Μπορεί ένας άνθρωπος να νιώσει ότι πεθαίνει λίγο πριν πεθάνει;

– Ο Άγγελος του Θανάτου (Αζραήλ) εμφανίζεται σε αυτόν;

Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,

Οι άνθρωποι, καθώς πεθαίνουν, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν, ή και καθόλου να αναγνωρίσουν, τους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα τους. Αν και πιστεύεται ότι αυτό οφείλεται στην εξασθένηση των διανοητικών δυνάμεων του ατόμου κατά τη στιγμή του θανάτου, δεν είναι έτσι. Ίσως πρόκειται για την αποκάλυψη ορισμένων πραγμάτων που οι ζωντανοί δεν μπορούν και δεν θα μπορέσουν ποτέ να καταλάβουν, και για την απόσυρση ολόκληρης της ύπαρξής του στο εσωτερικό του εαυτού του. Οι εκφράσεις του προσώπου και οι λέξεις που εκφράζει ο ετοιμοθάνατος ασθενής και που δεν γίνονται κατανοητές από τους παρευρισκόμενους, σχετίζονται με αυτή την εσωτερική κατάσταση. Δηλαδή, σχετίζονται με πράγματα που βλέπει εκείνος, αλλά δεν βλέπουν οι γύρω του.

Σύμφωνα με την αφήγηση του (v.327/938), ο Αμπού Τζαφάρ Μουχάμμαντ μπιν Αλί (v. 117/735), ένας από τους διάσημους νομικούς της γενιάς που ακολούθησε τους συντρόφους του Προφήτη (ταμπι’ίν), είπε ότι κατά τη στιγμή του θανάτου, οι καλές και κακές πράξεις του ανθρώπου θα του αποκαλυφθούν και ότι τότε ο άνθρωπος θα στραφεί προς τις καλές πράξεις και θα κλείσει τα μάτια στις κακές. Ο Σουγιούτι (v. 911/1505) αναφέρει ότι ο Χασάν αλ-Μπασρί (v. 110/728), ερμηνεύοντας το στίχο (όλα τα έργα του θα του ανακοινωθούν)1 από το Σουράτ αλ-Κιγιάμα, είπε:

2

Ο Προφήτης (σ.α.β.) επισκέφθηκε έναν ασθενή από τους Ανσάρ που βρισκόταν στο κρεβάτι του θανάτου, τον ρώτησε πώς ήταν και τι έβλεπε. Ο ασθενής απάντησε ότι του είχαν ετοιμάσει δύο πράγματα, ένα λευκό και ένα μαύρο. Ο Προφήτης (σ.α.β.) τον ρώτησε ποιο από τα δύο ήταν πιο κοντά του. Ο ασθενής απάντησε ότι το μαύρο ήταν πιο κοντά και ζήτησε να προσευχηθεί γι’ αυτόν. Ο Προφήτης (σ.α.β.) προσευχήθηκε γι’ αυτόν και μετά την προσευχή ο ασθενής είπε ότι το μαύρο απομακρύνθηκε.3 Αυτό αποδεικνύει ότι οι πράξεις του ανθρώπου του παρουσιάζονται την τελευταία στιγμή. Διότι το μαύρο που είδε ο ασθενής αντιπροσωπεύει τις κακές πράξεις του, ενώ το λευκό τις καλές.

Ο Μπερά’ Ιμπν Αζιμπ, σχετικά με το Σουρά Αλ-Αχζάμπ:

(Στον Αλλάχ) (στους πιστούς) (από κάθε είδους θλίψη)4

σχετικά με το στίχο αυτό, αναφέρει τα εξής:

5

Όταν ο άγγελος του θανάτου έρχεται να πάρει την ψυχή του ανθρώπου, χαιρετάει και έπειτα του δείχνεται η θέση του στον άλλο κόσμο. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την κατάστασή τους στον τάφο και στον άλλο κόσμο από αυτή τη στιγμή, όπως αναφέρεται ότι είπε ο Χαζράτ Αλί:6

Σε ένα χαντίθ που μεταφέρεται από τον Τζαμπίρ μπιν Αμπντιλλάχ (θ. 74/693), ο Προφήτης μας (ειρήνη σε αυτόν) αναφέρει από έναν Άραβα που ζούσε στην έρημο το ακόλουθο εδάφιο από τη Σούρα Γιουνους:

