– Είναι αληθείς οι ισχυρισμοί ότι ο Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ ήταν Χριστιανός;
– Λέγεται ότι ο Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ είχε κλίση προς τον Χριστιανισμό και αλληλογραφούσε με τον Πάπα. Είναι αληθείς αυτές οι ισχυρισμοί;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Είναι προφανές ότι ένας τέτοιος ισχυρισμός είναι γελοίος.
Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι, αδαείς περί ιστορίας και επιστήμης, διαδίδουν σκόπιμα αυτούς τους ισχυρισμούς στο κοινό μέσω των μέσων ενημέρωσης που έχουν στη διάθεσή τους, και επομένως είναι απαραίτητο να απαντηθούν.
Αυτός που αξιώθηκε της επαινετικής αναφοράς του Προφήτη (ειρήνη σε αυτόν), που πάντα έδινε εντολές για την εφαρμογή των κανόνων του Ισλάμ και, το πιο σημαντικό, όπως είπε στη Σάρα Χατούν, τη μητέρα του Ουζούν Χασάν,
ilay-ı kelimetullahı
δηλαδή
Λα ίλαχα ίλλαλλαχ
Είναι πραγματικά λυπηρό να διατυπώνεται μια τέτοια κατηγορία εναντίον ενός πολιτικού άνδρα που αγωνίζεται να προωθήσει την υπόθεσή του, και είναι μια εντελώς αβάσιμη κατηγορία, στερούμενη αποδείξεων.
Η προφητεία του Προφήτη Μωάμεθ (ειρήνη σε αυτόν) σχετικά με τον Μωάμεθ τον Πορθητή της Κωνσταντινούπολης και τον στρατό του έχει ως εξής:
“Η Κωνσταντινούπολη οπωσδήποτε θα κατακτηθεί.”
Τι υπέροχος στρατηλάτης, αυτός που την κατέκτησε!
; τι ωραίος στρατός είναι αυτός!..”
(1)
Ορισμένες ισχυρισμοί και απαντήσεις σχετικά με το θέμα:
1. Είναι ένα ποίημα που γράφτηκε από τον Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ, τηρώντας πλήρως τους κανόνες της ποίησης ντιβάν.
Φατίχ,
Αβνί
που έγραφε γαζέλια και κασίδες με το ψευδώνυμό του, και μάλιστα
με καναπέ
Είναι ένας σπουδαίος ποιητής της αυλής. Τα ερωτικά ποιήματα του Φατίχ δεν γράφτηκαν για εύκολους έρωτες, για μια νεαρή και όμορφη σουλτάνα που υπακούει σε κάθε του διαταγή, αλλά για πνευματικές ομορφιές που προκαλούν θερμά ρίγη στις καρδιές. Στα ποιήματα αυτά υπάρχει μια υπέροχη ταπεινότητα, μια ευγένεια που τοποθετεί τον έρωτα και την αγαπημένη πάνω από κάθε βασιλεία. Στα ποιήματα του Φατίχ συναντάμε και μυστικιστικούς έρωτες.
Στην οθωμανική ποίηση, η λέξη “καφίρ” (άπιστος) μερικές φορές χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον αγαπημένο, λόγω των κακουχιών που προκαλεί στον εραστή. Στα ποιήματα όπου χρησιμοποιείται με αυτή την έννοια, τα μαλλιά του αγαπημένου ονομάζονται “ζουννάρ” (ζώνη) και οι μπούκλες του “τσελίπα” (σταυρός). Όταν οι λέξεις “καφίρ”, “Ισέβι” (χριστιανός) ή παρόμοιες χρησιμοποιούνται για τον αγαπημένο, γίνεται λογοπαίγνιο με την ευνοϊκή και επαινετική σημασία της λέξης.
Ποιητές της Διβάνης,
Τα χείλη της αγαπημένης παρομοιάζονται με τον Ιησού, λόγω της ζωοδότρας πνοής τους, και ο πρωινός άνεμος που έρχεται από την αγαπημένη ονομάζεται Ιησούς, λόγω της αναζωογονητικής ιδιότητάς του. Όλα αυτά είναι καθιερωμένα μοτίβα στην ποίηση ντιβάν.
