– Ποιες είναι οι λειτουργίες των τζαμιών και των μεσχίτ;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Τις λειτουργίες των τζαμιών,
α)
Ο ναός,
β)
Διοικητικό κέντρο,
γ)
Είναι δυνατόν να εξετάσουμε το κέντρο επιστήμης και πολιτισμού σε τρεις ομάδες.
α) Ως ναός:
Καταρχήν, χτίστηκαν για να χρησιμοποιούνται ως τόποι λατρείας. Ως εκ τούτου, απέκτησαν ιερότητα και
“Το σπίτι του Θεού”
Πήραν το όνομά τους από το γεγονός ότι το Κοράνι αναφέρει ότι τα τζαμιά χτίστηκαν για να αναφέρεται το όνομα του Θεού (Τζιν, 72/18). Η ισλαμική θρησκεία ενθαρρύνει τη συλλογική λατρεία. Η προσευχή που γίνεται σε κοινότητα θεωρείται 25-27 φορές ανώτερη από την ατομική προσευχή. Το γεγονός ότι άνθρωποι από κάθε χρώμα και τάξη συγκεντρώνονται και προσεύχονται πλάι πλάι, αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επίτευξη κοινωνικής συνοχής.
β) Ως Κέντρο Διαχείρισης:
Peygamber Efendimiz (sav), peygamberlik görevinin yanı sıra devlet başkanlığı, hakimlik ve komutanlık gibi görevleri de üstlenmiştir. Bu görevler, İslam devlet başkanının görevleridir. Medine’deki Mescid-i Nebevî, bu görevlerine uygun olarak devletin yönetim merkezi özelliğini taşıyordu. Elçiler orada karşılanıyor, bazen orada ağırlanıyor, ordu orada teçhiz edilip sefere gönderiliyor, davalara orada bakılıyor, devletin hazinesi orada muhafaza ediliyor ve harcanması gereken yerlere oradan harcanıyordu. Camilerin bu görevleri vilayetler düzeyinde de aynıydı. Camiler, halkın birbirleriyle ve devletle kaynaştığı bir yer durumundaydı. İlk Osmanlı camileri de bir devlet merkezi olarak planlanmış ve bu görev için kullanılmıştır.
γ) Ως Κέντρο Επιστήμης και Πολιτισμού:
Καμία θρησκεία δεν έδωσε τόση σημασία στην επιστήμη όσο το Ισλάμ. Αυτός
“δάσκαλος”
ο Προφήτης Μωάμεθ (ειρήνη σε αυτόν) δήλωσε ότι εστάλη ως… στο Τζαμί του Προφήτη (Μεσχίντ-ι Νεμπεβί).
“Σουφφέ”
έθεσε τα πρώτα θεμέλια των πανεπιστημίων. Η Σούφφα είχε τον χαρακτήρα οικοτροφείου-πανεπιστημίου. Οι κύκλοι μαθημάτων που ξεκίνησαν με τον Προφήτη (ειρήνη σε αυτόν) συνεχίστηκαν για αιώνες στα τζαμιά, συμπεριλαμβάνοντας διάφορους κλάδους της επιστήμης.
Στην εποχή του Προφήτη Μωάμεθ (ειρήνη σ’ αυτόν), το τζαμί (μσγ. τζαμείον), που χρησιμοποιούνταν για διάφορους κοινωνικούς σκοπούς, αποτέλεσε τη βάση πολλών ιδρυμάτων. Αυτά τα ιδρύματα, που δεν χωρούσαν πλέον στα τζαμιά, δημιούργησαν αργότερα τα συγκροτήματα κτιρίων (κυλλιέδες). Με το πέρασμα του χρόνου, τα τζαμιά παρείχαν και υπηρεσίες βιβλιοθήκης, χάρη στους συγγραφείς που άφηναν αντίγραφα των έργων τους εκεί για να τα διαβάζει ο καθένας. Αυτές οι βιβλιοθήκες, εμπλουτισμένες με αγορασμένα βιβλία,
“φύλαξ βιβλιοθήκης”
διοικούνταν από υπαλλήλους που ονομάζονταν. Έτσι, τα τζαμιά ήταν ένα κέντρο όπου η ψυχή και η ύλη συνδυάζονταν.
