– Παρά το εδάφιο «Δεν θα κάνεις τους νεκρούς να ακούσουν», γιατί γίνονται νεκρικά κηρύγματα και χαιρετισμοί; – Αν τα χαντίθ για το χαιρετισμό και την προσευχή στους νεκρούς είναι αυθεντικά, πώς μπορούμε να επιλύσουμε την αντίφαση μεταξύ αυτού του εδαφίου και των χαντίθ;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Σχετικά με την κατάσταση του νεκρού από τη στιγμή του θανάτου, υπάρχουν λεπτομερείς πληροφορίες στα ιερά κείμενα και τις παραδόσεις. Αυτοί που αναγνωρίζουν τον μοναδικό δημιουργό του σύμπαντος και πράττουν ενάρετες πράξεις, θα βρίσκονται σε ανώτερες θέσεις από τη στιγμή του θανάτου.
(ιλλιγίν)
για αυτούς δεν θα υπάρχει ποτέ φόβος και θλίψη· οι άπιστοι και οι άδικοι θα υποστούν σκληρή τιμωρία σε μια ζωή φυλακής.
(σίκκιν)
έχει εκφραστεί.
Ο στίχος που αναφέρεται στο ότι ο Φαραώ και οι ακόλουθοί του θα εκτίθενται στη φωτιά πρωί και βράδυ, περιγράφει την κατάσταση των απίστων, των τυράννων και των υποκριτών μετά τον θάνατο. Οι πιστοί, όμως…
“αυτό που θα λαχταρούν οι καρδιές, αυτό που θα ευχαριστήσει τα μάτια”
δηλαδή
με τις υλικές και πνευματικές αισθήσεις τους
θα ζήσουν μια ζωή που θα επωφεληθεί από την εκδήλωση της θεϊκής ευσπλαχνίας.
Η κατάσταση του νεκρού, αν δηλαδή διατηρεί ή όχι επαφή με την επίγεια ζωή, συνδέεται με την κατάστασή του. Όπως προκύπτει από τις σχετικές παραδόσεις, οι άπιστοι θα είναι απασχολημένοι με τις δικές τους τιμωρίες στον άλλο κόσμο, σε τέτοιο βαθμό που ο Προφήτης αναφέρει ότι άκουσε τις φωνές κάποιων που υπέφεραν τιμωρίες στον τάφο, και ότι όλοι εκτός από τους ανθρώπους και τα τζίνι άκουσαν αυτή τη φωνή.
(Μπουχάρι, Τζαναίζ 66, 85; βλ. Μουσλίμ, Τζέννετ, 17; Νεσαί, Τζαναίζ, 115)
δείχνει την ένταση της τιμωρίας που υφίστανται. Γι’ αυτόν τον λόγο, δεν θα είναι σε θέση να επικοινωνήσουν με τους ανθρώπους. Οι πιστοί, από την άλλη, θα εξελιχθούν τόσο σωματικά όσο και πνευματικά,
οι τάφοι τους θα διευρυνθούν και θα φωτιστούν, και θα μετατραπούν σε κήπους από τους κήπους του παραδείσου
για να μπορέσει να διατηρήσει τις επαφές της με τον κόσμο.
Επομένως,
“τα πνευματικά μας δώρα”
(χαιρετισμοί, οι αμοιβές που προκύπτουν από τα αναγνωσθέντα εδάφια)
“Πηγαίνουμε σε αυτούς, και η πνευματική τους ευλογία έρχεται και σε εμάς.”
(Λόγια, 29ο Λόγιο, σελ. 698.)
Μη νομίζετε πως όσοι σκοτώνονται για την πίστη του Θεού είναι νεκροί! Αντίθετα, είναι ζωντανοί και τρέφονται από τον Κύριό τους.
με τον στίχο (Αλ-Ιμράν 169)
“Χαίρετε, κάτοικοι της γης των πιστών και των μουσουλμάνων!”
Το χαντίθ (Μουσλίμ, Τζαναίζ, 104; Ιμπν Μάτζε, Τζαναίζ, 36) τονίζει αυτή την πτυχή της μεταθανάτιας ζωής των πιστών.
«Δεν είναι όμοιοι οι ζωντανοί με τους νεκρούς. Ο Αλλάχ βεβαίως κάνει να ακούσει όποιον θέλει. Εσύ δεν μπορείς να κάνεις να ακούσουν εκείνοι που είναι στους τάφους!»
Ο στίχος (Φατίρ, 35/22) περιγράφει την κατάσταση των απίστων. Όπως σε αυτόν τον κόσμο, μέσα στο σκοτάδι της απιστίας, τα αυτιά τους είναι κωφά στην αλήθεια και η όρασή τους τυφλή, έτσι και στην άλλη ζωή, απασχολημένοι με τις τιμωρίες τους, δεν θα έχουν τη δύναμη να ακούσουν ή να ενδιαφερθούν για οτιδήποτε.