Το να κατηγορήσει κανείς έναν ποιητή της αυλής ως χριστιανό, επειδή χρησιμοποιεί αυτές τις εκφράσεις και επαινεί τον Ιησού με την αγαπημένη του φαντασία, είναι χαρακτηριστικό μόνο των αδαών που δεν γνωρίζουν την ποίηση της αυλής.
Σύμφωνα με αυτούς τους κανόνες, ο Φατίχ έγραψε ένα ποίημά του ως εξής:
“Δεν θα δεθεί η καρδιά του Φιρδεύς με την Γαλάτα, αν την δει.”
“Αυτός που βλέπει το κυπαρίσσι, δεν θυμάται πια το κυπαρίσσι που στολίζει την καρδιά.”
“Είδα έναν Ιησού με φράγκικη προφορά, ποιος είναι αυτός;”
“Εκείνος που είδε τον Ιησού έλεγε ότι τα χείλη του ήταν υγρά.”
(…)
“Ο Αβνίγιας ήξερε ότι είσαι άπιστος Φράγκος,”
“Αυτός που βλέπει ζωνάρι και σταυρό γύρω από το λαιμό του.”
Ο Φατίχ, παρομοιάζοντας την αγαπημένη του με άπιστη, χρησιμοποιώντας εκφράσεις από την οθωμανική ποίηση, λόγω των βασάνων που προκαλούσε στον εραστή της, λέει τα εξής:
“Όποιος αντικρίσει τον Γαλατά, δεν θα δεθεί με την καρδιά του ούτε καν στον παράδεισο που ονομάζεται Φιρντέβς.”
Όποιος δει εκείνη την αγαπημένη με το κυπαρισσόκορμο, δε θα ξαναπεί το όνομα άλλου κυπαρισσιού.
“Είδα εκεί μια αγαπημένη που έδινε ζωή στους ανθρώπους σαν τον Ιησού, αλλά με φράγκικη προφορά.”
Η ζωντάνια και η σφριγηλότητα που δίνουν τα χείλη στον άνθρωπο μοιάζουν με εκείνες του Ιησού.”
(…)
“Ο Αβνί ήξερε ότι η αγαπημένη σου ήταν μια σκληρή ερωμένη (άπιστη) που βασάνιζε τον εραστή της.”
Κανείς δεν θα μπορούσε να το αρνηθεί, βλέποντας τις τρίχες στη μέση της και τα μαλλιά γύρω από το λαιμό της.
2.
Μια σαθρή απόδειξη που προβάλλεται για να αποδείξει αυτόν τον ισχυρισμό είναι τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που παραχώρησε ο Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ, τηρώντας πλήρως τους κανόνες του Ισλαμικού Δικαίου, τόσο στον Πατριάρχη που διόρισε στην Κωνσταντινούπολη όσο και σε όλες τις μειονότητες, όπως οι Χριστιανοί και οι Εβραίοι, καθώς και η κατανόηση και η ανοχή που έδειξε.
Οι εντολές του Ισλαμικού Δικαίου υπαγορεύουν τέτοια συμπεριφορά. Δυστυχώς, ορισμένοι Βυζαντινοί ιστορικοί, και μεταξύ αυτών ο Χάμμερ, αναφέρουν ότι ο διορισμένος Πατριάρχης ενδέχεται να είχε κάνει προπαγάνδα επί του θέματος. Ωστόσο, η προπαγάνδα είναι κάτι διαφορετικό από την αποδοχή. Αναφέρεται μάλιστα και μια επιστολή του Καθολικού Πάπα της Ρώμης προς τον Φατίχ. Η επιστολή αυτή μπορεί να γράφτηκε, αλλά δεν εστάλη. Ακόμα και αν εστάλη, δεν υπήρξε τέτοια επίδραση.
