– Μπορείτε επίσης να κάνετε μια γενική αξιολόγηση των χαντίθ που σχετίζονται με τις χουρίδες;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Απάντηση 1:
Ορισμένες αφηγήσεις χαντίθ σχετικά με τις Χουρίδες είναι οι εξής:
1.
“Σίγουρα ο άνθρωπος
(στον παράδεισο)
σε έναν μήνα, δηλαδή σε χρονικό διάστημα ίσο με έναν μήνα, παντρεύεται χίλιες χουρίδες και με καθεμιά από αυτές ζει μια ερωτική ζωή ίση με τη διάρκεια της ζωής του στη γη.”
(Ιμάμ Σα’ράνι, Θάνατος-Ανάσταση-Υπερπέραν, σελ. 355, Χαδις Νο: 645)
2.
«Πρωί ή βράδυ, στο δρόμο του Θεού»
(στην υπηρεσία και στον αγώνα)
Ένα βήμα που γίνεται, είναι καλύτερο από τον κόσμο και ό,τι περιέχει. Ένα τόπο στον Παράδεισο, όσο χώρο καταλαμβάνει ένα τόξο ή ένα βέλος κάποιου από εσάς, είναι καλύτερο από τον κόσμο και ό,τι περιέχει. Αν μια γυναίκα από τις γυναίκες του Παραδείσου εμφανιζόταν στον κόσμο, θα φώτιζε τη γη και ό,τι υπάρχει σ’ αυτήν με το φως της. Το πέπλο της είναι καλύτερο από τον κόσμο και ό,τι περιέχει.”
(Τιρμίζι, Φενταΐλ αλ-Τζιχάντ, 17; Αχμάντ μπ. Χανμπάλ, αλ-Μουσνέντ, 3/141, 264; Μπεγαουί, Σαρχ ας-Σουννέτ, αρ. 2616; Αμπού Για’λά, αλ-Μουσνέντ, αρ. 3775; Μπεϊχάκι, αλ-Μπα’ς και αλ-Νουσούρ, αρ. 372)
3. «Σαν να είναι ρουμπίνια και κοράλλια.»
(Ραχμάν, 55/58)
Στην ερμηνεία του στίχου, ο Προφήτης μας (ειρήνη σε αυτόν) είπε τα εξής:
«Όταν ο κάτοχος των Χουρίδων σηκώσει το πέπλο μιας από αυτές και κοιτάξει, θα δει ότι το πρόσωπό της λάμπει περισσότερο από τον καθρέφτη. Το μικρότερο από τα μαργαριτάρια που φοράει είναι τόσο όμορφο που θα φωτίσει την απόσταση ανάμεσα στην ανατολή και τη δύση. Φοράει εβδομήντα στρώματα ρούχων. Αλλά αν κοιτάξει κανείς πίσω από αυτά τα ρούχα…»
(λόγω της διαφάνειάς του)
ακόμα και ο μυελός των γαμπών τους θα είναι ορατός.”
(Σουγιούτι, αλ-Ντουρρ αλ-Μανσούρ, 7/712; Χακίμ, αλ-Μουσταδρέκ, 2/475; Μπεϋχακί, αλ-Μπα’ς και αλ-Νουσούρ, αρ. 375. Επίσης βλ. Αχμέτ μπ. Χανμπέλ, αλ-Μουσνέδ, 3/75; Ιμπν Χιμπάν, ας-Σαχίχ, αρ. 2631)
4. «Τη νύχτα που με ανέβασαν στον ουρανό, στον παράδεισο, ονομαζόταν Μπεϊντάχ…»
(το όνομα ενός ποταμού στον παράδεισο)
Πήγα σε ένα μέρος που ονομαζόταν… Εκεί υπήρχαν σκηνές φτιαγμένες από κόκκινους ρουμπίνους, πράσινους πολύτιμους λίθους και μαργαριτάρια. Από εκεί,
«Ω Προφήτη του Θεού, καλώς ήρθες, έφερες ευτυχία!»
υπήρξαν και φωνές που έλεγαν: Εγώ,
«Ω Γαβριήλ! Τι ήταν αυτές οι φωνές;»
ρώτησα. Ο Γαβριήλ είπε: «Είναι οι χουρίδες που έχουν παραχωρηθεί στους ιδιοκτήτες τους μέσα στις σκηνές (τα οικήματα). Ζήτησαν άδεια από τον Κύριό τους να σε χαιρετήσουν, και Εκείνος τους έδωσε άδεια».
