Για παράδειγμα, όταν κάποιος είχε μια σταγόνα αίμα στο δάχτυλό του, συμπεριφερόταν σαν Χαναφίτης ή σαν Σαφίτης; Ποιος είναι ο λόγος ύπαρξης των θρησκευτικών δογμάτων και ποια οφέλη είχαν για τους ανθρώπους;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Στο Ισλάμ, υπάρχουν δύο πηγές θρησκευτικών κανόνων:
Βιβλίο
και
περιτομή.
Μετά από αυτούς τους δύο, θα ακολουθήσει η υποβολή αίτησης.
σύγκριση
και
ομοφωνία
εξαρτάται κυρίως, και πάλι, από αυτές τις δύο πηγές. Και από τις τέσσερις μαζί.
«τέσσερις αρχές, τέσσερις νομικές αποδείξεις»
ονομάζονται. Επειδή όλες οι θρησκευτικές διατάξεις απορρέουν από αυτές τις τέσσερις πηγές, βασίζονται σε αυτές. Οι τέσσερις αυτές πηγές είναι κατά σειρά οι εξής:
1. Βιβλίο:
Ο λόγος γίνεται για το Κοράνι. Το ιερό μας βιβλίο, η θεμελιώδης πηγή του Ισλάμ, έχει διατηρηθεί αναλλοίωτο, όπως ακριβώς αποκαλύφθηκε από τον Θεό, χωρίς να αλλάξει ούτε ένα γράμμα. Διότι ο Θεός, ο Κύριος του ιερού λόγου, ανέλαβε και διαφύλαξε την ακεραιότητά του. Επομένως, το Κοράνι είναι η πρώτη πηγή αναφοράς σε θρησκευτικά ζητήματα.
2. Περιτομή:
Σύμφωνα με την ορολογία, Σούννα είναι τα ευλογημένα λόγια, οι πράξεις και οι σιωπηρές εγκρίσεις του Προφήτη Μωάμεθ (ειρήνη σ’ αυτόν). Αυτές οι πράξεις του Προφήτη (ειρήνη σ’ αυτόν), που ορίζονται ως Σούννα, ονομάζονται επίσης Χαδις.
Σαχάμπες,
Απομνημονεύοντας και διατηρώντας χιλιάδες χαντίθ, τα οποία αφορούν τις λεπτομέρειες των θρησκευτικών κανόνων που περιέχονται στο Κοράνι, για τις επόμενες γενιές και
“Ταμπιίν”
τα οποία μετέδωσαν στη δεύτερη γενιά, όπως ονομάζονται. Πρώτα, το έτος 101 της Εγίρας, με την προσπάθεια του Ομέρ μπιν Αμπντουλαζίζ, συγκεντρώθηκαν περίπου τέσσερις χιλιάδες ιερά χαντίθ σχετικά με τις λεπτομέρειες των θρησκευτικών διατάξεων. Μετά το Κοράνι, η Σούννα κατέχει πολύ σημαντική θέση στον καθορισμό των θρησκευτικών διατάξεων.
3. Σύγκριση:
Είναι η αποκάλυψη, μέσω της ερμηνείας, μιας σταθερής απόφασης σε μια υπόθεση, η οποία είναι παρόμοια με μια άλλη υπόθεση. Με άλλα λόγια,
βιβλίο, περιτομή
ή
ομοφωνία
Η εφαρμογή μιας απόφασης σε μια υπόθεση, η οποία έχει καθοριστεί με σαφήνεια, σε μια άλλη παρόμοια υπόθεση που βασίζεται στην ίδια αιτία και λογική.
Σύγκριση,
αλλά μόνο ένας μελετητής με βαθμό μουτζαχίντ μπορεί να το κάνει.
4. Συναίνεση:
Συναίνεση,
είναι η ομοφωνία των Ισλαμικών νομομαθών που ζουν στην ίδια εποχή, σχετικά με τη θρησκευτική απόφαση σε ένα ζήτημα.
