«Ω εσείς που πιστεύετε! Γιατί λέτε πράγματα που δεν θα κάνετε; Το να λέτε πράγματα που δεν θα κάνετε είναι μεγάλη αμαρτία ενώπιον του Θεού.» (Σουρά Σαφ, 61:2-3)
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
«Ω εσείς που πιστεύετε, γιατί λέτε πράγματα που δεν θα κάνετε; Το να λέτε πράγματα που δεν θα κάνετε είναι μεγάλη οργή ενώπιον του Θεού.»
(Σαφ, 61/2-3)
Αυτός ο στίχος δεν σημαίνει ότι ένας μουσουλμάνος δεν μπορεί να μιλήσει σε άλλους για θρησκευτικά θέματα που δεν έχει βιώσει. Ο στίχος αναφέρεται σε πράγματα που δεν έχει κάνει στο παρελθόν.
“Το έκανα.”
όσους λένε ψέματα και όσους λένε ότι θα κάνουν κάτι, ενώ δεν θα το κάνουν ή δεν μπορούν να το κάνουν
“Θα το κάνω.”
είναι για να επιπλήξω αυτούς που δίνουν υποσχέσεις.
Υπάρχουν δύο τρόποι να ερμηνευθεί το εδάφιο:
α)
Το να υπόσχεται κανείς κάτι που δεν πρόκειται να κάνει,
β)
Το να κάνει μια δήλωση που δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια σχετικά με τις δικές του πράξεις, το να περιγράφει κάτι που δεν έχει κάνει σαν να το έχει κάνει.
Στα ερμηνευτικά κείμενα αναφέρονται πολλά περιστατικά που υποστηρίζουν σχεδόν καθεμιά από αυτές τις ερμηνείες.
(βλ. Ταμπαρί και Ζαμαχσέρι, Ερμηνεία του σχετικού στίχου)
Τα γεγονότα που αναφέρονται ως αιτία της αποκάλυψης των στίχων, ρίχνουν φως στην κατανόησή τους, αλλά μπορεί επίσης να ειπωθεί ότι ο σκοπός είναι να δοθεί ένα διαχρονικό μήνυμα σχετικά με τη σημασία της αποφυγής αντιφατικών λόγων και πράξεων. Ορισμένοι ερμηνευτές πιστεύουν ότι αυτό είναι…
το να λέει ψέματα και να μην κρατάει τις υποσχέσεις του
να αναφέρει ότι πρόκειται για μια καταδικαστική δήλωση
(Ζαμαχσέρι, IV/91-92)
αυτή η αντίληψη αντικατοπτρίζεται. Επομένως, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι αυτή η προειδοποίηση καλύπτει όχι μόνο την ανάγκη συνοχής μεταξύ λόγων και πράξεων, αλλά και την ανάγκη συνοχής μεταξύ των ίδιων των λόγων και των ίδιων των πράξεων.
Στην ατομική και κοινωνική ζωή
Τόσο τα καλά, ωραία και ωφέλιμα πράγματα, όσο και τα κακά, άσχημα και επιβλαβή, γεννιούνται πρώτα στο νου και έπειτα εκφράζονται με λόγια και πράξεις. Ο πιστός, ο οποίος οφείλει να αποτελεί πάντοτε καλό παράδειγμα για την κοινωνία του, πρέπει να έχει λόγια και πράξεις που να συνάδουν, οι λέξεις, οι πράξεις και η συμπεριφορά του να μην έρχονται σε αντίθεση με την πίστη του. Η αντίθετη συμπεριφορά μπορεί να προκαλέσει βλάβη, ακόμη και την εξαφάνιση, της καλής ηθικής, της ειλικρίνειας και της εμπιστοσύνης στην κοινωνία. Αυτό οδηγεί τους ανθρώπους στη διαφθορά και την αναταραχή. Σε μια τέτοια κοινωνία, ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ευτυχισμένος, δεν μπορεί να αναπτύξει την πνευματικότητά του, δεν μπορεί να κερδίσει την ευαρέσκεια και την αγάπη του Θεού. Γι’ αυτό, ο Θεός στο Κοράνι ζητά από τους πιστούς να έχουν λόγια και πράξεις που να συνάδουν, να τηρούν τις υποσχέσεις και τις συμφωνίες τους.
