– Ποιος ήταν ο πατέρας του και είχε σχέση με την αίρεση;
– Μπορείτε να μου δώσετε πληροφορίες σχετικά με τα καθήκοντα και τα έργα του;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Εμπουσούδ Εφέντι
Προέρχεται από μια οικογένεια που έχει αναδείξει πολλούς λογίους, τόσο από την πλευρά της μητέρας όσο και από την πλευρά του πατέρα.
Η μητέρα του/της
Είναι η Σουλτάνα Χατούν, ανιψιά ή κόρη του διάσημου μαθηματικού και αστρονόμου Αλί Κουστσού. Ο Αλί Κουστσού είναι επίσης θείος της.
Ο πατέρας του,
Γνωστός για την εγγύτητά του με τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β’ και
“Χουνκάρ Σεϊχί”
γνωστός και ως, ένας από τους σοφούς της εποχής
Σεΐχης Μουχιτντίν Μεχμέτ Γιαβσί
Ο Μεχμέτ Εφέντι γεννήθηκε στο Ισκίλιπ, μια πόλη του Τσορούμ σήμερα, η οποία διακρινόταν ανέκαθεν για τους λογίους που αναδείκνυε, και αργότερα εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη κατόπιν πρόσκλησης του Σουλτάνου. Υπήρξε μαθητής του Αλί Κουσού και κατέκτησε γνώσεις τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές επιστήμες.
Ο πατέρας του,
Ένας σεΐχης του τάγματος Μπαϊραμί.
Παρόλα αυτά, ο Εμπουσούδ δεν ενέταξε τον μυστικισμό στην ερμηνεία του Κορανίου. Στο έργο του δεν συναντάμε αλληγορική ερμηνεία.
Σεΐχης Μπεντρεντίν
Έσοδα
Ο Εμπουσούδ Εφέντι, γιος ενός μορφωμένου σεΐχη Μπαϊραμί που έγραψε σχόλια στο έργο του Ιμπν Αραμπί, δεν ενδιαφερόταν για το δρόμο του πατέρα του, ούτε ασχολήθηκε με τον μυστικισμό σε επίπεδο γνώσεων, και τα θέματα της θεολογίας και της φιλοσοφίας δεν τράβηξαν αρκετά την προσοχή του.
Η οπτική του για τον Σουφισμό δεν διαφέρει από αυτή ενός κλασικού θεολόγου που ασχολείται με τα φαινόμενα.
Η ανάγνωση των ποιημάτων του Γιούνους Εμρέ στα μοναστήρια.
«απροκάλυπτη απιστία»
η τόσο αυστηρή στάση του, που μπορούσε να δει κανείς, τον κύκλο των Σούφι
«το κοκορομαχία των απίστων»
ο χαρακτηρισμός τους ως τέτοιων και η κατηγορία τους ότι μοιάζουν με απίστους, η φετφά του που δηλώνει ότι οι Σούφι που θεωρούν την περιστροφή ως λατρεία είναι αποστάτες.
(βλ. Düzdağ, σελ. 85-87),
Είναι σημαντικό διότι δείχνει τις σκέψεις του Εμπουσούδ σχετικά με τον μυστικισμό και τους μυστικιστές.
Από την άλλη πλευρά, η κριτική του Αλή εναντίον του, επειδή δεν είχε μυηθεί στον σουφισμό, είναι άδικη. Η αφήγηση του Εβλιγιά Τσελεμπή, ότι ο Εμπουσούδ αρχικά ήταν εναντίον των σουφί, αλλά στη συνέχεια, παρουσία του Κανούνη, καθοδηγήθηκε από τον Σεΐχη Ιμπραήμ Γκιουλσενί και άλλαξε τις απόψεις του εναντίον των σουφί, δεν είναι αληθινή. Διότι η ημερομηνία θανάτου του Ιμπραήμ Γκιουλσενί (940/1534), οι τρεις σεΐχηδες για τους οποίους ο Εμπουσούδ εξέδωσε φετφά εκτέλεσης με την κατηγορία ότι είχαν απόψεις αντίθετες με τη σαρία,
Ισμαήλ Μασούκι
(απεβ. 945/1538),
Μουχιγιεντίν Καραμάνι
(απεβίωσε το 957/1550) και
Χάμζα Μπαλί’
είναι προγενέστερη των ημερομηνιών θανάτου του (π. 969/1561-62).