Το Βυζαντινό μέτωπο, όπως και στην περίπτωση του Τζεμ, πάντοτε επιδίωκε να προσελκύσει και να εξαπατήσει τα μέλη της Οθωμανικής Δυναστείας με κάθε τρόπο. Ωστόσο, κανένα μέλος της…
δεν μπόρεσαν καν να εξαπατήσουν τις κόρες τους που είχαν παντρευτεί μέλη της Δυναστείας.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η Ευρώπη, η οποία είδε την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας από τα χέρια του Φατίχ και δεν μπόρεσε να αντισταθεί με όπλα, και ο πνευματικός της ηγέτης, ο Πάπας Πίος Β’, βρέθηκαν σε αμηχανία και έγραψαν μια επιστολή στον Φατίχ με την ελπίδα ίσως να τον προσηλυτίσουν στον Χριστιανισμό. Στην επιστολή του…
«Αν γίνεις χριστιανός, όλη η Ευρώπη θα είναι δική σου· θα σε κάνουμε αυτοκράτορα των Ελλήνων και της Ανατολής.»
έχει επίσης προβεί σε προτάσεις και παραινέσεις με τη μορφή…
Ακόμη και δυτικές πηγές
(κυρίως ο Clot),
Δηλώνουν σαφώς ότι η αλληλογραφία με τους Τούρκους είχε γίνει μόδα εκείνη την εποχή και ότι η επιστολή του Πάπα δεν είχε άλλο σκοπό εκτός από το να είναι ένα λογοτεχνικό έργο ή να αποτρέψει μια καταστροφή που απειλούσε τον Χριστιανισμό.
Προσθέτουν μάλιστα ότι μπορεί να έχουν γραφτεί απαντήσεις εκ μέρους των Οθωμανών, και φυσικά, εκ μέρους του Φατίχ.
Αμφιβάλλουν, με αποδείξεις, ότι η επιστολή του Πάπα έφτασε στον Φατίχ, ή ακόμα και ότι εστάλη, αλλά υποστηρίζουν ότι ο Φατίχ μπορεί να είχε ενημερωθεί για τέτοιες επιστολές μέσω των πρακτόρων του. Για παράδειγμα, ο Jaspart…
«Επιστολές που εστάλησαν από τον Μέγα Τούρκο προς τον Άγιο Πατέρα Πάπα»
αναφέρουν ότι το βιβλίο με τίτλο [όνομα βιβλίου] μπορεί να δοθεί ως παράδειγμα τέτοιων φανταστικών έργων.
Είναι φυσικό για έναν Πάπα να κάνει μια τέτοια πρόταση σε έναν τόσο μεγάλο πολιτικό ηγέτη, αλλά δεν είναι σαφές αν η επιστολή αυτή έφτασε στον Φατίχ, ενώ είναι ξεκάθαρο σαν μέρα μεσημέρι ότι ο Φατίχ έκανε πράγματα που σχετίζονται με το Ισλάμ και ότι ήταν ένας σπουδαίος Ισλαμικός μελετητής.
Με βάση ένα τέτοιο περιστατικό,
Το να κατηγορείς τον Φατίχ για χριστιανισμό είναι ένδειξη άγνοιας της ιστορίας.
Ακόμη και στο διάταγμά του, όπου ο Φατίχ παραχώρησε δικαιώματα και ελευθερίες, σαν να χαστουκίζει όσους προέβαλαν αυτούς τους ισχυρισμούς, είπε ακριβώς τα εξής:
«Εγώ είμαι ο Μέγας Σουλτάνος και ο Μέγας Αυτοκράτορας Σουλτάν Μωάμεθ Χαν, υιός του Σουλτάνου Μουράτ».