«Ω εσείς που πιστεύετε! Γιατί λέτε πράγματα που δεν μπορείτε να κάνετε; Το να λέτε πράγματα που δεν μπορείτε να κάνετε είναι μια μεγάλη αμαρτία που προκαλεί την οργή του Θεού.»
Σε ορισμένες μεταφράσεις (1) το εδάφιο,
“Γιατί λες πράγματα που δεν έκανες;”
μεταφράστηκε ως εξής. Αυτή η μετάφραση δεν ανταποκρίνεται στο πρωτότυπο κείμενο του στίχου. Διότι η αραβική απόδοση μιας τέτοιας μετάφρασης είναι
“μα λὲμ τεφ’αλοῦ”
είναι. Ενώ το στίχο
“μὴ ἄλλοτε ποιεῖτε”
έχει την εξής μορφή.
“Μα”
Είναι αναφορική αντωνυμία, με την έννοια του “πράγμα”.
“Μη πράττετε”
Είναι η αρνητική μορφή του μέλλοντα, δεν θα μπορέσετε.
“μα λα τεφ’αλούνα”
σημαίνει ότι δεν θα το κάνετε. (2)
“Δεν το κάνατε”
δεν το κάνατε,
“μα λὲμ τεφ’αλοῦ”
σημαίνει αυτό που δεν κάνατε.
“Λεμ”
το αρνητικό μόριο, το ρήμα του ενεστώτα,
(ρήμα σε ενεστώτα)
αρνητικό παρελθόν
(σε παρελθόντα χρόνο)
μεταφράζει. Η διαφορά ανάμεσα σε “αυτό που δεν μπορείς να κάνεις” και “αυτό που δεν κάνεις” είναι τεράστια.
Ο άνθρωπος
να λέει πράγματα που δεν έχει κάνει
Είναι ψευδής ισχυρισμός, είναι ψέμα.
Το να λέει κανείς κάτι που δεν πρόκειται να κάνει, είναι…
υπόσχεται κάτι που δεν έχει τη δύναμη ή τη δυνατότητα να εκπληρώσει. Το πρώτο αφορά το παρελθόν, είναι είδηση, το δεύτερο αφορά το μέλλον, είναι υπόσχεση.
Ορισμένοι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτό το εδάφιο εκτός πλαισίου. Επικαλούνται το εδάφιο αυτό για να αποδείξουν ότι όποιος έχει καθήκον να κηρύττει και να διδάσκει, πρέπει πρώτα να εφαρμόζει ο ίδιος ό,τι λέει και διδάσκει, και ότι αν δεν το κάνει, δεν έχει το δικαίωμα να το πει σε άλλους, και ότι τα λόγια του δεν θα έχουν καμία επίδραση.
“Γιατί λες στους άλλους πράγματα που δεν έχεις κάνει;”
Δηλαδή, εννοούν ότι, για παράδειγμα, κάποιος που λέει ψέματα δεν έχει το δικαίωμα να συμβουλεύει κάποιον άλλο να “μην λέει ψέματα”, ή κάποιος που πίνει αλκοόλ δεν έχει το δικαίωμα να συμβουλεύει κάποιον άλλο να “μην πίνει αλκοόλ”.
Είναι ιδανικό ο άνθρωπος που δίνει συμβουλές σε άλλους να εφαρμόζει και ο ίδιος αυτά που συμβουλεύει, να μην ξεχνά τον εαυτό του όταν δίνει συμβουλές στους άλλους. Πράγματι, ο Παντοδύναμος Θεός,
”
(Ω Άνθρωποι!)
Προτρέχετε τους ανθρώπους να κάνουν το καλό, ενώ εσείς ξεχνάτε τον εαυτό σας;
(3)
Ο στίχος αυτός καταδικάζει το άτομο που προτρέπει τους άλλους σε καλοσύνη, ομορφιά, ωφέλιμα πράγματα, λατρεία και υπακοή στον Θεό και τον Προφήτη, ενώ ο ίδιος παραμελεί να πράξει όσα λέει. Ωστόσο, ούτε από αυτόν τον στίχο, ούτε από τον στίχο που προσπαθούμε να αναλύσουμε…
“Δεν είναι σωστό να λέμε στους άλλους να κάνουν πράγματα που εμείς οι ίδιοι δεν κάνουμε στη ζωή μας.”
Δεν είναι δυνατόν να εξαχθεί νόημα με αυτόν τον τρόπο.