Κανόνες Συμπεριφοράς στο Τζαμί:
Ο Θεός (cc):
«Ω γιοι του Αδάμ, φορέστε τα κοσμήματά σας σε κάθε τέμενος…»
(Αλ-Α’ράφ, 7/31)
παρακαλείται.
“Ζινέτ”
Η ευπρέπεια είναι το ζητούμενο. Ο αρχικός σκοπός της κατασκευής των τζαμιών είναι η λατρεία του Θεού. Από αυτή την άποψη, δεν θεωρούνται αποδεκτές συμπεριφορές όπως η ομιλία με δυνατή φωνή που ενοχλεί τους πιστούς κατά τη διάρκεια της προσευχής, η είσοδος στο τζαμί έχοντας φάει κρεμμύδι ή σκόρδο, που έχουν δυσάρεστη οσμή, η προσπάθεια να περάσει κανείς μπροστά από τις σειρές των προσευχομένων κ.λπ. Ο Προφήτης Μωάμεθ (ειρήνη ας είναι επ’ αυτού) έμπαινε στα τζαμιά με το δεξί πόδι και…
(Εύχομαι στον Παντοδύναμο Θεό, τον Μεγαλειώδη, τον Ενδοξότερο και τον Δίκαιο, να με προστατεύσει από τον καταραμένο Σατανά.)
έτσι προσευχόταν. Όταν έμπαιναν στα τζαμιά, έκαναν δύο ρεκάτ.
“ταχίγιατ αλ-μασγίντ” (σεβασμός στο τζαμί)
Η τέλεση της προσευχής είναι σουνέτ (πράξη) του Προφήτη Μωάμεθ (ειρήνη σε αυτόν).
(Ιμπν Καθίρ, Ερμηνεία, V, 106)
Σχετικά με το θέμα, σας προτείνουμε να διαβάσετε και το ακόλουθο άρθρο:
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΤΖΑΜΙ ΣΤΟ ΙΣΛΑΜ
Εισαγωγή
Οι χώροι που προορίζονται για λατρεία αποκτούν μια ιδιαίτερη ιερότητα, η οποία πηγάζει από το νόημα και τη λειτουργία που τους αποδίδεται. Η εικόνα μεταβαίνει από την ύλη στο νόημα, απευθυνόμενη πλέον στην ψυχή. Εν συντομία…
«Γίνεται μια αινιγματική γλώσσα που απευθύνεται στην ανθρώπινη ψυχή, μια μαγευτική δήλωση που γοητεύει τις καρδιές και, μέσα στη σιωπηλή στάση της, ένας μυστηριώδης διερμηνέας που μιλάει κάτι σε κάθε γλώσσα, στο όνομα της Υπέρτατης Αλήθειας.»
Αυτά τα μέρη ονομάζονται εν συντομία με την ονομασία “Περιφραγμένα”.
ναός
Λέγεται. Αυτά τα μέρη είναι οι δίοδοι του συναισθηματικού μας κόσμου προς το υπερβατικό, οι ακτές της ενότητας για τα σώματά μας που πνίγονται στη θάλασσα της πληθωρικότητας. Αυτά τα μέρη είναι τα φωτεινά πρωινά των σκοτεινών νυχτών, οι υδάτινες λεκάνες των άνυδρων ερήμων. Η αληθινή ζωή βρίσκεται εδώ, και αν δεν έχεις επισκεφθεί αυτά τα μέρη, η ζωή σου θεωρείται ανύπαρκτη.
Η Ετυμολογία των Λέξεων Τζαμί και Συναφών Όρων
“Τζαμί”
Η λέξη είναι αραβική.
‘σε-τσε-ντε’
Η λέξη “μασγίντ” (مسجد), προερχόμενη από το ρήμα “σε-τζε-ντε” (سجد) και το ουσιαστικό “σουτζούντ” (سجود), σημαίνει “τόπος προσευχής” ή “τόπος προσκύνησης”. Η πληθυντική της είναι “μασάτζιντ” (مساجد). Το ρήμα “σε-τζε-ντε” (سجد) και το ουσιαστικό “σουτζούντ” (سجود) σημαίνουν “να βάζεις το μέτωπο στο έδαφος”, “να είσαι ταπεινός”, “να υποκλίνεσαι”.
