– Ποιες είναι οι διαδικασίες και οι αρχές της κριτικής;
– Τι πρέπει να προσέχουν τόσο ο κριτικός όσο και ο κρινόμενος;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Σημαίνει να αποκαλύπτεις τα ελαττώματα, να φανερώνεις τις ατέλειες κάποιου πράγματος· να ξεχωρίζεις τις ατέλειες σε μια ομιλία και να αναδεικνύεις τις ομορφιές της. Ονομάζεται κριτική. Στα τουρκικά, η κριτική ορίζεται ως η εξέταση ενός ατόμου, ενός έργου ή ενός θέματος με σκοπό να αποκαλυφθούν τα σωστά και τα λάθος σημεία.
Όπως φαίνεται, η κριτική ή η επίκριση είναι μια προσπάθεια διόρθωσης που παρεμβαίνει σε κάτι ελαττωματικό, ελλιπές ή προβληματικό, με σκοπό να αποκαλυφθεί το σωστό και το αλάνθαστο.
Προπάντων, η κριτική/επίκριση πρέπει να γίνεται –κατ’ αρχήν–.
Η ειλικρινής και ανοιχτή επικοινωνία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για υγιείς και διαρκείς διαπροσωπικές σχέσεις. Οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να μοιράζονται ελεύθερα πληροφορίες, συναισθήματα, απόψεις και σκέψεις, να μιλούν με αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη τόσο στον εαυτό τους όσο και στον συνομιλητή τους, και να εμπιστεύονται όσα ακούν.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης αποτελεί μια πολύ σημαντική πηγή προβλημάτων στις κοινωνικές και επαγγελματικές σχέσεις, καθώς εμποδίζει την ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία. Οι άνθρωποι συχνά αντιμετωπίζουν αρνητικές αντιδράσεις όταν λένε την αλήθεια, με αποτέλεσμα να μετανιώνουν για τα λόγια τους. Συχνά, μάλιστα, αποφεύγουν την ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία και την έκφραση της αλήθειας, ακριβώς επειδή φοβούνται τέτοιες αντιδράσεις.
Αναμφίβολα, υπάρχουν διάφοροι τρόποι, είδη και βαθμοί κριτικής που έχουν διαφορετικές επιπτώσεις. Η καταστροφική κριτική, η οποία στοχεύει στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, προσβάλλει μπροστά σε άλλους, προκαλεί αμηχανία σε απρόσμενη στιγμή και εξαντλεί την ελπίδα, τον ενθουσιασμό και τον ζήλο, στην πραγματικότητα δεν είναι κριτική, αλλά μια κακόβουλη επίθεση. Αν η κριτική γίνεται με σκοπό να καταστρέψει, να τελειώσει και να εξαλείψει, μετατρέπεται σε επιθετική συμπεριφορά και πιθανότατα θα ξεκινήσει μια κλιμακούμενη αρνητική σύγκρουση.
Η αντίληψη της σχέσης που δημιουργεί ένα τέτοιο στυλ επικοινωνίας εξαρτάται από τη δημιουργία μιας υγιούς κουλτούρας κριτικής.
Η κριτική οφείλει να βασίζεται στην κατανόηση της δημιουργίας και διατήρησης μιας υγιούς και διαρκούς σχέσης, καθώς και στη συνεχή θρέψη αυτής της σχέσης. Ομοίως, μια υγιής και ωφέλιμη κριτική θα πρέπει να περιλαμβάνει καλοπροαίρετες, καθοδηγητικές, υποστηρικτικές και βελτιωτικές εκφράσεις και προτάσεις, να ακούγεται με υπομονή και κατανόηση, και να οδηγεί σε αλλαγή και βελτίωση του εαυτού με βάση τις κριτικές αυτές. Σε αυτή την έννοια, το σημαντικό σε μια κριτική δεν είναι το πρόσωπο που κρίνει ή κρίνεται, αλλά το θέμα, η κατάσταση ή το χαρακτηριστικό που κρίνεται.
Για να είναι μια κριτική σωστή και υγιής, πρέπει να βασίζεται σε αρχές όπως η ανεκτικότητα, η υπομονή, η κατανόηση, η αποτελεσματική και ενσυναισθητική ακρόαση, ο σεβασμός και η ευγένεια, και να αφορά τις ιδέες και τα θέματα. Οι κριτικές που στοχεύουν σε άτομα και χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους συχνά φέρουν χαρακτηριστικά κουτσομπολιού, κατηγοριών, παραπόνων, επιθέσεων, συναισθηματικής κακοποίησης και παρόμοιων, και δεν έχουν θέση πουθενά.