Ο Εμπουσούδ, ο οποίος υπήρξε ένας από τους κορυφαίους αξιωματούχους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για σχεδόν σαράντα χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της θητείας του ως Καζασκέρης, απέφευγε τις διαμάχες με άλλους, και ιδιαίτερα τις πολιτικές αντιπαραθέσεις, κατά τη διάρκεια των δύσκολων καθηκόντων του. Με την ανάληψη του αξιώματος του Σέιχουλισλάμ, η σημασία αυτού του αξιώματος αυξήθηκε και η Σέριετ προηγήθηκε ακόμη και του Καζασκερλικίου στη διακυβέρνηση του κράτους. Έχει συμβάλει σε πολλούς κώδικες νόμων αυτής της περιόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία φημίζεται για τους νόμους που θέσπισε. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η προσφορά του στον τομέα του κτηματικού δικαίου. Ο αριθμός των φετφάδων που εξέδωσε ως Σέιχουλισλάμ είναι αρκετά μεγάλος. Τόσο που…
1413 φετβάδες σε μια μέρα
έφτασε μάλιστα στο σημείο να το δώσει και να το υπογράψει.
Ο Εμπουσούδ Εφέντι, εκτός από πολιτικός, ήταν και ένας σπουδαίος λόγιος της εποχής του. Γι’ αυτό και του αποδόθηκαν τίτλοι που δεν δόθηκαν σε κανέναν άλλον κατά τη διάρκεια της θητείας του, και τον αποκαλούσαν:
“Ο Σουλτάνος των Ερμηνευτών”, “Ο Ρήτορας των Ερμηνευτών”, “Ο Δεύτερος Νουμάν”, “Ο Δεύτερος Αμπού Χανίφ”, “Χότζα Τσελεμπί”, “Ο Ζαμαχσέρι του Ντιγιάρ-ι Ρουμ”
αναφέρεται. Η φήμη του στον επιστημονικό τομέα έχει εξαπλωθεί στις αραβικές και περσικές χώρες.
Μάλιστα, τα έργα του είναι περισσότερο γνωστά μεταξύ άλλων μουσουλμάνων παρά στους Τούρκους.
Εκτός από την ερμηνεία, ο τομέας στον οποίο είναι αναμφίβολα ο πιο ικανός είναι
Είναι ισλαμικό δίκαιο.
Λόγω των καθηκόντων που ανέλαβε στο κράτος, φέρει την υπογραφή του σε πολλές νομοθετικές ρυθμίσεις. Ο Εμπουσούδ, χάρη στην ερμηνεία του ισλαμικού δικαίου με τη δική του μεθοδολογία και την εξεύρεση λύσεων στα προβλήματα της εποχής του, καθώς και στην ικανότητά του να εκδίδει νομικές γνωμοδοτήσεις και να κάνει επιλογές ανάλογα με τις ανάγκες της εποχής του,
“οἱ ἀσχάμπ τοῦ τερτζιχ”, “οἱ ἀσχάμπ τοῦ ταχρίχ”
ή
“ειδικός επί του θέματος”
μπορεί να συγκαταλέγεται στους μουτζαχίντ.
Εξέδωσε δεκάδες χιλιάδες φετφάδες για την επίλυση των προβλημάτων του λαού και συνέταξε νομοθετήματα για τη δίκαιη λειτουργία της κρατικής διοίκησης. Προσπάθησε να επιλέξει την καταλληλότερη από τις διάφορες νομικές ερμηνείες για την επίλυση των προβλημάτων των ανθρώπων.
Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του είναι ότι απαντά στις ερωτήσεις στην ίδια γλώσσα που του τίθενται και δίνει ποιητικές απαντήσεις σε ποιητικές ερωτήσεις.
Η ποιητική αλληλογραφία του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς με τις μυρμηγκιές, σχετικά με την εξόντωσή τους, είναι διάσημη. Ο σουλτάνος, ο οποίος ήταν και ποιητής, παραπονέθηκε για τις μυρμηγκιές που έβλαπταν τα δέντρα στον κήπο του παλατιού και ζήτησε φετφά (θρησκευτική γνωμοδότηση) για την εξόντωσή τους με τους ακόλουθους στίχους:
“Αν το μυρμήγκι βλάψει το δέντρο, / υπάρχει ζημιά αν το σπάσεις;”
Ο Σέιχουλισλάμ απάντησε στην ερώτηση αυτή με το ακόλουθο ποίημα:
“Αύριο, όταν θα σταθώ ενώπιον του Θεού, / και το μυρμήγκι θα πάρει το δίκαιό του από τον Σουλεϊμάν.”
Οι φετφάδες του έχουν συγκεντρωθεί σε ένα σύνολο με το όνομα Fetavâ-i Ebussuûd και είναι διαθέσιμες στις βιβλιοθήκες. Οι φετφάδες που υπέβαλε στον Kanunî είναι:
“Εκθέσεις”
συγκεντρώθηκαν στο έργο με τίτλο. Μαζί με αυτά, υπάρχουν και κώδικες νόμων, αποκλειστικά στον τομέα του δικαίου,
“Επιστολή περί της θέσης του νου στην κατανόηση του μεταφερθέντος”
συμπεριλαμβανομένου
Έχει δεκατέσσερα έργα.
Ο Εμπουσούδ, εκτός από την ιδιότητά του ως πολιτικός και νομικός, ήταν και πολύ καλός
είναι ερμηνευτής.