(βλ. Ιμπν Μανζούρ, Λισάν αλ-Αράμπ, ΙΙΙ, 204)
Η χρήση της λέξης “προσκύνηση” αντί της λέξης “προσευχή”, η οποία είναι ένα από τα συστατικά στοιχεία της προσευχής, οφείλεται στη σημασία της.
Μπορούμε να πούμε ότι είναι εν μέρει συνώνυμο της λέξης τζαμί.
‘Τζαμί’
Η λέξη είναι αραβική.
‘τσε-με-α’
Η λέξη τζαμί (τζαμı), προερχόμενη από το ρήμα «τζαμ-ε», σημαίνει «αυτός που συγκεντρώνει, που μαζεύει» και αναφέρεται στον τόπο λατρείας των μουσουλμάνων, που συμβολίζεται κυρίως με την προσευχή. Λέγεται ότι είναι συντομευμένη μορφή της φράσης «el-Mescidu’l-câmi». Στο Κοράνι, εκτός από τον τύπο «yevmu’l-cumuati» (ημέρα της Παρασκευής) που προέρχεται από την ίδια ρίζα, η λέξη «câmi» δεν απαντάται. Σε αυτήν την έννοια, συναντάμε εκφράσεις όπως «beyt» ή «beytullah». Η λέξη «Beyt» (σπίτι) προέρχεται από το ρήμα «bâ-te/ye-bî-tu» που στα αραβικά σημαίνει «διανυκτερεύω, περνώ το βράδυ» και χρησιμοποιείται με την έννοια του «σπιτιού».
“Οίκος του Θεού”
Η λέξη «καλύμπι» (καλούπι) αναφέρεται στο σπίτι, αποδίδοντάς το στον Θεό, και σημαίνει «το σπίτι του Θεού». Στο Κοράνι, οι λέξεις «αλ-μπεΐτ», «μπεΐτουλλαχ» και «μπεΐτουλ-χαράμ» αναφέρονται στην Καάμπα. Ίσως η σημαντικότερη αιτία που ονομάζεται «μπεΐτουλλαχ» (σπίτι του Θεού) είναι η τιμή που της αποδίδεται, η αύξηση της δόξας της, σε σχέση με την Θεία Ουσία.
Από τις έννοιες αυτές, η λέξη «μεσχίτ» (τζαμί) έχει ιδιαίτερη σημασία όσον αφορά το μήνυμα που μεταφέρει, και εμφανίζεται περισσότερο ως έννοια παρά ως απλή λέξη. Συνεπώς, μπορούμε να πούμε ότι η λέξη «μεσχίτ» αποτελεί κοινή έκφραση των εννοιών: τόπος συγκέντρωσης των ανθρώπων, τόπος προσευχής/λατρείας, τόπος διαμονής και, με αυτή την τελευταία ιδιότητα, τόπος φιλοξενίας από τον Θεό.
Επιπλέον, μπορούμε να πούμε ότι είναι συνώνυμα με τις έννοιες που αναφέρθηκαν παραπάνω, όπως “μεσχίτ, τζαμί, μπέιτ, μπέιτουλλαχ”.
‘ναός’
Υπάρχει η λέξη. Αυτή η λέξη είναι αραβική.
α-β-δ
σε τοπωνυμική μορφή, από τη ρίζα του ρήματος,
“τόπος λατρείας”
είναι μια λέξη που σημαίνει. Με αυτή την έννοια, η λέξη «ναός» μπορεί να αναφέρεται σε όλους τους τόπους λατρείας όλων των θρησκειών, εκτός από τα τζαμιά, τα οποία αποτελούν σύμβολο του ισλαμικού κόσμου.