Σύμφωνα με αυτό, εάν οι μελετητές του Ισλάμ συμφωνήσουν σε μια απόφαση που λαμβάνεται με βάση την ερμηνεία τους σε ένα ζήτημα για το οποίο δεν υπάρχει ρητή αναφορά στο Κοράνι και στη Σούννα, τότε αυτή η απόφαση
«ομοφωνία της κοινότητας»
Αυτό σημαίνει ότι έχει καταστεί σταθερό. Ένα ζήτημα που έχει γίνει αντικείμενο ομοφωνίας, έχει πλέον καταστεί ισχυρό ζήτημα. Σε αυτήν την απόφαση αναφέρονται και τα ακόλουθα χαντίθ:
«Η κοινότητα μου δεν θα συμφωνήσει σε πλάνη.»
1
«Οτιδήποτε οι μουσουλμάνοι θεωρούν καλό, είναι καλό και στα μάτια του Θεού.»
2
Ιτζτιχάντ-Μουτζτεχίντ:
Επιχειρώντας να εξαγάγει μια θρησκευτική απόφαση σχετικά με τη λατρεία και τις συναλλαγές από τη θρησκευτική της απόδειξη.
νομολογία
λέγεται. Ο μελετητής που εξάγει αυτές τις διατάξεις από τα αποδεικτικά στοιχεία ονομάζεται επίσης
μουτζαχίντ
ονομάζεται.
Μουτζαχίντ,
Πρέπει να έχει πλήρη γνώση όλων των θεμάτων που σχετίζονται με το Κοράνι, τη Σούννα και το Ισλαμικό δίκαιο.
Από την εποχή του Προφήτη (ειρήνη σ’ αυτόν) και έπειτα, οι Ισλαμιστές λόγιοι, όταν δεν έβρισκαν σαφή απόδειξη στο Κοράνι και στη Σούννα για θέματα που απαιτούσαν θρησκευτική απόφαση, ενεργούσαν με βάση τη δική τους ερμηνεία. Ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) είχε επιτρέψει στους συντρόφους του να πράττουν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Πράγματι, όταν ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) διόρισε τον Μουάζ μπιν Τζεμπέλ (ρα) ως κυβερνήτη της Υεμένης, τον ρώτησε:
«Τι θα κάνεις όταν φτάσεις εκεί; Πώς θα κρίνεις; Πώς θα λύσεις το πρόβλημα όταν σου τεθεί μια ερώτηση ή όταν έρθει ένας ενάγων;»
Μουάζ:
«Με το Κοράνι, το βιβλίο του Θεού.»
Ο Αγγελιοφόρος του Θεού:
“Αν δεν το βρεις στο βιβλίο;”
Μουάζ:
«Σύμφωνα με τη σούννα του Αγγελιοφόρου του Θεού.»
Ο Αγγελιοφόρος του Θεού:
“Κι αν δεν το βρεις ούτε εκεί;”
Μουάζ:
«Αν ούτε εκεί βρω λύση, τότε θα αποφασίσω με βάση τη δική μου κρίση.»
Τότε ο Αγαπημένος Προφήτης μας είπε:
«Δόξα τω Θεώ, ο οποίος έκανε τον απεσταλμένο των προφητών {Μουάζ} να πετύχει αυτό που ευαρεστούσε τους προφήτες.»
εκφράζοντας την ικανοποίησή του για τα λόγια του Μουάζ.3
Κατά τη διάρκεια της ζωής του Προφήτη (ειρήνη ας είναι μαζί του), δεν υπήρχαν διαφωνίες μεταξύ των συντρόφων του. Αν προέκυπτε κάποιο ζήτημα που ορισμένοι σύντροφοι δεν καταλάβαιναν, είτε σε θέματα αρχών είτε σε θέματα λεπτομερειών της θρησκείας, ρωτούσαν τον Προφήτη (ειρήνη ας είναι μαζί του), και εκείνος τους το εξηγούσε.