Τότε οι νύμφες του παραδείσου άρχισαν να λένε τα εξής:
«Εμείς είμαστε ευχαριστημένοι (από αυτούς που ετοιμαζόμαστε να αντιμετωπίσουμε) και δεν θα θυμώσουμε ποτέ. Εμείς είμαστε εδώ για πάντα, δεν θα φύγουμε ποτέ.»
Αφού ο Προφήτης μας (ειρήνη σε αυτόν) τα εξήγησε αυτά,
«Στις σκηνές (τις τέντες) υπάρχουν παρθένες που έχουν δοθεί ως σύζυγοι στους ιδιοκτήτες τους.»
Διάβασε τον στίχο.
(Μπαϊχάκι, αλ-Μπα’ς και αλ-Νουσούρ, αρ. 376; Σουγιούτι, εδ-Δουρρούλ-Μενσούρ, 7/718; Ζεμπίντι, Ιθάφ, 14/602)
5.
«Κάθε άνδρας από τους κατοίκους του Παραδείσου θα παντρευτεί πεντακόσιες νύμφες, τέσσερις χιλιάδες παρθένες και οκτώ χιλιάδες χήρες. Θα ζήσει με καθεμιά από αυτές για όσο διάστημα έζησε στη γη.»
(Μπαϊχάκι, αλ-Μπα’ς και αλ-Νουσούρ, αρ. 414; Μουνζίρι, ατ-Τεργίμπ και ατ-Τερχίμπ, αρ. 5523)
6. «Μια αγορά στον παράδεισο»
(τόπος συγκέντρωσης)
Υπάρχει. Εκεί δεν γίνεται εμπόριο· υπάρχουν μόνο ομοιώματα γυναικών και ανδρών. Όταν η καρδιά ενός άνδρα επιθυμεί ένα ομοίωμα, μπαίνει εκεί. Μόλις μπει, βλέπει συγκεντρωμένες τις χουρίδες. Εκείνες, με τις υπέροχες φωνές τους,
«Εμείς είμαστε αιώνιοι· ποτέ δεν γερνάμε. Εμείς απολαμβάνουμε τις ευλογίες του παραδείσου· ποτέ δεν υποφέρουμε. Εμείς είμαστε ευχαριστημένοι με εσάς και ποτέ δεν θυμώνουμε. Χαρείτε εσείς και όσοι ανήκουν σε εσάς!»
λένε.
(Μπαϊχάκι, αλ-Μπα’ς και αλ-Νουσούρ, αρ. 420; Ταμπεράνι, αλ-Μου’τζεμ αλ-Αουζάτ, αρ. 6493; Μουνζίρι, ατ-Τεργίμπ και ατ-Τερχίμπ, αρ. 5540; Χεϊσέμι, Μετζμα’ουζ-Ζαουάιντ, αρ. 18761)
7.
«Σε κάθε δούλο που μπαίνει στον Παράδεισο, κάθονται δύο χουρίδες στο κεφάλι και δύο στα πόδια του και τραγουδούν τα ωραιότερα τραγούδια που έχουν ακούσει ποτέ οι άνθρωποι και τα τζίν. Αλλά το κάνουν αυτό όχι με τα όργανα του διαβόλου, αλλά με ύμνους και δοξολογίες προς τον Θεό.»
[Ιμπν Ασάκιρ, Τάριχ Μεντινέτι Διμέσκ, 16/295; Χεϋσέμι, Μετζμαουζ-Ζεβάιντ, 10/419 (αρ. 18759); Ταμπεράνι, ελ-Μου’τζεμυλ-Κεμπίρ, αρ. 7478; Μπεϋχάκι, ελ-Μπα’ς βε’ν-Νουσούρ, αρ. 421]
Ο Ζεμπίντι σημείωσε ότι τα τραγούδια που θα ακούσουν οι κάτοικοι του παραδείσου θα προέρχονται μερικές φορές από τις φωνές των χουρίδων, μερικές φορές από τα ποτάμια, μερικές φορές από τα δέντρα και μερικές φορές από τη φωνή του Προφήτη Δαβίδ (ειρήνη σε αυτόν).