Στην ισλαμική παράδοση, ιδιαίτερα στον αραβικό κόσμο με τις τοπικές διαφορές του, η ονομασία «τζαμί» (câmi) έχει επικρατήσει για τις μεγαλύτερες και ευρύτερες κατασκευές όπου τελούνται οι προσευχές της Παρασκευής και των εορτών, με την έννοια της συγκέντρωσης και της συνάθροισης των ανθρώπων. Συνεπώς, σε αυτές τις περιοχές, οι προσευχές της Παρασκευής και των εορτών τελούνται αποκλειστικά σε κτίρια που ονομάζονται «τζαμί». Η λέξη «μεσχίτ» (mescid), σύμφωνα με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη, χρησιμοποιείται για τον τόπο όπου τελείται μόνο η προσευχή. Σε αυτό το πλαίσιο, η λέξη «μεσχίτ» χρησιμοποιείται ευρύτερα, ιδιαίτερα εκτός της χώρας μας, στον ισλαμικό κόσμο. Η αγγλική λέξη «mosque» (τζαμί) προέρχεται από τη λέξη «μεσχίτ» και έχει γίνει γενική ονομασία για τον τόπο λατρείας των μουσουλμάνων. Στη χώρα μας, η λέξη «τζαμί» χρησιμοποιείται ευρέως για τα κτίρια όπου τελούνται οι προσευχές της Παρασκευής, χωρίς διάκριση. Παρατηρείται επίσης ότι η λέξη «μεσχίτ» χρησιμοποιείται για μικρότερα κτίρια.
Η Θέση και η Σημασία του Τζαμιού στο Ισλάμ
Τα τζαμιά είναι τόποι λατρείας, ο κύριος σκοπός της δημιουργίας του ανθρώπου, και ως εκ τούτου αποτελούν σύμβολο του Ισλάμ. Επομένως, η ισλαμική θρησκεία αποδίδει μεγάλη σημασία σε αυτούς τους ιερούς τόπους και διατάσσει και συνιστά την οικοδόμησή τους. Ο Παντοδύναμος Θεός, στο 18ο στίχο της Σούρας Ατ-Τάουμπα…
«Τα τζαμιά του Αλλάχ τα φροντίζουν μόνο όσοι πιστεύουν στον Αλλάχ και στην Ημέρα της Κρίσης, όσοι προσεύχονται σωστά, όσοι δίνουν ελεημοσύνη και όσοι δεν φοβούνται κανέναν άλλον εκτός από τον Αλλάχ. Αυτοί είναι εκείνοι που ελπίζεται να είναι από τους σωστούς.»
αναφέρεται. Η έννοια της «οικοδόμησης» που αναφέρεται στο στίχο ερμηνεύεται τόσο ως υλική κατασκευή, επισκευή, εξοπλισμός και υπηρεσίες, όσο και ως πνευματική, δηλαδή την τέλεση κάθε είδους λατρείας και υπακοής, με προεξέχουσα την πεντάωρη προσευχή, και την πληρότητα των μουσουλμάνων σε αυτά τα μέρη. Ο Κύριος (σ.α.σ.) σε ένα χαντίθ του…
«Τα πιο αγαπητά μέρη στη γη για τον Θεό είναι τα τζαμιά».
ανέφερε ότι.
(Μουσλίμ, Σαλάτ, 53)
Στην ισλαμική ιστορία, το πρώτο τζαμί που χτίστηκε αποκλειστικά για λατρευτικούς σκοπούς, με την έννοια που καταλαβαίνουμε σήμερα, είναι ο τόπος όπου οι πρώτοι μετανάστες που είχαν μεταναστεύσει από τη Μέκκα, άρχισαν να προσεύχονται, αφού διαμόρφωσαν τον χώρο που βρισκόταν στον κήπο με χουρμαδιές των γιων του Αμρ μπιν Αύφ, στην περιοχή Κουμπά, στα προάστια της Μεδίνας. Ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) έφτασε σε αυτήν την περιοχή κατά τη μετανάστευσή του, πριν φτάσει στη Μεδίνα, έμεινε εκεί μερικές μέρες και, επεκτείνοντας λίγο τον χώρο, έχτισε το τζαμί Κουμπά. Στις πηγές, η μεγαλύτερη προσπάθεια στην κατασκευή του τζαμιού…
Αμμάρ μπιν Γιασίρ (ρα)
αναφέρεται από αυτόν/αυτήν. Επομένως, σχετικά με αυτόν/αυτήν
“Ο πρώτος που έχτισε τζαμί στο Ισλάμ.”
αναφέρεται. Ο Αλλάχ, ο Υπέρτατος, αναφέρει αυτό το τζαμί στο 108ο στίχο της Σούρας Ατ-Τάουμπα:
«Είναι βέβαια προτιμότερο να προσεύχεσαι στο τζαμί που θεμελιώθηκε από την πρώτη μέρα με ευλάβεια. Εκεί υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν την καθαριότητα. Και ο Αλλάχ αγαπάει όσους καθαρίζονται πολύ.»