Όταν ο Προφήτης (ειρήνη ας είναι επ’ αυτού) μετέβη στον αιώνιο κόσμο, το Κοράνι και η Σούννα βρίσκονταν απομνημονευμένα από τους Σαχάμπα. Ωστόσο, μεταξύ των Σαχάμπα, εκείνοι που είχαν την επιστημονική ικανότητα να κατανοούν και να ερμηνεύουν σωστά τις διατάξεις και τις έννοιες του Κορανίου και της Σούννας, εξέδιδαν φετφάδες. Αυτοί ονομάζονταν οι σοφοί και οι νομικοί των Σαχάμπα.
Ο Χαζράτ Ομέρ, ο Χαζράτ Αλί, ο Αμπντουλλάχ μπιν Μεσούντ, η Χαζράτ Αϊσέ, ο Αμπντουλλάχ μπιν Ομέρ, ο Αμπντουλλάχ μπιν Αμπάς και ο Αμπού Μούσα αλ-Ασάρι.
ήταν από τα πιο διάσημα από αυτά.
Κατά την περίοδο των τεσσάρων Χαλιφών και αργότερα, οι μουσουλμάνοι έρχονταν σε αυτούς τους ανθρώπους για να τους ρωτήσουν για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, και εκείνοι έβγαζαν αποφάσεις σύμφωνα με το Κοράνι και τη Σούννα. Αν δεν έβρισκαν λύση σε αυτά τα δύο, έλυναν το πρόβλημα με αναλογία. Έτσι, κατά την εποχή των συντρόφων του Προφήτη, σε πολλά ζητήματα εδραιώθηκε η «ομοφωνία» (ιτζμά), και διαμορφώθηκε το ισλαμικό δίκαιο, η φικχ.
Εν τω μεταξύ, αυτοί οι σύντροφοι εγκαταστάθηκαν σε διάφορες πόλεις και υπηρέτησαν το Ισλάμ με τη γνώση και τη σοφία τους. Για παράδειγμα, ο Αλί και ο Αμπντουλλάχ ιμπν Μασούντ εκπαίδευσαν εκατοντάδες μαθητές στην Κούφα, ο Άνας ιμπν Μαλίκ και ο Αμπού Μούσα αλ-Ασάρι στη Βασόρα, και ο Αμπντουλλάχ ιμπν Ουμάρ και ο Ζαΐντ ιμπν Σαμπίτ στη Μεδίνα. Αυτοί οι μαθητές που εκπαιδεύτηκαν από τους συντρόφους…
«Ταμπιίν»
Λέγεται ότι η πνευματική κληρονομιά που άφησε ο Προφήτης Μωάμεθ (ειρήνη σ’ αυτόν) πέρασε σε αυτή τη γενιά. Ανάμεσά τους υπήρχαν πολλοί λόγιοι που είχαν φτάσει σε επίπεδο ικανό για ιεροδικαστική ερμηνεία. Για παράδειγμα, ο Ιμπραήμ αλ-Νεχάι, ο Χασάν αλ-Μπασρί και ο Ταβούς μπιν Καϊσάν είναι μερικοί από αυτούς.
Ταμπιίν,
Συγκέντρωσαν και συνέταξαν τις παραδόσεις των συντρόφων του Προφήτη (χάδις) και τις ερμηνείες τους (ιτζτιχάντ). Επιπλέον, σε ζητήματα για τα οποία δεν υπήρχαν στίχοι του Κορανίου, χάδις ή ερμηνείες των συντρόφων του Προφήτη, προχώρησαν σε δικές τους ερμηνείες (ιτζτιχάντ). Επιδίωξαν να εκπαιδεύσουν τους μαθητές που συγκεντρώνονταν γύρω τους. Καθοδήγησαν τους μαθητές τους στη θεμελίωση του ισλαμικού δικαίου και στην εξέταση και ερμηνεία των νέων ζητημάτων που προέκυπταν. Και αυτή η γενιά…
«Οι ακόλουθοι των Ακολούθων»
ονομάζεται.