– Αν και η γενική αρχή είναι να μην ασχολούμαστε με προσωπικές επιθέσεις, αν η ζημιά που προκαλείται στους ανθρώπους οφείλεται περισσότερο στην υπόληψη που έχει παρά στη δύναμη των ιδεών του, τότε μπορεί να είναι απαραίτητο να αναφερθούμε και στο πρόσωπό του.
– Ανεξάρτητα από την κοσμική του θέση, εάν οι ιδέες που εκφράζει ένα άτομο δεν συνάδουν με το δόγμα του Ισλάμ / της σουνιτικής παράδοσης, είναι απαραίτητο να αποδειχθεί η εσφαλμένη φύση αυτής της σκέψης.
Η κριτική, είτε προέρχεται από τον κριτή είτε απευθύνεται σε αυτόν, πρέπει να διατηρεί το σεβασμό και την αγάπη που κανονικά υπάρχουν μεταξύ των εμπλεκομένων. Αυτό το μέτρο ισχύει τόσο για τα μέλη της οικογένειας όσο και για τους ξένους. Συνεπώς, η κριτική ενός παιδιού προς τον πατέρα του, ενός μαθητή προς τον δάσκαλό του, ενός μικρότερου αδελφού προς τον μεγαλύτερο, πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και ευγένεια. Ομοίως, αν εμείς, οι κοινοί θνητοί, κρίνουμε μεγάλους νομικούς όπως ο Ιμάμ Αζάμ και ο Ιμάμ Σαφί, ή ανανεωτές της θρησκείας όπως ο Ιμάμ Γαζαλί και ο Ιμάμ Ραμπανί, η κριτική μας πρέπει να παραμένει εντός των ορίων του σεβασμού που τρέφουμε γι’ αυτούς.
– Είναι σχεδόν αδύνατο για κάποιον που τρέφει συναισθήματα και έχει μια οπτική γωνία που χαρακτηρίζεται από φθόνο, ζήλια και διάκριση, να επιδιώκει την ευαρέσκεια του Θεού στις κριτικές του.
– Σκέψεις όπως η νίκη επί του αντιπάλου, η απόδειξη της ικανότητας να κριτικάρει κανείς μια σπουδαία προσωπικότητα, η δημιουργία μιας νέας εικόνας αποστολής στα μάτια του κοινού, η επιδίωξη της φήμης, αποτελούν εμπόδια στην πραγματοποίηση επιστημονικών, πνευματικών και διανοητικών αναζητήσεων -εντός των ορίων της δικαιοσύνης-.
Η κριτική από άτομο που δεν έχει αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης είναι καταδικασμένη να αποτύχει.
Διότι το άτομο που επικρίνεται μπορεί να έχει συκοφαντηθεί, τα λόγια του να έχουν διαστρεβλωθεί ή, τουλάχιστον, να έχουν παρερμηνευθεί. Επομένως, πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί με τις ειδήσεις από διεφθαρμένες και υποκριτικές πηγές ειδήσεων και να θυμόμαστε πάντα ότι μπορεί να υπάρχει διαστρέβλωση στις ειδήσεις που δίνουν.
– Η μνησικακία και η οργή απέναντι σε μια κοινότητα δεν πρέπει να εμποδίζουν την δίκαιη, επιεική και μετριοπαθή μεταχείριση της. Συνεπώς, η κριτική πρέπει να είναι δίκαιη, να αποσκοπεί στην ανάδειξη μιας αλήθειας και να μην βασίζεται σε αδικία ή σε προσωπικά συμφέροντα.
– Η μη εποικοδομητική κριτική είναι είτε ύβρις είτε διαμάχη. Αν η κριτική είναι καταστροφική και αποξενώνει τους ανθρώπους, τότε έχει μετατραπεί σε διαμάχη. Οι άνθρωποι που διαπληκτίζονται προσπαθούν με κάθε τρόπο να απαντήσουν στον συνομιλητή τους. Το Κοράνι, αναφέροντας τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που διαπληκτίζονται, τονίζει πόσο άσκοπη είναι η συζήτηση χωρίς γνώση του θέματος, καθοδηγητική συμβουλή ή διαφωτιστικό γραπτό έγγραφο.
– Ο κριτικός πρέπει να σταματήσει την κριτική του τη στιγμή που ο αποδέκτης την εκλαμβάνει ως προσωπική επίθεση και αρχίζει να αμύνεται.
– Λαμβάνοντας υπόψη την ανθρώπινη ψυχολογία, η κριτική, ανάλογα με την περίπτωση, θα πρέπει να γίνεται ανώνυμα, με σκοπό ο αποδέκτης να πάρει το μερίδιό του από την κριτική και να βελτιώσει την κατάστασή του. Αυτό είναι σύμφωνο με την προφητική ηθική.