Ορκίζομαι, στο όνομα του Δημιουργού του ουρανού και της γης, του Παντοδύναμου Θεού, και
Για την αγνή, φωτισμένη και καθαγιασμένη ψυχή του Αγαπημένου Προφήτη -Είθε οι ευλογίες και η ειρήνη να είναι μαζί του-
και για χάρη των επτά Ιερών Βιβλίων και για χάρη των εκατόν είκοσι τεσσάρων χιλιάδων προφητών,
«Για την ψυχή του παππού μου και για την ψυχή του πατέρα μου, για το κεφάλι μου και για τα κεφάλια των γιων μου, για το δίκαιο του σπαθιού, οι κάτοικοι και οι ευγενείς της Γαλατάς, για να δείξουν φιλία προς την Υψηλή Πύλη, έστειλαν τους Παππάδες Πραβίζη και Μαρκίζο Φρένκο και τον διερμηνέα τους Νικόροζ Μπαλού, και μου παρέδωσαν τα κλειδιά της προαναφερθείσας πόλης, δείχνοντας υπακοή και υποταγή. Εγώ, λοιπόν, δέχτηκα, και θα τους επιτρέψω να συνεχίσουν να τηρούν τα έθιμα και τις τελετές τους, όπως τα τηρούσαν ανέκαθεν. Και εγώ δεν θα τους επιτεθώ, ούτε θα καταστρέψω και θα ερημώσω την πόλη τους.»
3.
Οι ισχυρισμοί ορισμένων αμαθών ανθρώπων ότι ο Τσανταρλί Χαλίλ Πασάς εκτελέστηκε επειδή ήταν υπερβολικά εχθρικός προς τον Χριστιανισμό είναι εντελώς γελοίοι. Στην πραγματικότητα, ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι εκτελέστηκε για το αντίθετο λόγο: επειδή προσπαθούσε να μην δυσαρεστήσει τον χριστιανικό κόσμο.
4.
Ο Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ, όντας ο ίδιος ένας σπουδαίος Ισλαμικός λόγιος και επιθυμώντας να διατηρήσει μια πολιτική ισορροπία μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας, ήξερε πώς να αξιοποιήσει τους λογίους που ήταν ειδικοί στον Χριστιανισμό μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης.
Γι’ αυτό ζήτησε γραπτή ενημέρωση από τον Πατριάρχη Γεννάδιο, τον οποίο είχε διορίσει πρόσφατα και ο οποίος εκπροσωπούσε τους Ορθοδόξους· και ο Πατριάρχης…
«Περί Χριστιανισμού»
Συνέγραψε ένα έργο με τίτλο “Risale-i Simli”, το οποίο περιείχε πληροφορίες για τη θρησκεία του, και το έργο αυτό μεταφράστηκε στα τουρκικά από τον Μολλά Αχμέτ, τον δικαστή της Καραφερίας.
Σε ορισμένες δυτικές πηγές αναφέρεται ότι ο Πατριάρχης, ο οποίος ήταν αντίθετος με τη Λατινική Εκκλησία, ζήτησε επίσης από τον Πατριάρχη Μάξιμο και τον Πατριάρχη Μανουήλ να διεξαγάγουν επιστημονική συζήτηση σχετικά με τον Χριστιανισμό.
Είναι απολύτως φυσιολογικό για έναν ηγέτη που κατέκτησε την Κωνσταντινούπολη, η οποία θεωρείται η δεύτερη πρωτεύουσα του Χριστιανισμού, να συλλέγει σπάνια αντικείμενα που σχετίζονται με τον Χριστιανισμό και μάλιστα να δημιουργεί μια συλλογή. Ειδικά αν αυτός ο ηγέτης είναι ένας λόγιος όπως ο Φατίχ, ένας μουσουλμάνος που πίστευε στον Ιησού και την Παναγία, το να ερμηνεύει κανείς τέτοια πράγματα με διαφορετικό τρόπο σημαίνει ότι δεν γνωρίζει τον Φατίχ και το Ισλάμ.
Θα ήταν μάλλον πιο σωστό να μάθουμε την πρόθεση του Φατίχ από τα δικά του λόγια:
“Η πρόθεσή μου είναι να υπακούσω και να αγωνιστώ για τον Αλλάχ.”
Η προσπάθειά μου είναι μια αφηρημένη προσπάθεια για τη θρησκεία του Ισλάμ.