Ιμάμ Αζάμ, Ιμάμ Μαλίκ, Ιμάμ Σαφί, Αχμέτ μπιν Χανμπέλ, Σουφιάν Σεβρί, Σουφιάν μπιν Ουεγίνε
Αυτός ανήκει στους διάσημους της γενιάς αυτής. Αν και ορισμένοι από αυτούς, όπως ο Ιμάμ Αζάμ, είχαν δει κάποιους από τους Σαχάμπες, από άποψη επιστημονικής ταυτότητας ανήκουν στους Τεμπε-ι Ταμπιίν.
Η διαμόρφωση των νομικών σχολών (μαζχάμπ) χρονολογείται σε αυτήν την περίοδο. Οι ιμάμηδες των Ταμπι’ίν συγκέντρωσαν τις νομικές απόψεις των Σαχάμπα και των Ταμπι’ίν. Όταν χρειαζόταν, εξέδιδαν και δικές τους νομικές γνώμες σε διάφορα ζητήματα. Εργάστηκαν πνευματικά και έθεσαν ορισμένες αρχές σε χιλιάδες ζητήματα που αντιμετώπιζαν οι μουσουλμάνοι. Αυτοί οι άνθρωποι κατοικούσαν σε διάφορες πόλεις και πραγματοποιούσαν τις επιστημονικές τους εργασίες στις πόλεις όπου ζούσαν.
Από την άλλη πλευρά
Η μέθοδος έκδοσης φετφάδων διέφερε από άτομο σε άτομο. Κάποιοι βασίζονταν αποκλειστικά στο Κοράνι και τη Σούννα, άλλοι δέχονταν και την αναλογία (κίγιας), ενώ κάποιοι άλλοι εξέδιδαν φετφάδες με βάση τη δική τους κρίση, υπό το φως του Κορανίου, της Σούννας και της ομοφωνίας των συντρόφων του Προφήτη. Κάποιοι άλλοι πάλι λάμβαναν υπόψη τα έθιμα και τις παραδόσεις της περιοχής τους. Αυτού του είδους οι ερμηνείες και οι φετφάδες είχαν διευκολύνει σημαντικά τη θρησκευτική ζωή των μουσουλμάνων.
Οι ερμηνείες αυτές των μουτζταχίντ δεν αφορούσαν τις θεμελιώδεις αρχές του Ισλάμ, αλλά δευτερεύοντα, επιμέρους ζητήματα. Με το πέρασμα του χρόνου, προέκυψαν διάφορες ερμηνείες και εξηγήσεις για το ίδιο ζήτημα. Οι μουσουλμάνοι, από την πλευρά τους, αποδέχονταν την ερμηνεία του μουτζταχίντ που ζούσε στην περιοχή τους και διαμόρφωναν τη θρησκευτική και κοινωνική τους ζωή ανάλογα.
Αυτή η προτίμηση και η υποστήριξη, με την πάροδο του χρόνου, δίνει τη θέση της σε
“η διανυθείσα διαδρομή”
που σημαίνει
«σέκτα»
Την άφησε σε εκείνους. Εκείνη η περίοδος ήταν ένα εύφορο έδαφος για την εκπαίδευση σε πολλές ισλαμικές επιστήμες, κυρίως στα χαντίθ και την ερμηνεία του Κορανίου. Υπήρχαν πολλοί μελετητές με το βαθμό του μουτζαχίντ. Δεδομένου ότι υπήρχαν άνθρωποι που αποδέχονταν και ακολουθούσαν τις απόψεις και τις φετφάδες κάθε μουτζαχίντ, τελικά κάθε ιμάμης θεωρούνταν εκπρόσωπος μιας θρησκευτικής σχολής. Αυτή η κατάσταση οδήγησε τελικά στη δημιουργία εκατοντάδων θρησκευτικών σχολών.