(βλ. Ζαμπίντι, Ιθάφ, 14/609)
Απάντηση 2:
Αξιολόγηση των χαντίθ που σχετίζονται με τις Χουρίδες.
Στα Κουτούμπ-ι Σιττέ και σε άλλες συλλογές χαντίθ, κυρίως στο ες-Σουνέν του Τιρμίζι, γίνεται αναφορά στις καταστάσεις της μετά θάνατον ζωής και στις ευλογίες του παραδείσου.
χούρι
Επίσης, περιλαμβάνει διάφορες παραδόσεις που δεν φτάνουν μέχρι τον Αγγελιοφόρο του Θεού.
Ebû Nuaym el-İsfahânî’nin Sıfatü’l-cenne’si, Beyhakī’nin el-Ba’s ve’n-nüşûr’u, Kurtubî’nin et-Tezkire’si, İbn Kayyim’in Hâdi’l-ervâh’ı ve İbn Kesîr’in en-Nihâye’si gibi eserlerde hûriye dair rivayetler bir araya getirilmiş olup hûri konusu, âhiret hayatının gerçeklerinden biri olarak gösterilirken dünyadaki ferdî ve içtimaî hayat çerçevesinde kişilerin erdemli olmalarını, dünyevî istek ve faaliyetlerinde meşrû sınırları aşmamalarını ve İslâmî ölçülerde medenî (müttaki) davranmalarını sağlayıcı pedagojik bir faktör olarak da kullanılmaktadır.
Η τροφή, η στέγη και η σεξουαλική ικανοποίηση συγκαταλέγονται στις πλέον σημαντικές ανάγκες του ανθρώπου. Ωστόσο, λίγοι είναι εκείνοι που μπορούν να ικανοποιήσουν αυτές τις ανάγκες κατά βούληση. Η σεξουαλική ικανοποίηση είναι η δυσκολότερη από τις παραπάνω ανάγκες και δεν μπορεί να μοιραστεί. Γι’ αυτό, η ισλαμική θρησκεία, η οποία αναγγέλλει ότι η αληθινή ύπαρξη του ανθρώπου δεν τελειώνει με τον θάνατο, αλλά συνεχίζεται αιώνια στη μεταθανάτια ζωή…
(Αλ-Ανκαμπούτ, 29/64),
υπογράμμισε ότι οι απολαύσεις, συμπεριλαμβανομένων των σεξουαλικών, οι οποίες συχνά θεωρούνται ανεπαρκείς στον εφήμερο κόσμο και για τις οποίες επιθυμείται κάτι καλύτερο, θα πραγματοποιηθούν ιδανικά στην αιώνια ζωή για τους καλούς ανθρώπους.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι περιγραφές του παραδείσου στα ιερά κείμενα, και ιδιαίτερα οι αναφορές στις χουρίδες, έχουν έναν παιδαγωγικό σκοπό, ενθαρρύνοντας μια θρησκευτική και ηθική ζωή που συνοψίζεται γενικά στην έννοια της ευσέβειας. Για παράδειγμα, οι περιγραφές που εξυμνούν την αρετή της συμμετοχής σε ιερό πόλεμο…
«Η θέση που θα καταλάβει στον παράδεισο το μαστίγιο που θα χρησιμοποιήσει κάποιος από εσάς για να κινήσει το πολεμικό του άλογο, είναι πιο πολύτιμη από τον κόσμο και από οτιδήποτε υπάρχει πάνω στη γη».
(Μπουχάρι, Αρχή της Δημιουργίας, 8),
«Αν μια γυναίκα από τον Παράδεισο εμφανιζόταν στη γη, θα την φώτιζε ολόκληρη και θα την γέμιζε με ευωδιά. Ακόμη και το μαντήλι μιας γυναίκας από τον Παράδεισο είναι πιο πολύτιμο από τον κόσμο και ό,τι υπάρχει σ’ αυτόν.»
(Μπουχάρι, Τζιχάντ, 6)
Είναι σαφές ότι τα χαντίθ, των οποίων το νόημα παρατίθεται, έχουν σκοπό την ενθάρρυνση.