Είναι κυρίως γνωστός στον ισλαμικό κόσμο για αυτήν την πτυχή του. Μπορεί μάλιστα να ειπωθεί ότι η ερμηνεία του (των ιερών κειμένων) είναι…
οκτώ χρόνια ως καζασκέρ του Ρουμ (οθωμανικός δικαστής)
του και
τριάντα χρόνια θητείας ως Σεϊχουλισλάμης
είναι πιο διάσημος από αυτόν. Μέχρι την εποχή του, οι λόγιοι στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συνήθως έγραφαν σχόλια και επεξηγήσεις σε υπάρχουσες ερμηνείες του Κορανίου ή ερμήνευαν μόνο ορισμένες σούρες.
Ο Εμπουσούδ ήταν ένας από τους πρώτους που εξέφρασαν ερμηνεία ολόκληρου του Κορανίου στην οθωμανική γεωγραφία.
Διάσημη ερμηνεία
“Επιμόρφωση”
Πριν από αυτόν, και εκείνος είχε γράψει υποσημειώσεις και είχε κάνει ερμηνείες ορισμένων σούρων και ιστοριών.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ζαμαχσάρι έγραψε ένα σχόλιο στην Σούρα Φετίχ, εξήγησε ανεξάρτητα τις Σούρες Φουρκάν και Μουμίν, και έγραψε αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε θεματική ερμηνεία.
“Πραγματεία περί της πίστης του Φαραώ”
Στο έργο του με τίτλο …, ερμηνεύει τα εδάφια που σχετίζονται με το αν η πίστη που εκφράζεται στην τελευταία πνοή είναι αποδεκτή. Πολλά αντίγραφα αυτών των έργων υπάρχουν, ειδικά στις βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης.
Η φήμη του Εμπουσούδ οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι αντικατοπτρίζει όλη την επιστημονική του γνώση και είναι γραμμένη σε άριστη αραβική γλώσσα.
“Οδηγία του υγιούς νου προς τα πλεονεκτήματα του Ιερού Βιβλίου”
με την ομώνυμη ερμηνεία του, διαδόθηκε στον ισλαμικό κόσμο. Ιρσάδ, στα Τουρκικά μας
“Η Ερμηνεία του Εμπουσούδ”
με το όνομα
δώδεκα τόμοι
κατάφερε να διαδοθεί. Χάρη στο ότι γράφτηκε στα αραβικά, το έργο έγινε κτήμα του ισλαμικού κόσμου.
Ο Εμπουσούδ, από τις σημαντικότερες πηγές της ερμηνείας ντιραγέτ, ο Ζαμαχσερί.
“Κεσσάφ”
και του Καντί Μπεϊνταβί
“Τα Φώτα της Αποκάλυψης και τα Μυστήρια της Ερμηνείας”
Αξιοποίησε τις ερμηνείες τους. Ο ερμηνευτής μας, ο οποίος μερικές φορές μετέφερε τις απόψεις τους, μερικές φορές επέκρινε τις ιδέες τους και εξέφρασε την προτίμησή του. Ειδικά απέρριψε τις μουταζιλικές ερμηνείες του Ζαмахшари και έκανε τις ερμηνείες του στο πλαίσιο της αντίληψης του Εχλί Σουννέτ.
Ο Εμπουσούδ Εφέντι ήταν μια εξαιρετική και πολύπλευρη προσωπικότητα.
Ήταν ένας σπουδαίος λόγιος, ιδιαίτερα με τα έργα του στον τομέα της νομικής και της ερμηνείας του Κορανίου, ποιητής, πολιτικός που άσκησε με επιτυχία τα υψηλότερα κρατικά καθήκοντα στις πιο ένδοξες μέρες του κράτους, πολεμιστής που συμμετείχε σε πολλές εκστρατείες, και…
‘που σκορπάει τρούλους ολόγυρα’
Είναι φιλάνθρωπος. Από την άλλη πλευρά, είναι κάποιος που πάντα διαφύλαξε την τιμή της γνώσης, όσο κοντά και αν ήταν στους σουλτάνους. Είναι αρκετά γενναίος για να τους πει τα λάθη τους όταν χρειάζεται. Η ζωή του πρέπει να είναι καλά γνωστή από τις σημερινές γενιές, ειδικά από τους διαχειριστές και τους επιστήμονες, και πρέπει να παίρνουν μαθήματα από αυτόν.
Πηγές:
–
Akgündüz, Ahmet, Εγκυκλοπαίδεια Ισλάμ της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων, λήμμα “Εμπουσούδ Εφέντι”, 10 τόμοι, Κωνσταντινούπολη 1994.
– Ünal, Yusufi, Ο Εμπουσούδ Εφέντι, ένας πολύπλευρος Σεϊχουλισλάμ, Νέα Ελπίδα, Αριθμός: 103, Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος – 2014, Έτος: 26.
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