Με το πέρασμα του χρόνου, πολλοί από τους μελετητές που είχαν το καθεστώς του ιμάμη μιας σχολής σκέψης, υιοθέτησαν τη σχολή σκέψης των ιμάμηδων που θεωρούσαν πιο έμπειρους από τους εαυτούς τους ή με τους οποίους συμφωνούσαν σε μια συγκεκριμένη υπόθεση ή ερμηνεία. Εξάλλου, κανένας από τους μουτζταχίντ (μελετητές που είχαν το δικαίωμα να εκδίδουν φετφάδες) που ίδρυσαν σχολές σκέψης,
«Εμείς ιδρύσαμε μια αίρεση, ακολουθήστε μας, αποδεχθείτε την αίρεσή μας, αναφέρετε αυτή την αίρεση με το όνομά μου».
Δεν υπήρξε καμία πρόσκληση ή προτροπή από μέρους τους. Απλώς δίδασκαν τις θρησκευτικές επιστήμες σε όσους παρακολουθούσαν τις συνεδριάσεις τους και προσπαθούσαν να βρουν λύσεις στα προβλήματα που τους παρουσιάζονταν. Όταν τους ζητούσαν να εξηγήσουν τη θρησκευτική διάταξη ενός ζητήματος, το έκαναν. Οι μαθητές που παρακολουθούσαν τα μαθήματα αυτών των ιμάμηδων, οι μελετητές που αποδέχονταν τα λόγια και τις ερμηνείες τους, και ο λαός, τους ακολουθούσαν. Έτσι, τα λόγια και οι ερμηνείες τους πήραν τη μορφή μιας θρησκευτικής σχολής.
Διότι αυτοί οι ευλογημένοι άνθρωποι, όταν εξέδιδαν φετφάδες, απείχαν εντελώς από εγωιστικές και υποκειμενικές απόψεις. Δεν υπήρχε σε αυτούς επιστημονική αλαζονεία και φανατισμός. Αποδέχονταν την αλήθεια, το δίκαιο και το ωραίο όπου και αν το έβρισκαν.
Η εξάπλωση των νομικών απόψεων των μουτζαχίντ (μεγάλων νομικών) και η διαμόρφωσή τους σε σχολές σκέψης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις προσπάθειες των μαθητών τους. Ενώ ορισμένοι μαθητές ιεράρχησαν και ταξινόμησαν τις νομικές απόψεις των δασκάλων τους, δημιουργώντας ένα σύστημα, πολλοί άλλοι δεν κατάφεραν να επιτύχουν το ίδιο.
Πολλές από τις αιρέσεις που σχηματίστηκαν αρχικά δεν μπόρεσαν να διατηρήσουν τη βιωσιμότητά τους λόγω της μείωσης των μαθητών και των οπαδών τους, και τελικά παρέμειναν μόνο στις σελίδες των βιβλίων.
Σήμερα, τέσσερις από τις σχολές σκέψης του Σουννιτικού Ισλάμ εξακολουθούν να υφίστανται:
Ο Ιμάμ Αμπού Χανίφα και η Χαναφιτική σχολή, ο Ιμάμ Μάλικ και η Μαλικιτική σχολή, ο Ιμάμ Σαφίι και η Σαφιιτική σχολή, ο Ιμάμ Αχμάντ μπιν Χανμπάλ και η Χανμπαλιτική σχολή.
Πηγές:
1. Ιμπν Ματζέ, Φίτεν: 8.
2. Μουσνέδ, I/379.
3. Τιρμίζι, Αχκάμ: 3; Αμπού Νταβούντ, Ακντίγιε: 11; Ιμπν Μάτζε, Μενάσιχ: 38.
(βλ. Μεχμέτ ΠΑΚΣΟΥ, Η Λατρευτική Ζωή Μας)
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