Ο άνθρωπος οφείλει να πράττει ο ίδιος τα καλά, τα δίκαια και τα ωραία, και να καλεί και τους άλλους να τα πράττουν· οφείλει να εγκαταλείπει τα κακά, τα άσχημα, τα αμαρτωλά και τα άχρηστα, και να προτρέπει και τους άλλους να τα εγκαταλείπουν. Αυτό είναι το ιδανικό. Ωστόσο, επειδή ο άνθρωπος δεν μπορεί να πράττει τα καλά και να εγκαταλείπει τα κακά, δεν μπορεί να εγκαταλείψει το καθήκον της προτροπής προς το καλό και της αποτροπής από το κακό· αν το κάνει, εγκαταλείπει ένα καθήκον, και έτσι η ατέλειά του διπλασιάζεται. Η πρώτη ατέλεια είναι η μη πράξη του καλού, η διάπραξη αμαρτωλών και παράνομων πράξεων· η δεύτερη ατέλεια είναι η εγκατάλειψη του καθήκοντος της προτροπής προς το καλό και της αποτροπής από το κακό. Επομένως, ο άνθρωπος οφείλει να δίνει συμβουλές, να προτρέπει προς το καλό και να αποτρέπει από το κακό, ακόμα και αν ο ίδιος δεν μπορεί να το εφαρμόσει.
Πράγματι, οι σύντροφοι του Προφήτη (ειρήνη σε αυτόν), οι οποίοι είχαν την ίδια ανησυχία σχετικά με το θέμα, τον ρώτησαν:
Ο Άγιος Άνας αφηγείται: Εμείς είπαμε στον Άγιο Προφήτη (ειρήνη σε αυτόν):
«Ω Αγγελιοφόρε του Θεού! Δεν θα διατάξουμε τους άλλους να κάνουν το καλό, αν εμείς οι ίδιοι δεν το κάνουμε; Ή δεν θα αποτρέψουμε τους άλλους από το κακό, αν εμείς οι ίδιοι δεν απέχουμε από αυτό;»
ρωτήσαμε. Ο Προφήτης (ειρήνη σε αυτόν):
«Όχι! Ακόμα κι αν εσείς οι ίδιοι δεν εκπληρώνετε όλες τις εντολές/όλες τις καλές πράξεις, παροτρύνετε/συμβουλεύετε τους άλλους να κάνουν το καλό. Ακόμα κι αν εσείς οι ίδιοι δεν απέχετε από όλα τα κακά, προσπαθήστε να αποτρέψετε τους άλλους από το κακό.»
είπε.
(βλ. Γκαζάλι, Ιχιάου’λ-Ουλούμ, ΙΙ/329).
Μπορούμε επίσης να πούμε ότι δεν είναι σωστό να πιστεύουμε ότι όποιος δεν πράττει όσα λέει δεν έχει επιρροή στους άλλους. Διότι το καθήκον του ανθρώπου είναι να διαδίδει τις αρετές, να τις επιβάλλει και να αποτρέπει από τις κακίες, ενώ η επιτυχία και η επιρροή ανήκουν στον Θεό. Μερικές φορές, η φωνή κάποιου που διαπράττει μια κακία μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει κακές συνήθειες όπως το αλκοόλ, το τσιγάρο, τα ναρκωτικά κ.λπ., μπορεί να επηρεάσει κάποιον άλλον…
“Εγώ έχω δει πολλή ζημιά και κακό από αυτά, σας παρακαλώ, μην τα συνηθίσετε.”
Τα λόγια κάποιου που δεν έχει τέτοια συνήθεια μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικά.
Το θέμα του στίχου που προσπαθούμε να αναλύσουμε διαφέρει εντελώς από τα ζητήματα που αναφέραμε. Ο στίχος αφορά τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου,
συνεπής, με λόγια και έργα
Εξαρτάται από το αν υπάρχει ή όχι υπόσχεση, όρκος και από το αν μπορεί να τηρηθεί ή όχι. Ο λόγος αποκάλυψης του στίχου αποκαλύπτει επίσης αυτή την έννοια.
Υποσημειώσεις:
1. Για παράδειγμα, Χουσεΐν ΑΤΑΥ-Υ. ΚΟΥΤΛΟΥΣΑΥ, Το Κοράνι και η Τουρκική Ερμηνεία του, Εκδόσεις Δ.Ι.Β., Άγκυρα 1985.
2. Μέλλοντας αρνητικός του ρήματος.
3. Σούρα αλ-Μπακάρα, 2/44.
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
