Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
“Όταν η μοίρα επιβάλλει την κρίση της, οι άνθρωποι χάνουν την ικανότητα να σκέφτονται και να κρίνουν σωστά.”
Η αρχή ισχύει και εδώ. Δεν είναι σωστό να βγάλουμε αμέσως συμπέρασμα. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία πλευρά αυτού του γεγονότος που να είναι αξιέπαινη. Σύμφωνα με τις δηλώσεις των Οθωμανών ιστορικών, υπήρχαν τρεις ακόμη πρίγκιπες που ζούσαν μαζί με τον Πρίγκιπα Μουσταφά όσο εκείνος ήταν εν ζωή: ο Πρίγκιπας Βαγιαζήτ, ο Πρίγκιπας Τζιχανγκίρ και ο Πρίγκιπας Σελίμ.
Ο Μεγάλος Βεζίρης Ρουστέμ Πασάς και η Χουρρέμ Σουλτάνα, και μάλιστα, σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, ο ίδιος ο Σουλεϊμάν, ευνοούσαν τον Σαχζαντέ Μπαγιαζήτ· ο Σουλτάνος, οι στρατιώτες, οι λόγιοι και οι θρησκευτικοί ηγέτες ευνοούσαν τον Σαχζαντέ Μουσταφά· ενώ οι κάτοικοι του χαρεμιού ευνοούσαν τον Σαχζαντέ Τζιχανγκίρ, ο οποίος ζούσε με τον πατέρα του στο παλάτι και δεν είχε αναλάβει διοίκηση επαρχίας. Ο Σαχζαντέ Σελίμ δεν περνούσε καν από το μυαλό κανενός. Διότι ζούσε μια ευχάριστη ζωή στην επαρχία του, με τους συντρόφους που είχε συγκεντρώσει γύρω του. Όταν όμως έμπαινε το θέμα του θρόνου στην ημερήσια διάταξη…
“Ας δούμε τι θα κάνει ο Θεός.”
έμενε αδιάφορος.
Ωστόσο, το γεγονός ότι η σύζυγος του Σουλεϊμάν, Χουρρέμ Χασεκί, ήταν η μητέρα των Σαχζαντέ Μπαγιαζήτ, Σαχζαντέ Σελίμ και Σαχζαντέ Τζιχανγκίρ, ενώ ο Σαχζαντέ Μουσταφά ήταν γιος της Μαχ-ι Ντεβράν Χασεκί, ήταν αρκετή αιτία για να ανάψει η σπίθα της διχόνοιας. Ο οποίος παντρεύτηκε την μοναχοκόρη του Σουλεϊμάν και της Χουρρέμ Χασεκί, Μιχριμάχ Σουλτάν, και το 1544 ανέλαβε το αξίωμα του Μεγάλου Βεζίρη…
Ρουστέμ Πασάς
Άρχισε να σπέρνει σπόρους διχόνοιας. Η αληθινή του επιθυμία ήταν η άνοδος του Σουλτάνου Βαγιαζήτ στον θρόνο. Για να το πετύχει αυτό, έπρεπε να εξουδετερωθεί ο Σουλτάνος Μουσταφά. Για να επιτύχουν αυτόν τον στόχο, ο γαμπρός, η πεθερά και η κόρη ετοίμασαν ένα σχέδιο. Χρησιμοποίησαν ως πρόσχημα την σιιτικοποίηση της Ανατολίας, ένα πολιτικό ζήτημα που προκαλούσε τον μεγαλύτερο φόβο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής είχε στείλει στρατό υπό τη διοίκηση του Μεγάλου Βεζίρη Ρουστέμ Πασά για την εκστρατεία στην Περσία. Ας συνοψίσουμε τα γεγονότα που ακολούθησαν από τον Σολακζάδε:
“Είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι κυκλοφορούσαν άσχημες φήμες μεταξύ των στρατιωτών. Οι σκηνές ήταν γεμάτες από παράλογα λόγια, που λέγονταν κρυφά και φανερά, και…”
«Ο Σουλτάνος γέρασε πολύ, η ηλικία τον κατέβαλε. Από δω και πέρα δεν μπορεί να βγει σε εκστρατεία. Γι’ αυτόν τον λόγο διόρισε τον Ρουστέμ Πασά διοικητή στην Ανατολή. Ας είναι δίκαιο. Ο πρίγκιπας Μουσταφά φέρεται να θέλει να ανέβει στο θρόνο, αλλά ο Ρουστέμ Πασάς τον εμποδίζει.»
Αυτού του είδους οι φήμες έφτασαν σε σημείο να γίνουν θρύλος.
“Η λέξη δεν είναι ψέμα, είναι λάθος.”