Πρέπει να είναι γνωστό ότι προσεγγίζει τους ανθρώπους γύρω του με μια γλώσσα που κερδίζει και ελκύει, όχι με μια γλώσσα που αποξενώνει και απωθεί. Αυτή είναι μια γλώσσα όπου το σώμα, η ομιλία και η γλώσσα της καρδιάς συνεργάζονται. Το Κοράνι μαρτυρεί ότι ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) φερόταν με καλοσύνη στους πιστούς όταν τους επέκρινε.
Όσο πιο ειλικρινής και αυθόρμητη είναι η κριτική, με άλλα λόγια, όσο πιο προσανατολισμένη είναι στην ευαρέσκεια του Θεού, τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι. Ο κρινόμενος πρέπει να καταλάβει την καλή πρόθεση του κριτή και να δει την ειλικρίνειά του. Διαφορετικά, ο αποδέκτης μπορεί να υιοθετήσει αμυντική στάση. Το Κοράνι δεν εγκρίνει με κανένα τρόπο τους συντρόφους που οι ειδωλολάτρες θεωρούν θεούς, ούτε τους αναγνωρίζει καμία αλήθεια. Σε κάθε ευκαιρία, εκφράζει την ασημαντότητα των όντων που λατρεύονται ως θεοί εκτός από τον Θεό. Ωστόσο, το Κοράνι ποτέ δεν τους βρίζει και απαγορεύει και την βρισιά.
– Οι άνθρωποι που έχουν αυτοπεποίθηση δεν ενοχλούνται από την κριτική, αλλά την καλωσορίζουν. Γιατί μπορεί να έχει πολλά οφέλη. Πολλές φορές, χάρη στην κριτική, αποκαλύπτονται παρεξηγήσεις και δημιουργούνται νέες φιλίες.
– Ο κρινόμενος, ανεξάρτητα από το ύφος της κριτικής, εάν επιδιώκει την αλήθεια, πρέπει να επικεντρωθεί πρωτίστως στο θέμα. Εάν εστιάσει στον κριτή, θα χάσει το θέμα και θα εμποδίσει την αύξηση της πίστης του.
– Η κριτική δεν αφορά μόνο τους άλλους. Είναι απαραίτητη και η αυτοκριτική. Αυτή ονομάζεται αυτοκριτική. Η αυτοκριτική μπορεί να εφαρμοστεί και σε κοινότητες και κοινωνίες, και σε αυτή την περίπτωση αναφέρεται σε κοινότητες και κοινωνίες που αναθεωρούν τον εαυτό τους, εντοπίζουν τα ελαττώματά τους και επιλέγουν τον δρόμο της διόρθωσής τους. Το Κοράνι κάνει μια θαυμάσια προειδοποίηση σε αυτό το θέμα, προειδοποιώντας μας να μην ξεχνάμε τον εαυτό μας, ενώ προτρέπουμε τους άλλους στην καλοσύνη.
Οι κριτικές που γίνονται για την έρευνα αναπόφευκτα επηρεάζονται από συναισθηματικές διακυμάνσεις.
Οι επικρίσεις που στοχεύουν απευθείας την προσωπικότητα όχι μόνο δεν είναι χρήσιμες, αλλά σπέρνουν νέους σπόρους μίσους και εχθρότητας.
Η κριτική που γίνεται με προκατάληψη και αμεροληψία, κλείνοντας τα αυτιά στις ιδέες που προτείνει η άλλη πλευρά, όχι μόνο δεν λύνει το πρόβλημα, αλλά το επιδεινώνει.
Η απλή κριτική κάνει περισσότερο κακό παρά καλό.
Ο άνθρωπος που έχει επίγνωση των λαθών και των αδυναμιών του, ασκεί κριτική με μεγαλύτερη επιείκεια και συμπεριφέρεται με περισσότερη κατανόηση προς τους άλλους.
Οι μεροληπτικές κριτικές αυξάνουν τη διαφθορά και τροφοδοτούν την τάση προς τη βία. Αντί της διάκρισης “εμείς” και “αυτοί”, θα πρέπει να λαμβάνονται ως βάση τα κριτήρια του “δίκαιου” και του “σωστού”.
Όταν οι κριτικές γίνονται αποδεκτές και ενσωματώνονται, οι σκέψεις αποκτούν νέες διαστάσεις και βάθος.
Μια κριτική που γίνεται με σκοπό να ευαρεστήσει τον Θεό, βάζοντας τον εαυτό μας στη θέση του ατόμου που κρίνεται, είναι θρησκευτικά ορθή και αποτελεί μια…
Κάντε κλικ εδώ για περισσότερες πληροφορίες:
–
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