“Σκοπός μου είναι να δώσω ένα παράδειγμα τζιχάντ ενάντια στην βλασφημία, για χάρη του Αλλάχ.”
Η μόνη μου προσπάθεια είναι (αποκλειστικά) για τη θρησκεία του Ισλάμ.
* * *
“Με τη χάρη του Θεού και τη βοήθεια των στρατιωτών του Θεού”
Σκοπός μου είναι να καταστρέψω ολοσχερώς τους άπιστους.
“Με την υπεροχή του δικαίου και με τη χάρη των αγίων που δοξάζει ο Θεός”
Σκοπός μου είναι να καταστρέψω τους απίστους από την αρχή μέχρι το τέλος.”
* * *
“Έχω την υποστήριξη των προφητών και των αγίων.”
Η ελπίδα μου για νίκη και βοήθεια προέρχεται μόνο από τη χάρη του Θεού.
“Εγώ ζητώ βοήθεια από τους προφήτες και τους αγίους·”
Είναι χάρη του Θεού, η ελπίδα μου για κατάκτηση και επιτυχία.
* * *
“Τι θα γινόταν αν έκανα προσπάθεια στον κόσμο με ψυχή και πλούτο;”
Δόξα τω Θεώ, χιλιάδες επιθυμούν να συμμετάσχουν στην ιερά εκστρατεία.
“Μην απορείτε με τον αγώνα μου ενάντια στην αλαζονεία και τον πλούτο·
Δόξα τω Θεώ, έχω χιλιάδες επιθυμίες για το ιερό πόλεμο.”
* * *
“Ω Μωάμεθ, με τα θαύματα του Αχμέτ του Εκλεκτού”
Ελπίζω η επικράτεια μου να νικήσει τους εχθρούς της θρησκείας.
“Ω Μεχμέτ, με τα θαύματα του εκλεκτού Αχμέτ”
Ελπίζω να νικήσει η κυβέρνησή μου τους εχθρούς της θρησκείας.
Αβνί (Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ)
(1)
Υποσημειώσεις:
1) Αχμάντ ιμπν Χανμπάλ, IV, 335; Μπουχάρι, αλ-Ταρίχ αλ-Κεμπίρ, Ι (δεύτερο μέρος), 81; αλ-Ταρίχ αλ-Σαγίρ, Ι, 341; Ταμπεράνι, αλ-Μου’τζεμ αλ-Κεμπίρ, ΙΙ, 24; Χακίμ, Μουσταδρέκ IV, 422; Χεϊσέμι, Μετζμε’ αλ-Ζεβάιντ, VI, 219; βλ. Χαδιςλερλέ Γκερτσέκλερ, τ. 2; σ. 251-254.
2) Clot, André, Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ, Κωνσταντινούπολη 1994, σελ. 126-130, 154-156;
Banarlı, Nihad Sami, Εικονογραφημένη Ιστορία της Τουρκικής Λογοτεχνίας, Κωνσταντινούπολη 1971, I, 442-447;
Pala, İskender, Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ποίησης Ντιβάν, Κωνσταντινούπολη 1998, λήμματα Κάφιρ, Ζυννάρ, Τσελίπα και Ιησούς;
Σαφέτ Σιντκί, Φατίχ Ντιβάνι, Κωνσταντινούπολη 1944;
Ünsel, Kemal Edip, Ποιήματα του Φατίχ, Άγκυρα 1946, σελ. 81;
Αλτάν, Τσετίν, Το Γαζέλι του Φατίχ που Εξυμνεί τον Χριστιανισμό, Εφημερίδα Χουριέτ, 8 Μαρτίου 1996, σελ. 4;
Χάμμερ, Μεγάλη Οθωμανική Ιστορία, τόμ. ΙΙ, σελ. 178-179;
Uzunçarşılı, Οθωμανική Ιστορία, τόμ. ΙΙ, σελ. 151-152.
(βλ. Άγνωστη Οθωμανική Αυτοκρατορία, OSAV, 1994.)
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