όπως λένε, στην πραγματικότητα ο Ηγεμόνας Μουσταφά είχε περάσει τα σαράντα, ήταν μοναδικός ανάμεσα στους ηγεμόνες όσον αφορά τη γνώση και τον ηρωισμό. Επιπλέον, ο στρατός και ο λαός τον αγαπούσαν και τον ήθελαν. Δυστυχώς, μερικοί ανόητοι, με καλές προθέσεις, και μερικοί άλλοι με κακές προθέσεις, μετέφεραν αυτά τα λόγια στον Ηγεμόνα Μουσταφά και προσπάθησαν να τον φέρουν σε σημείο να επαναστατήσει.”
Έτσι, με βάση αυτές τις φήμες, οι εστίες διαφθοράς έπεισαν τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή ότι ο πρίγκιπας Μουσταφά είχε συνάψει μυστική συμμαχία με τον Σάχη της Περσίας, Ταχμάσπ, και ότι θα γινόταν γαμπρός του και θα ανέτρεπε τον πατέρα του.
Αν και ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, όταν του τέθηκε για πρώτη φορά αυτό το θέμα,
«Αλίμονο, η κυρία Μουσταφά να τολμήσει τέτοια αλαζονεία. Κάποιοι διαφθορείς συκοφαντούν ότι επιθυμούν να της αποδώσουν την εξουσία και το βασίλειο.»
Παρά την έντονη απάντησή του, πίστεψε ότι θα επαναστατούσε και θα τον πρόδιδε με πλαστά γράμματα και παρόμοιες μηχανορραφίες. Μάλιστα, θεώρησε ότι η προετοιμασία του για την 3η Περσική Εκστρατεία, με τη συμμετοχή του Ηγεμόνα Μουσταφά με στρατό 30.000 ανδρών κοντά στην Ερεγλί της Κωνίας, ήταν ένδειξη επανάστασης. Οι υποκινήσεις του Ρουστέμ Πασά πέτυχαν τον κακό σκοπό τους και, δυστυχώς, ελήφθη καμουφλαρισμένα μια φετφά (θρησκευτική γνωμοδότηση) από τον Σεϊχιουλισλάμ Εμπουσούδ Εφέντι για την εκτέλεσή του, με την κατηγορία της εξέγερσης κατά του κράτους. Ακόμη και αυτή η φετφά δεν ελήφθη σύμφωνα με τη διαδικασία. Έτσι, με την υποκίνηση των διαβολέων που παρενέβησαν, πραγματοποιήθηκε μια από τις πιο οδυνηρές και άδικες εκτελέσεις στην οθωμανική ιστορία, και τον μήνα Σεββά 960/1553, ο Σουλτάνος Μουσταφά στραγγαλίστηκε στη σκηνή όπου είχε έρθει να συναντήσει τον πατέρα του.
Η καταδίκη του οφείλεται στο έγκλημα της εξέγερσης κατά του κράτους, αλλά τα στοιχεία είναι ψευδή και οι μάρτυρες είναι ψεύτες.
Η εκτέλεση του πρίγκιπα Μουσταφά, παρότι έγινε με νομιμοφανή τρόπο και με παραπλάνηση του λαού με ψευδείς αποδείξεις, προκάλεσε μεγάλες αναταραχές στη χώρα. Ο πρίγκιπας Τζιχανγκίρ, λυπημένος από το γεγονός, πέθανε από τη θλίψη του την ίδια χρονιά. Ο στρατός ήταν σοβαρά αναστατωμένος και επέμενε στην απομάκρυνση του Μεγάλου Βεζίρη Ρουστέμ Πασά, ο οποίος τελικά απολύθηκε. Το χειρότερο ήταν ότι η εκστρατεία στην Περσία εγκαταλείφθηκε, καθώς ένα σημαντικό μέρος του στρατού άρχισε να τείνει προς την αντίθετη πλευρά. Στο λαό, ο πρίγκιπας Μουσταφά έγινε θρύλος και γράφτηκαν πολύ σημαντικά μοιρολόγια γι’ αυτόν. Μάλιστα, κάποιος που εμφανίστηκε με το όνομα Ψευτο-Μουσταφά μπόρεσε να συγκεντρώσει χιλιάδες ανθρώπους γύρω του στο όνομά του.
Αυτή τη φορά.