Μετά την τοποθέτηση του νεκρού στον τάφο και την ολοκλήρωση της ταφής, οι μελετητές διαφωνούν ως προς το αν πρέπει να δοθεί νεκρικός λόγος. Εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο νεκρός, με την τοποθέτησή του στον τάφο, δεν μπορεί πλέον να ακούσει τους ζωντανούς (1), θεωρούν ότι ο νεκρικός λόγος δεν ωφελεί και δεν πρέπει να δοθεί. Εκείνοι που πιστεύουν ότι ο νεκρός στον τάφο μπορεί να ακούσει τους ζωντανούς, αλλά οι ζωντανοί δεν μπορούν να τον ακούσουν, λένε ότι μπορεί να δοθεί νεκρικός λόγος και αναφέρουν την ομιλία του Προφήτη (σ.α.σ.) προς τους νεκρούς του Μπεντρ ως απόδειξη ότι οι νεκροί, όταν ο Θεός το θελήσει, μπορούν να ακούσουν τους ζωντανούς (2).
Ο Ιμάμ Αμπού Χανίφα, από την άλλη,
είπε ότι η νεκρική προσευχή ούτε επιβάλλεται ούτε απαγορεύεται, και ότι οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να την κάνουν ή όχι μετά την ταφή (3).
Ο Ιμάμ Σαφί’ι, από την άλλη,
Λέγεται ότι η προσευχή μετά την ταφή είναι επιθυμητή. Ο Ιμάμ Αχμάντ μπιν Χανμπάλ έχει την ίδια άποψη με τον Σαφί. Οι Σαφίτες, που θεωρούν την προσευχή μετά την ταφή επιθυμητή, επικαλούνται ως αποδείξεις τα χαντίθ που αναφέρουν ότι ο νεκρός ακούει τα βήματα των συγγενών του που απομακρύνονται από τον τάφο(4) και την ομιλία του Προφήτη στους νεκρούς ειδωλολάτρες στη Μάχη του Μπαντρ(5).
Ιμάμ Μάλικ,
«Εκφωνείτε το Λα Ιλαχέ Ιλλελλάχ στους νεκρούς σας.»
(6)
στο χαντίθ
“νεκροί”
από,
“των ετοιμοθάνατων ασθενών”
αναφέροντας ότι δεν υπάρχει έγκυρη αναφορά για την υπαγόρευση μετά την ταφή, είναι απεχθές να υπαγορεύεται στον νεκρό (7).
Αν και το ζήτημα της επίπληξης είναι αμφιλεγόμενο, υπάρχουν αναφορές ότι οι νεκροί στον τάφο ακούνε όσα τους λένε.
Στο τέλος της μάχης του Μπαντρ, οι νεκροί από την πλευρά των Κουρεϊσιτών ρίχτηκαν σε ένα πηγάδι. Ο Αγγελιοφόρος του Θεού τους απευθύνθηκε λέγοντας:
«Ω, υιέ του τάδε και υιέ του τάδε! Βρήκατε αληθινά τα όσα σας υποσχέθηκε ο Θεός και ο Απόστολός Του; Εγώ βρήκα αληθινά τα όσα μου υποσχέθηκε ο Θεός.»
είπε. Ο Χαζράτ Ομέρ:
“Ω Αγγελιοφόρε του Θεού! Πώς απευθύνεσαι σε άψυχα σώματα;”
όταν ρωτήθηκε, ο Προφήτης μας απάντησε:
“Εσείς δεν μπορείτε να ακούσετε αυτά που λέω καλύτερα από αυτούς. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτοί δεν μπορούν να απαντήσουν.”
(Μουσλίμ, Παράδεισος, 76, 77)
είπε.
Ο Προφήτης, περνώντας δίπλα από έναν τάφο, είπε σε αυτούς που ήταν μαζί του:
“Χαίρετε, κάτοικοι της γης των πιστών!…”
και διέταξε να χαιρετούν με αυτόν τον τρόπο.
(Μουσλίμ, Τζαναΐζ, 102; Αμπού Νταβούντ, Τζαναΐζ, 79; Νεσαΐ, Ταχάρετ, 109; Ιμπν Μάτζε, Τζαναΐζ, 36, Ζουχδ, 36; Μουαττά, Ταχάρετ, 28)
Αφού η ευχή δίνεται σε όποιον καταλαβαίνει, σημαίνει ότι οι νεκροί αναγνωρίζουν αυτούς που τους επισκέπτονται. Ο Ιμπν Καγίμ αλ-Τζαουζιγιά, γνωστός ως ένας από τους εμβριθείς μελετητές, αναφέρει επίσης τη χαρά που νιώθουν οι νεκροί από τις επισκέψεις και τις προσευχές, ιδιαίτερα τις Παρασκευές και τα Σάββατα, καθώς και από τις καλές πράξεις των παιδιών τους. (Ιμπν Καγίμ αλ-Τζαουζιγιά, Κιτάμπουρ-Ρουχ, 10)
Ο στίχος από τη Σούρα Φατίρ που αναφέρεται στο ότι οι νεκροί δεν μπορούν να ακούσουν, ερμηνεύτηκε, σε συνδυασμό με τους προηγούμενους στίχους, ως μια παρομοίωση των απίστων με τους νεκρούς.