χαρακτηρίζεται ως εξής. Λέγεται ότι ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) επισκεπτόταν τακτικά αυτό το τζαμί τις Σαββάτο, και σε ορισμένες παραδόσεις τις Δευτέρες, και προσευχόταν εκεί. Σε μια παράδοση, επίσης…
«Όποιος πλύνει τα χέρια και το πρόσωπό του με ωραίο τρόπο, έπειτα έρθει στο Τζαμί της Κούμπα και προσευχηθεί εκεί, θα λάβει την ανταμοιβή μιας Ούμρα».
(Ιμπν Μάτζα, Ικάμα, 198; Τιρμίζι, Σάλατ, 242)
διέταξε. Μετά την άφιξή του στη Μεδίνα, χτίστηκε το Τζαμί του Προφήτη (Μεσκίτ-ι Νεμπεβί).
Φανταστείτε έναν προφήτη, ο οποίος, μαζί με τους συντρόφους του, εκδιώχθηκε από την πατρίδα του, την γη του, το σπίτι του, και μετά από ένα μακρύ, κουραστικό και επίπονο ταξίδι, φτάνει σε μια νέα γη, χωρίς να ξέρει τι τον περιμένει, και το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να χτίσει ένα τζαμί.
Αυτό το γεγονός είναι πολύ σημαντικό για να καταδείξει τη σπουδαιότητα του τζαμιού στο Ισλάμ.
Η Λειτουργία των Τζαμιών
Εξετάζοντας την ισλαμική ιστορία και ιδιαίτερα τις υποδειγματικές ζωές του Προφήτη (σ.α.σ.) και των συντρόφων του (ρ.α.α.), μπορούμε να καταλήξουμε σε πιο ακριβή συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργική φύση του τζαμιού εκείνη την εποχή. Για να προσδιορίσουμε και να κατανοήσουμε την αποστολή και τις λειτουργίες του τζαμιού, πρέπει να ανατρέξουμε στην εποχή του Προφήτη (σ.α.σ.). Στο πλαίσιο αυτό, η σωστή κατανόηση της έννοιας του τζαμιού θα μας βοηθήσει να προσδιορίσουμε σωστά τη λειτουργία του. Όπως αναφέραμε παραπάνω, η λέξη «τζαμί» (مسجد), που προέρχεται από τη λέξη «σέτζντε» (سجده) – η ύψιστη θέση όπου εκπροσωπείται η λατρεία και αποκτά νόημα η προσευχή – εκφράζει πρωτίστως το νόημα που φέρει αυτή η λέξη. Επομένως, για να ονομαστεί ένα κτίριο τζαμί, δεν πρέπει να έρχεται στο νου μας ένα αρχιτεκτονικό έργο με άμβωνα, μιχράμπ, θόλο και μιναρέ, όπως το φανταζόμαστε υποσυνείδητα. Ο Ισλαμισμός δεν είναι θρησκεία μορφών. Επικεντρώνεται στην ουσία και στο πνεύμα, περισσότερο παρά στην ύλη. Από αυτή την άποψη, κάθε τόπος που αντιπροσωπεύει αυτές τις αξίες και εκτελεί την ίδια λειτουργία, θεωρείται τζαμί. Ίσως, από αυτή την οπτική γωνία, πολλά κτίρια που σήμερα ονομάζονται τζαμιά δεν είναι τζαμιά, ενώ πολλά κτίρια, ιδρύματα, σπίτια και οικίες που δεν φέρουν την επιγραφή «τζαμί» είναι στην πραγματικότητα τζαμιά.