Καμία από τις παραδόσεις που αναφέρουν ότι οι νύμφες του Παραδείσου δημιουργήθηκαν από κρόκο (ζα’φεράν) δεν θεωρήθηκε αξιόπιστη και έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο Αγγελιοφόρος του Θεού (ειρήνη σε αυτόν) δεν έκανε καμία δήλωση σχετικά με αυτό το θέμα.
(Ιμπν Καγίμ αλ-Τζαουζίγια, σελ. 335-336)
Ωστόσο, σε ένα αυθεντικό χαντίθ που αναφέρεται από τους Μπουχάρι, Μουσλίμ και άλλους μελετητές χαντίθ, αναφέρεται ότι το δέρμα των χουρίδων είναι εξαιρετικά λεπτό και διαφανές.
(Μουσνέδ, ΙΙ, 230, 247, 316, 420, 422; Μπουχάρι, Μπεντ’ου-χαλκ, 8; Μουσλίμ, Τζεννέτ, 14, 17)
Δεν υπάρχουν πληροφορίες στο Κοράνι σχετικά με τον αριθμό των Χουρί. Τα εδάφια που αναφέρονται στις Χουρί μιλούν γι’ αυτές και για τους άνδρες που θα τις κατέχουν με πληθυντικό αριθμό, αλλά δεν είναι δυνατόν να εξαχθεί από αυτό κάποιο αριθμητικό συμπέρασμα.
Σύμφωνα με τις αφηγήσεις που μεταφέρονται σε πολλές συλλογές χαντίθ, κυρίως στις αυθεντικές συλλογές των Μπουχάρι και Μουσλίμ, ο Προφήτης Μωάμεθ (ειρήνη σε αυτόν) δήλωσε ότι κάθε άνδρας θα έχει δύο χούριδες και ο αριθμός αυτός επαναλήφθηκε σε διάφορες περιστάσεις.
(Π.χ. βλ. Μουσνέδ, ΙΙ, 232, 345, 507; ΙΙΙ, 27; Δαρίμι, Ρικάκ, 108; Μπουχάρι, Μπεντ’ου’λ-χαλκ, 8; Μουσλίμ, Ιμάν, 311, Τζεννέτ, 14; Ιμπν Μάτζε, Τζιχάντ, 16, Ζουχδ, 39)
Ο Αγγελιοφόρος του Θεού, περιγράφοντας τον παράδεισο,
«και μια πολύ όμορφη σύζυγο»
(Ιμπν Μάτζα, Ζουχντ, 39)
χρησιμοποιώντας την ενική έκφραση, θα πρέπει να αναφέρεται στο είδος και όχι στον αριθμό. Σύμφωνα με ορισμένα χαντίθ που μεταφέρθηκαν από τον Αχμέτ μπιν Χανμπάλ και άλλους μελετητές των χαντίθ, οι κάτοικοι του κατώτερου επιπέδου του παραδείσου θα έχουν εβδομήντα δύο χουρίδες, εκτός από τις γυναίκες του κόσμου.
(Μουσνέδ, ΙΙ, 537; ΙV, 131; Τιρμίζι, Σιφάτουλ-τζέννε, 23)
Υπάρχουν διάφορες κριτικές που απευθύνονται στους αφηγητές.
Σύμφωνα με τον Ιμπν Καγίμ, ο οποίος συγκέντρωσε τις κριτικές που άσκησαν οι μελετητές των χαντίθ, όπως οι Νεσαΐ, Αμπού Χατίμ και Νταρεκουνί, δίπλα στον Αχμέντ μπιν Χανμπέλ, τα αυθεντικά χαντίθ σε αυτό το θέμα αναφέρουν ότι σε κάθε κάτοικο του παραδείσου θα δοθούν δύο σύζυγοι. Εάν υπάρχουν αξιόπιστες αφηγήσεις που αναφέρουν περισσότερες, είτε αναφέρονται σε γυναίκες με καθεστώς υπηρέτριας, είτε τέτοιες εκφράσεις στοχεύουν να περιγράψουν τη σεξουαλική δύναμη του άνδρα.
(Χαδι’λ-Ερβâh, σελ. 222-223, 330-334)
Ωστόσο, ο Ιμπν Καγίμ λέει επίσης ότι δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι κάθε πιστός στον παράδεισο θα έχει περισσότερες από δύο χουρίδες, διότι ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) είπε ότι θα υπάρχουν άτομα που δεν θα βλέπουν ο ένας τον άλλον σε ευρύχωρους χώρους που θα δοθούν σε κάθε πιστό.