«Ο τυφλός και ο βλέπων, το σκοτάδι και το φως, η σκιά και η ζέστη δεν είναι ίσα. Ούτε οι ζωντανοί και οι νεκροί είναι ίσοι. Αλήθεια, ο Αλλάχ δίνει την ικανότητα να ακούσει σε όποιον θέλει. Εσύ δεν μπορείς να κάνεις να ακούσουν εκείνοι που είναι στους τάφους.»
(Φατίρ, 35/19-22)
Σύμφωνα με τη γενική άποψη των ερμηνευτών, όταν εξετάζεται αυτός ο στίχος σε σχέση με τους προηγούμενους, τα θετικά παραδείγματα αντιπροσωπεύουν την αλήθεια, την πίστη, τους πιστούς και τις ομορφιές που θα απολαύσουν, ενώ τα αρνητικά παραδείγματα αντιπροσωπεύουν το ψεύδος, την απιστία, τους απίστους και τις κακές συνέπειες. Η ερμηνεία αυτού του θέματος μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:
Ο πιστός βαδίζει σε στέρεο δρόμο, έχει ευρύ ορίζοντα και οξυδέρκεια, η πρόθεση και η βούλησή του είναι ακμαίες, οι πράξεις του διαρκείς και ωφέλιμες· ο άπιστος, αντίθετα, είναι σαν νεκρός, η οξυδέρκειά του κλειστή, η καρδιά του σκοτεινή, οι πράξεις του άχρηστες και μάταιες.
(8)
Ραζή
εξηγεί αυτά τα παραδείγματα ως εξής:
“Ο Βλέπων”
η λέξη μωμίνι,
“τυφλός”
η λέξη άπιστος,
“φωτεινός”
πίστη,
“σκοτάδια”
βλασφημία,
“σκιὰ”
η άνεση και η ηρεμία,
“ζεστός”
την ταλαιπωρία και τη διακαή φλόγα,
“οι ζωντανοί”
πιστούς,
“νεκροί”
Χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τους άπιστους (9). Δηλαδή, είναι σαν τους νεκρούς, όσον αφορά την ανικανότητά τους να ωφεληθούν από όσα ακούν και να τα αποδεχτούν.
Εδώ, η κατάσταση των απίστων μπορεί να γίνει κατανοητή ως εξής: όπως τα άψυχα σώματα δεν αισθάνονται ούτε ακούν τίποτα, και όπως τα πτώματα στους τάφους δεν μπορούν να ακούσουν, έτσι και οι άπιστοι, λόγω του σκότους της απιστίας τους, δεν ακούν την ομιλία σου, ω Προφήτη.
Είναι κατανοητό ότι ο χαιρετισμός και η προσφώνηση που απευθύνονται στις ψυχές που βρίσκονται στον κόσμο του Μπερζάχ, λόγω της σύνδεσής τους με τους τάφους τους, γίνονται προς την ψυχή και όχι προς το σώμα.
Υποσημειώσεις:
1. Εκείνοι που υποστηρίζουν ότι οι νεκροί δεν μπορούν να ακούσουν τους ζωντανούς, επικαλούνται ως απόδειξη τα εδάφια: «(Ω Αγγελιοφόρε) εσύ δεν μπορείς να κάνεις τους νεκρούς να ακούσουν…» (Ρουμ, 30/52) και «…Εσύ δεν μπορείς να κάνεις να ακούσουν εκείνοι που βρίσκονται στους τάφους.» (Φατίρ, 35/22), και θεωρούν την ομιλία του Προφήτη (Σ) προς τους νεκρούς στη Μάχη του Μπεντρ ως κήρυγμα και νουθεσία προς τους συντρόφους του. (Αλ-Χαπρούτι, Αμπντουλατίφ, Τεκμιλέ-ι Τενκίχ αλ-Κελάμ, σελ. 145, Ιστανμπούλ).
2. ελ-Χαρπούτι, 145-146, Κωνσταντινούπολη 1332; Ιμπν αλ-Χουμάμ, Ι, 446-447.
3. αλ-Τζαζίρι, αλ-Φικχ αλέλ-Μεζάχιμπ αλ-Ερμπα’α, Ι, σ. 501. Βηρυτός, 1972.
4. Μπουχάρι, Τζαναίζ, 68; Μουσλίμ, Τζέννετ, 70-72.
5. Μπουχάρι, Μεγάζι, 8; Μουσλίμ, Τζέννετ, 76-77.
6. Μουσλίμ, Σαχίχ, Τζενάιζ. l, τόμ. ΙΙ, σελ. 631.
7. αλ-Τζαζίρι, αλ-Φικχ αλέλ-Μεζάχιμπ αλ-Ερμπα’α, Ι, σ. 501. Βηρυτός, 1972.
8. Ταμπαρί, Εξήγηση (Τεφσίρ), XXII, 128-129.
9. Ραζή, Ερμηνεία, XXVI, 16.
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