Λάλα Μουσταφά Πασάς,
άρχισε να σπέρνει διχόνοια ανάμεσα σε δύο αδέλφια, εξαιτίας κάποιων προσωπικών συμφερόντων, και
Πρίγκιπας Βαγιαζήτ και Πρίγκιπας Σελίμ
Προσπάθησε να σπείρει διχόνοια ανάμεσά τους. Το 1558, ο Σελίμ ορίστηκε σαντζάκμπεης στην Κωνία, ενώ ο Βαγιαζήτ μετατέθηκε από την Κιουτάχεια στην Αμάσεια. Δυστυχώς, ο Βαγιαζήτ, παρασυρμένος από κάποιες προκλήσεις, δεν υπάκουσε στο διάταγμα. Ηττήθηκε στην Κωνία από τον στρατό που έστειλε ο Σουλτάνος.
Ο Βαγιαζήτ κατέφυγε στην Καζβίν, την πρωτεύουσα του Ιράν, και έγινε επαναστάτης. Τελικά, ο Σάχ, επηρεασμένος και από κάποιες φήμες, παρέδωσε τον επαναστάτη γιο του στον πατέρα του, τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, και ο Σχέζαντε Βαγιαζήτ εκτελέστηκε το 1562 μαζί με τους 4 γιους του.
Αυτός που εξέδωσε την ετυμηγορία θανάτου, είναι:
Σεΐχης του Ισλάμ Εμπουσούδ Εφέντι
και δεν υπάρχει καμία αντίφαση σε αυτή τη φετφά. Δηλαδή, η δολοφονία του Σαχζαντέ Μπαγιαζήτ οφείλεται αποκλειστικά στο έγκλημα της εξέγερσης κατά του κράτους και
σύνδεσμος
είναι η τιμωρία για το έγκλημά του.
Το παρακάτω ποίημα είναι μια αλληλογραφία μεταξύ του πρίγκιπα Βαγιαζήτ και του πατέρα του:
Είναι πολύ σημαντικό για την κατανόηση της ουσίας του ζητήματος. Παραθέτουμε μόνο μερικά τετράστιχά τους:
“Ω, Σουλεϊμάν ο Σουλτάνος, πατέρας όλου του κόσμου,
Στο σώμα μου η ψυχή μου, μέσα στην ψυχή μου ο πατέρας μου.
Θα θυσίαζες τον Βαγιαζήτ σου, αγαπημένε μου πατέρα;
“Ο Θεός ξέρει πως είμαι αθώος, μεγαλειότατε Σουλτάνε, πατέρα μου.”
Κανουνί (Μουχιμπί):
“Ω γιε μου, εσύ που διαρκώς είσαι επιρρεπής στην ανταρσία και την εξέγερση,
Μην βάζεις στο λαιμό σου το περιλαίμιο της διαταγής μου, γιε μου.
Εγώ θα σου έκανα κακό, ω γιε μου Βαγιαζήτ Χαν;
Μην πεις ότι είμαι αναμάρτητος, τουλάχιστον μετάνιωσε, αγαπημένε μου γιε.”
Πηγές:
Solakzâde, 521-533; 545-566; Âli, Künh’ül-Ahbâr, Es’ad Efendi, αρ. 2162, φ. 363/α κ.ε.; Ahmed Refik, “Η φυγή του Σουλτάνου Βαγιαζήτ προς το Ιράν μετά τη μάχη της Κόνιας”, TOEM, αρ. 36, σ. 705-727; Busbecq, Ogier Ghiselin De, Έτσι είδα την Τουρκία, Εισαγωγή: Aysel Kurutluoğlu, Tercüman 1001 Temel Eser, Κωνσταντινούπολη χ.χ., σ. 37-40; Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Η αναφορά του πρίγκιπα Βαγιαζήτ από την Αμάσεια προς τον πατέρα του, τον Σουλτάνο Σουλεϊμάν τον Κανούνι, σχετικά με τη σύγκρουσή του με τον αδελφό του Σελίμ για την κατάκτηση του θρόνου μετά τον θάνατο του πατέρα του”, Belleten, τόμ. XXIV, αρ. 96(1960), σ. 597-600; Yılmaz, Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με έγγραφα, τόμ. ΙΙ, σ. 142-146; Uzunçarşılı, Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τόμ. ΙΙ, σ. 401-408; ÖTEM, Έτος 1, αρ. 2, 30 Απριλίου 1334, σ. 19-21; Akman, Αδελφοκτονία, σ. 84-98; Peçevî, Ιστορία, σ. 300-305; 341-342; İsen, Mustafa, Μετατρέποντας τον πόνο σε μέλι, Ελεγείες στην Τουρκική Λογοτεχνία, Άγκυρα 1993, σ. 125-165.
(βλ. Καθ. Δρ. Αχμέτ Ακγündüz, Άγνωστη Οθωμανική Αυτοκρατορία, Κωνσταντινούπολη – 2000, σελ. 155-157)
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