Από αυτό το σημείο, μπορούμε να πούμε ότι πολλοί χώροι που εκπληρώνουν τις λειτουργίες ενός τζαμιού έχουν μετατραπεί σε τζαμιά. Επομένως, η πρώτη λειτουργία ενός τζαμιού πρέπει να είναι η λατρεία μέσα σε αυτό. Ο Αλλάχ ο Παντοδύναμος λέει στο στίχο 114 της Σούρας Αλ-Μπακάρα:
«Ποιος είναι πιο άδικος από εκείνον που εμποδίζει να αναφέρεται το όνομα του Θεού στα τζαμιά του και επιδιώκει την καταστροφή τους;»
Ενώ το αναφέρει, ορίζει αυτή τη λειτουργία ως «την αναφορά του ονόματος του Θεού». Από την άλλη πλευρά, σε αυτό το πλαίσιο, η παρεμπόδιση της αναφοράς του ονόματός Του, η παρουσία σε τέτοια μέρη, η αντιστροφή του σκοπού τους, η μείωση ή η αναστολή της λειτουργίας τους, θα σήμαινε την απαγόρευση της αναφοράς του ονόματος του Θεού. Επομένως, η απαγόρευση της αναφοράς του ονόματος του Θεού στα τζαμιά δεν πρέπει να σημαίνει μόνο υλική απαγόρευση. Όσοι εργάζονται στα τζαμιά ή σε τέτοια μέρη που εκπληρώνουν τις λειτουργίες των τζαμιών, εάν αμελήσουν τα καθήκοντά τους, θεωρούνται ότι υπόκεινται στην απειλή του στίχου σε ανάλογο βαθμό.
Στο Ισλάμ, η έννοια της λατρείας εκδηλώνεται σε ένα πολύ ευρύ φάσμα. Η προσευχή, η νηστεία, η ελεημοσύνη και το προσκύνημα στη Μέκκα είναι παραδείγματα λατρείας που έχουν διαμορφωθεί από τις θρησκευτικές πηγές, αλλά δεν περιορίζονται μόνο σε αυτά. Οι λατρείες και η μορφή τους καθορίζονται από την ίδια τη θρησκεία. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Διαφορετικά, ο Ισλάμ θα έχανε την οικουμενικότητά του και την ευελιξία του, και θα αποκτούσε μια ιερατική ταυτότητα που θα έδινε έμφαση μόνο στη μορφή. Ωστόσο, μπορούμε να ορίσουμε την έννοια της λατρείας που εισήγαγε ο Ισλάμ με μια ευρύτερη προοπτική ως “οτιδήποτε εκτελείται σύμφωνα με το χρόνο και τον τόπο, αφού πάρει την ψυχή του από τις θρησκευτικές πηγές”. Επομένως, σε αυτήν την κατανόηση περιλαμβάνονται και οι συμπεριφορές που είναι απαραίτητες για την κανονική καθημερινή ζωή ως άνθρωποι. Από αυτήν την άποψη, το τζαμί θα πρέπει να είναι ο τόπος όπου εκδηλώνεται κάθε πρόθεση και συμπεριφορά στο όνομα της λατρείας, και η λειτουργία του θα πρέπει να θεωρείται σε ένα πολύ ευρύ φάσμα. Στις πιο ένδοξες σελίδες της ισλαμικής ιστορίας, βλέπουμε ότι το τζαμί ανέλαβε αυτήν την ευρεία έννοια.
Ναι, τα τζαμιά κατά την ευλογημένη εκείνη περίοδο, πέρα από τον ρόλο τους ως τόποι λατρείας, λειτουργούσαν ως κέντρα όπου γίνονταν όλες οι δραστηριότητες που ήταν απαραίτητες για την κοινωνική ζωή. Μερικές φορές, ο Προφήτης (ειρήνη ας είναι επ’ αυτού) με την ιδιότητα του αρχηγού κράτους διοικούσε τους μουσουλμάνους, με ονομασίες που μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τις σύγχρονες πολιτικές αντιλήψεις, ως εθνική συνέλευση/διοικητικό κέντρο· ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης, από την εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης και πέρα, ως εκπαιδευτικά ιδρύματα, μεντρεσέδες, πανεπιστήμια· ως επίσημες υπηρεσίες που εκτελούν τις σημερινές δημοτικές υπηρεσίες, και ανάλογα με τις ανάγκες, με διάφορες μορφές και ιδιότητες, ως συμβολαιογραφεία, ληξιαρχεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία, νοσοκομεία, εν ολίγοις, κέντρα όπου, στο πλαίσιο της έννοιας της λατρείας που προσπαθήσαμε να συνοψίσουμε παραπάνω, εξετάζονταν και αντιμετωπίζονταν όλες οι ανάγκες που προκύπτουν από την αναγκαιότητα της κοινής ζωής στην κοινωνία.