(Μπουχάρι, Τεφσίρ, 55/2; Μουσλίμ, Τζέννετ, 23)
Φαίνεται ότι ο Ιμπν Καγίμ, στο κείμενο του χαντίθ, αναφέρεται σε
«εχλ»
(μέλη της οικογένειας)
θεωρείται ότι η έννοια της λέξης περιορίζεται στις συζύγους. Ωστόσο, όπως αναφέρεται και στο Κοράνι, στον παράδεισο, εκτός από τις χουρίδες, υπάρχουν και τα μέλη της οικογένειας των πιστών από τον κόσμο τούτο, καθώς και οι υπηρέτες.
(γιλμάν, βιλντάν)
θα βρεθεί. Επομένως, αυτό το χαντίθ δεν αποτελεί αδιάσειστη απόδειξη ότι σε έναν πιστό θα δοθούν πολλές χούρι.
Μία από τις αφηγήσεις που μεταφέρονται ως χαντίθ σχετικά με τον αριθμό των χουρίδων, αλλά η οποία έχει υποβληθεί σε κριτική από τους μελετητές, βρίσκεται στο Σουνέν του Ιμπν Μάτζα.
(Τζιχάντ, 11)
Σύμφωνα με αυτήν την αφήγηση, που αποδίδεται στον Προφήτη (ειρήνη σ’ αυτόν) μέσω του Ενές μπιν Μάλικ, όποιος συμμετείχε στην κατάκτηση της πόλης Καζβίν και παρέμεινε εκεί για σαράντα ημέρες, θα λάβει στον Παράδεισο ένα παλάτι με 70.000 πόρτες, και δίπλα σε κάθε πόρτα θα βρίσκεται μια χουρία που θα περιμένει τον κάτοχο του παλατιού. Ο Ιμπν αλ-Τζαουζί, αφού δήλωσε ότι αυτή η αφήγηση είναι κατασκευασμένη, εκφράζει την έκπληξή του για το γεγονός ότι ένας μελετητής των χαντίθ όπως ο Ιμπν Μάτζα συμπεριέλαβε ένα τέτοιο χαντίθ στο έργο του χωρίς να το υποβάλει σε κριτική.
(Ιμπν Μάτζα, στίχος; Νασιρουντίν αλ-Αλμπάνι, Ι, 371)
Η παράδοση που αποδίδεται στον Αμπού Νουαΐμ αλ-Ισφαχάνι, σύμφωνα με την οποία σε όποιον μπαίνει στον παράδεισο δίνονται 4.000 παρθένες, 8.000 χήρες και επιπλέον 100 χούρι, κρίθηκε αδύναμη από άποψη αξιοπιστίας, και αναφέρθηκε ότι μεταξύ των αφηγητών της υπήρχαν ψεύτες.
(Σιφάτ αλ-Τζέννε, ΙΙΙ, 219-220, 279-280; Ιμπν Καγίμ αλ-Τζαουζιγέ, σ. 360-361)
Ταμπαρί,
«Εκείνοι που πιστεύουν και πράττουν το καλό, θα απολαύσουν ευδαιμονία και χαρά στον Παράδεισο.»
(Ρωμαίους 30/15)
κατά την ερμηνεία του στίχου που αναφέρεται, αναφέρεται ότι οι κάτοικοι του παραδείσου θα ακούν τραγούδια και θα διασκεδάζουν.
(Câmiu’l-beyân, XXI, 19-20), Tirmizî (Sıfatü’l-cenne, 24) και Beyhakī (el-Ba’ŝ ve’n-nüşûr, σ. 210),
Έχουν παραδοθεί χαντίθ (προφητικές παραδόσεις) που αναφέρουν ότι οι χούριδες του παραδείσου θα παίζουν μουσική σε χορωδία.
Αναφέρεται επίσης ότι οι Χουρίτες θα εκφράσουν τα συναισθήματά τους με τον ακόλουθο τρόπο:
«Είμαστε αιώνιοι και αμάραντοι εραστές, εραστές που ποτέ δεν τσακώνονται. Είμαστε πολύ ευτυχισμένοι, και οι σύζυγοί μας είναι πολύ ευτυχισμένοι.»
