποίηση.
Ζαϊκατούλ-μεβτ
Είναι σαφές ότι το να πει κανείς «θα πεθάνει» σημαίνει ότι θα πεθάνει. Προφανώς, όποιος δοκιμάσει, αυτός θα πεθάνει. Ναι, αν και από άλλες αποδείξεις είναι σαφές ότι η ψυχή και το πνεύμα δεν εξαφανίζονται εντελώς με το θάνατο του σώματος και μπορούν να παραμείνουν για κάποιο διάστημα, η άποψη ότι οι ψυχές γενικά δεν πεθαίνουν δεν είναι ούτε λογικά ούτε αποκαλυπτικά αναγκαία. Πρώτα…
“ζαϊκατούλ-μεβτ”
Πιθανώς, αναφέρεται στον θάνατο της αισθησιακής ψυχής. Οι παραδόσεις υποδεικνύουν επίσης αυτήν την έννοια.
Λέγεται ότι, πότε
“Κάθε ζωντανό πλάσμα στη Γη θα αφανιστεί.”
(Ραχμάν, 55/26)
Όταν κατέβηκε η στίχος, οι άγγελοι είπαν ότι οι επίγειοι πέθαναν. Έπειτα…
“Κάθε ψυχή θα γευτεί τον θάνατο.”
Όταν κατέβηκε, είπαν ότι κι εμείς πεθάναμε.
“Κάθε ψυχή θα γευτεί τον θάνατο.”
Αν δεν αναφερόταν στον θάνατο των ψυχών, δεν θα αναφερόταν και στον θάνατο των αγγέλων, και αν ο θάνατος και η εξαφάνιση είναι έννοιες που μπορούν να συσχετιστούν με τους αγγέλους, τότε πρέπει να συσχετιστούν και με τις ανθρώπινες ψυχές. Ωστόσο,
“Κάθε ψυχή θα γευτεί τον θάνατο.”
Επισημαίνεται επίσης ότι η γενική διάταξη δεν μπορεί να ισχύσει καθολικά. Διότι
«Εκτός από εκείνους που θέλει ο Θεός, όλοι όσοι είναι στους ουρανούς και στη γη θα πέσουν και θα πεθάνουν.»
(Αλ-Ζουμάρ, 39/68)
Στο στίχο αυτό, εκείνοι που ο Θεός επιθυμεί εξαιρούνται από τον γενικό κανόνα. Σύμφωνα με αυτό, τόσο στα ουράνια όσο και στα επίγεια, μεταξύ των αγγέλων και όλων των ψυχών, μπορεί να υπάρχουν και αθάνατοι. Αυτή είναι η άποψη της πλειοψηφίας των ισλαμικών μελετητών. Συνοπτικά, η αθανασία της ψυχής δεν μπορεί να απορριφθεί. Ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτική για όλους. Η δυνατότητα της θρησκείας και της μετά θάνατον ζωής δεν εξαρτάται κατ’ ανάγκη από τη θεωρία της αθανασίας των ψυχών.
“Αποκάλυψη”
Η λέξη αυτή υποδηλώνει την απόλυτη εξαφάνιση και έπειτα την ανάσταση (ανάσταση μετά θάνατον), την αναγέννηση και την συγκέντρωση (διασπορά και συγκέντρωση), δηλαδή η πίστη στον θάνατο και στην ανάσταση μετά θάνατον, με λίγα λόγια η πίστη στη μεταθανάτια ζωή, είναι μια πίστη στην αιωνιότητα. Αλλά αυτή η αιωνιότητα δεν είναι η πρώτη δημιουργία, αλλά η δεύτερη.
Ναι, κάθε ψυχή θα γευτεί τον θάνατο· ούτε η λύπη ούτε η χαρά του κόσμου θα μείνουν.
και η πλήρης ανταμοιβή των καλών πράξεών σας θα δοθεί μόνο την Ημέρα της Κρίσης.
Δεν είναι δυνατόν να αποκομίσουμε στον κόσμο αυτόν την ανταμοιβή ή την τιμωρία για όλες τις πράξεις μας, καλές ή κακές. Για παράδειγμα, είναι αντιφατικό να σκεφτόμαστε ότι οι μάρτυρες θα απολαύσουν στον κόσμο αυτόν τα αποτελέσματα των νικών που επιτεύχθηκαν με το αίμα τους. Και το ίδιο ισχύει για όλες τις αρετές. Βέβαια, δεν είναι ότι δεν υπάρχει καμία ανταμοιβή στον κόσμο αυτόν. Υπάρχουν και περιπτώσεις που οι κόποι ανταμείβονται. Ωστόσο, επειδή σε αυτόν τον κόσμο το τέλος, ο θάνατος και η καταστροφή είναι αναπόφευκτα, οποιαδήποτε ωφέλεια ή απόλαυση είναι αναμεμειγμένη με τον φόβο της διακοπής και του τέλους, και σίγουρα περιβάλλεται από λύπη και θλίψη. Η χαρά δίχως λύπη, η ασφάλεια δίχως φόβο, η απόλαυση δίχως πόνο, η αιώνια ευτυχία δίχως διακοπή, θα έρθουν την ημέρα της Ανάστασης.
(Μ. Χαμντί Γιαζίρ, Ερμηνεία του Ιερού Κορανίου)
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