Τα τζαμιά, τιμημένα με την ιδιότητα του «σπιτιού του Θεού», οφείλουν να είναι τα πλέον άξια σεβασμού, αγιοσύνης και τιμής μέρη. Αυτός ο σεβασμός επιτυγχάνεται πρωτίστως με την πνευματική τους αναγέννηση, δηλαδή με την εκπλήρωση του σκοπού της κατασκευής τους, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, και με την πληρότητά τους από μουσουλμάνους που επιτελούν εκεί κάθε είδους λατρεία και υπακοή. Ο Προφήτης (ειρήνη και ευλογία του Θεού επ’ αυτού) εξίσωσε την επίσκεψη στα τζαμιά με τον ιερό πόλεμο (τζιχάντ) στο δρόμο του Θεού: Σε μια αφήγηση από τον Αμπού Ουμάμα (να είναι ευχαριστημένος ο Θεός μαζί του), ο Προφήτης (ειρήνη και ευλογία του Θεού επ’ αυτού) είπε:
“Όποιος προσεύχεται τις υποχρεωτικές προσευχές με καθαρότητα (μετά από τελετουργική πλύση) θα λάβει την ίδια ανταμοιβή με εκείνον που εκτελεί το Χατζ με ιερή ενδυμασία. Όποιος προσεύχεται την προσευχή Ντουχά θα λάβει την ίδια ανταμοιβή με εκείνον που εκτελεί την Ούμρα. Η αναμονή από μια προσευχή στην άλλη (μέχρι την ώρα της επόμενης προσευχής) χωρίς περιττές πράξεις ή λόγια, καταγράφεται στα ανώτατα επίπεδα (Ιλλιγίν).”
(Ραβί) Ο Αμπού Ουμάμα (ρα) είπε: Η προσέλευση και η αποχώρηση από τα τζαμιά θεωρείται τζιχάντ (μέρος του τζιχάντ) στο δρόμο του Αλλάχ. (Ιμπν Χανμπέλ, V, 267) Σε αυτό το πλαίσιο, η αναμονή για την προσευχή στα τζαμιά θεωρείται ξεχωριστή λατρεία: Από τον Σαχλ μπν Σα’ντ ες-Σα’ιντί (ρα): Άκουσα τον Αγγελιοφόρο του Αλλάχ (αμς) να λέει:
«Όποιος κάθεται στο τζαμί περιμένοντας την ώρα της προσευχής, θεωρείται ότι προσεύχεται.»
(Ιμπν Χανμπάλ, V, 332).
Η Μετατροπή της Γης σε Τζαμί
Ο Προφήτης μας (ειρήνη και ευλογία σε αυτόν)
Και η γη μου δόθηκε ως τόπος προσευχής και καθαγιασμού.
«Η γη έχει καταστεί για μένα τόπος προσευχής και καθαρισμού.»
Ο Προφήτης είπε: «Η γη ολόκληρη είναι τόπος προσευχής». Από αυτό το χαντίθ καταλαβαίνουμε ότι η προσευχή μπορεί να τελεστεί όχι μόνο σε τόπους που προορίζονται αποκλειστικά για λατρεία, αλλά σε οποιοδήποτε σημείο της γης που θεωρείται καθαρό σύμφωνα με το ισλαμικό δίκαιο. Αυτή η διάταξη αποτελεί ταυτόχρονα και απόρριψη της χριστιανικής και ιουδαϊκής αντίληψης ότι η λατρεία περιορίζεται μόνο στους τόπους λατρείας. Διότι στο Ισλάμ, η λατρεία (μαζί με την ανωτερότητα και την ιερότητα των προσευχών στα τζαμιά, που έχουν πολλές σοφίες, όπως η ενίσχυση της κοινωνικής ζωής, η διαμόρφωση της πνευματικής προσωπικότητας, η άντληση δύναμης από την ενότητα κ.λπ.) μπορεί να τελεστεί παντού. Αυτή η διάταξη τονίζει την πανταχού παρουσία και την παντογνωσία του Θεού. Επομένως, είναι δυνατόν να θεωρούμε κάθε τόπο ως τζαμί και να προσευχόμαστε εκεί.