Αναφέρεται επίσης ότι οι χούριδες θα ψάλλουν ύμνους γύρω από τους συζύγους τους, δοξάζοντας και επαινώντας τον Αλλάχ.
(Μουσνέδ, Ι, 156; Μπεϋχάκί, σ. 212; Ιμπν Καγίμ ελ-Τζεβζιγέ, σ. 358-360)
Η πίστη σε μια μεταθανάτια ζωή, όπου ο Θεός, του οποίου την δικαιοσύνη δεν αμφισβητούν, θα τους χαρίσει την ευτυχία που δεν μπόρεσαν να απολαύσουν στον κόσμο, βοηθάει τους ανθρώπους που δεν έχουν γευτεί αρκετά τις εγκόσμιες απολαύσεις και ηδονές, που δεν έχουν ευτυχήσει όσο ήλπιζαν ή που έχουν υποστεί διάφορες θλίψεις και απώλειες, να διατηρούν μια αισιόδοξη στάση ζωής, ενώ μια τέτοια πίστη στη μετά θάνατον ζωή συμβάλλει στην υγιέστερη θρησκευτική ζωή των ανθρώπων.
Για τον σκοπό αυτό, από τις πρώτες κιόλας περιόδους, διάφορες αφηγήσεις, ορισμένες από τις οποίες αποδίδονται στον Προφήτη Μωάμεθ (ειρήνη σε αυτόν), σχετικά με τη δομή, τις φυσιολογικές υπεροχές, τη σεξουαλική δύναμη και τον αριθμό των χουρίδων, άρχισαν να εμφανίζονται στα βιβλία των χαντίθ.
Ο Ιμπν Καγίμ, στο έργο του Χαδ’ι-Αρβâh, συγκέντρωσε και εν μέρει κριτίκαρε τις αφηγήσεις αυτές, οι οποίες εμφανίζονται εν μέρει στο Σουνέν του Τιρμιδί και κυρίως στα έργα των Ιμπν Αμπντ-Ντουνιά, Ταμπεράνι, Αμπού Νουαΐμ, Χατίμπ αλ-Βαγδαντί, Μουνζίρι και Κουρτουμπί. Ο Γιουσούφ Αλί Μπουντεγίβι, ο οποίος πραγματοποίησε την επιστημονική έκδοση του έργου, επέκρινε τις εν λόγω αφηγήσεις και είπε ότι οι περισσότερες από αυτές είναι αναξιόπιστες.
(Χαδι’λ-Ερβâh, σελ. 337-346)
Στο Κοράνι, η μεταθανάτια ευτυχία περιγράφεται τόσο σε υλική όσο και σε πνευματική-ψυχική διάσταση· παρόμοια προσέγγιση παρατηρείται και στα κείμενα των χαντίθ. Ορισμένοι μελετητές, επιδιώκοντας να μελετήσουν, να κατανοήσουν και να μεταδώσουν στο κοινό αυτές τις περιγραφές, έχουν εξαγάγει από αυτές διαφορετικά, μερικές φορές και υπερβολικά, συμπεράσματα, ανάλογα με τις δικές τους ικανότητες και κλίσεις.
Αν και αναφέρεται ότι οι συνθήκες της μεταθανάτιας ζωής διαφέρουν από τις συνθήκες του κόσμου τούτου, δεδομένου ότι τα όσα περιγράφονται σχετικά με εκείνη τη ζωή απευθύνονται σε ανθρώπους που ζουν στην πραγματικότητα του κόσμου τούτου, είναι σαφές ότι για να είναι αποτελεσματικά, πρέπει να συμβαδίζουν σε κάποιο βαθμό με τη λογική και τις προσδοκίες του ανθρώπου. Πράγματι, στο Κοράνι, η περιγραφή της ζωής στον παράδεισο συνδέεται με τα μέσα ευτυχίας του κόσμου τούτου, αλλά τονίζεται ότι η μεταθανάτια ζωή θα είναι πολύ πιο αγνή, βαθιά και ευτυχισμένη.
(Π.χ. βλ. αλ-Μπακάρα 2/25; ες-Σαφφάτ 37/45-47; Μουχάμμαντ 47/15; βλ. TDV Ισλαμική Εγκυκλοπαίδεια, λήμμα Χουρί).
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