Από αυτήν την ευλογημένη φράση πρέπει να κατανοήσουμε και τον στόχο να καταστεί η γη τόπος λατρείας. Με άλλα λόγια, αν και χτίζονται και ανακαινίζονται τόποι αφιερωμένοι στη λατρεία, όπως τα τζαμιά, το κύριο ζητούμενο είναι να φτάσουμε σε κάθε γωνιά του σύμπαντος και να υψώσουμε εκεί τη σημαία του Αλλάχ και του Αγγελιοφόρου Του (ειρήνη σ’ αυτόν).
Ας κλείσουμε το θέμα μας με μια ιστορία που μας διηγήθηκε ο αείμνηστος Αλί Ουλβί Κουρουτσού Εφέντι κατά την επίσκεψή μας σε αυτόν, προκειμένου να εκφράσει την αγάπη και τον σεβασμό που έδειχναν οι πρόγονοί μας προς το Τζαμί του Προφήτη:
“Μάλιστα,” είπε.
(έτσι άρχιζαν τα λόγια του)
«Διάβασα σε ένα βιβλίο ότι οι πρόγονοί μας, οι Οθωμανοί, είχαν εκδώσει διάταγμα για τους εργαζόμενους στο Τζαμί του Προφήτη, ώστε να μην μιλούν κοσμικά λόγια, για να μην δείξουν ασέβεια στο τζαμί και στον Προφήτη. Είχαν ορίσει συμβολικές προσευχές για τα εργαλεία και τα σκεύη, π.χ. για τη σκούπα (μια φορά Σουμπχάναλλαχ), για το πανί καθαρισμού (Αλχαμντουλιλλάχ), για το φαράσι (δύο φορές Σουμπχάναλλαχ) κ.ο.κ. Αν ο εργαζόμενος χρειαζόταν, ας πούμε, τη σκούπα, δεν έλεγε “δώσε μου τη σκούπα”, αλλά έλεγε (μια φορά Σουμπχάναλλαχ). Ο άλλος τον καταλάβαινε και με αυτόν τον τρόπο δεν προσέβαλαν την πνευματικότητα του Προφήτη.»
Συμπέρασμα
Ο ναός είναι γενικός όρος που δίνεται σε ιερούς χώρους αφιερωμένους στη λατρεία. Όπως φαίνεται και παραπάνω, ανάλογα με τη λειτουργία τους, ονομάζονται μερικές φορές τζαμί, μερικές φορές μεσχίτ, μερικές φορές ελ-μεσχίτ-ελ-τζαμί. Αν και η χρήση αυτών των ονομασιών ποικίλλει ανάλογα με τη δημοτικότητά τους σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές, από άποψη σημασίας, είναι τόποι όπου οι άνθρωποι συγκεντρώνονται, έρχονται μαζί, λατρεύουν και φιλοξενούνται από τον Θεό. Στη χώρα μας χρησιμοποιείται συχνότερα η λέξη τζαμί, ενώ στον ισλαμικό κόσμο η λέξη μεσχίτ είναι πιο διαδεδομένη.
Το τζαμί είναι σύμβολο του Ισλάμ.
Αποτελούν σύμβολο ενότητας και αλληλεγγύης. Είναι τόποι όπου μοιράζονται στιγμές χαράς και λύπης, και μερικές φορές κέντρα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής μας ταυτότητας. Είναι τα μοναδικά μέρη που μπορούν να συγκεντρώσουν όλες τις τάξεις της κοινωνίας, από τον πλούσιο μέχρι τον φτωχό, από τον χωρικό μέχρι τον κάτοικο της πόλης, από τον μεγάλο μέχρι τον μικρό, όλοι μαζί, ο ένας δίπλα στον άλλον. Εκτός από τόποι λατρείας, λειτουργούν και ως σχολεία εκπαίδευσης και διδασκαλίας, με άλλα λόγια, ως λαϊκά πανεπιστήμια. Υπό αυτή την έννοια, αποτελούν εγγύηση για το μέλλον μας.
“Για να κατανοήσουμε πώς η ομορφιά και η πνευματικότητα αυτού του ναού διαπερνούν τις ψυχές μας σαν μια μουσική που γεμίζει και ικανοποιεί τα μάτια και τις καρδιές, είναι απαραίτητο να έχουμε αφυπνισμένη πίστη και να είμαστε εξοικειωμένοι με την ιδιαίτερη γλώσσα του ναού.”
Επίκουρος Καθηγητής Δρ. Τζουναΐτ ΕΡΕΝ
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