7

Όταν ρωτήθηκε σχετικά με το εδάφιο, εξήγησε ότι η αναφορά στην αιώνια ζωή στο εδάφιο εννοεί την ευχάριστη είδηση που λαμβάνει ο πιστός τη στιγμή του θανάτου του.8

Σε ένα ιερό χαντίθ που αφηγείται η Αίσα (πέθανε το 57/676), ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) αναφέρει ότι σε όλους θα αποκαλυφθεί η θέση τους στον θάνατο, και ότι ο πιστός, βλέποντας τη θέση του, θα επιθυμεί να συναντήσει τον Θεό, ενώ ο άπιστος θα το απεχθάνεται. Ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) είπε: (αν το επιθυμεί), (αν δεν το επιθυμεί). Η Αίσα είπε: Είπε: (κατά τη στιγμή του θανάτου).⁹ Σε ένα άλλο χαντίθ που αφηγείται πάλι η Αίσα, ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) είπε: ότι το γεγονός ότι οι τελευταίες του λέξεις ήταν αυτό,¹⁰ αποτελεί απόδειξη ότι του είχε αποκαλυφθεί η θέση του στον παράδεισο.

Στο Κοράνι υπάρχουν σαφείς αναφορές στις ευλογίες, τις χαρές και τις τιμωρίες που θα αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι κατά τη στιγμή του θανάτου. Αυτό θα εξαρτηθεί από τις πράξεις που έκαναν κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής τους, και από τα καλά και τα κακά που έπραξαν. (Από εκείνους που προηγήθηκαν στο καλό) Στην 11η στίχο αναφέρεται η άνεση που θα υπάρξει κατά τη στιγμή του θανάτου (ένας παράδεισος με ατελείωτες ευλογίες). (Από εκείνους που αμφισβήτησαν) Στην 12η στίχο αναφέρεται η τιμωρία που θα υπάρξει κατά τη στιγμή του θανάτου, και στην μετά θάνατον ζωή θα τους περιμένει η τιμωρία της κόλασης. Ο Μουτζαχίντ, ένας από τους ερμηνευτές των Ταμπιίν (πέθανε το 100/718), αναφέρει σχετικά με το στίχο από το Σουρά Φουσσιλέτ:

(Και όσοι πράττουν δίκαιες πράξεις,) (κατά τη στιγμή του θανάτου)14

Ορισμένοι ερμηνευτές υποστηρίζουν ότι η κατάσταση που περιγράφεται στο στίχο αναφέρεται στη στιγμή του θανάτου.15 Άλλοι ερμηνευτές λένε ότι η ευχάριστη είδηση αφορά τρία μέρη: τη στιγμή του θανάτου, τον τάφο και την Ανάσταση, όταν θα επικρατεί φόβος.16

Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι οι πιστοί, οι ενάρετοι και οι άξιοι της σωτηρίας, θα γίνονται δεκτοί από τους αγγέλους με έλεος και ευχάριστα νέα τη στιγμή του θανάτου τους.

Στην Σούρα αλ-Μουμινούν αναφέρεται ότι οι άπιστοι και οι πιστοί που δεν εκπλήρωσαν πλήρως τα καθήκοντά τους θα λάβουν την είδηση του μαρτυρίου από τους αγγέλους κατά τη στιγμή του θανάτου και θα επιθυμούν να επιστρέψουν στον κόσμο όταν δουν τη θέση τους.17

Έτσι, με το θάνατο, ο άνθρωπος βλέπει τη θέση του και αισθάνεται ευχαρίστηση ή λύπη, και αρχίζουν οι ευλογίες και οι τιμωρίες.18 Από εκείνη τη στιγμή και μετά, η πόρτα της μετάνοιας κλείνει και η πίστη, αφού δει τη θέση του, δεν γίνεται δεκτή.19 Διότι το Κοράνι, επαινώντας τους πιστούς,20 τους χαρακτηρίζει έτσι. Η πίστη μετά την θέαση της τιμωρίας στην άλλη ζωή δεν είναι αποδεκτή, επειδή δεν είναι πίστη στο αόρατο. Πράγματι, ο Φαραώ, την τελευταία στιγμή, ενώ πνιγόταν, θέλησε να πιστέψει, αλλά αυτό δεν έγινε δεκτό από τον Θεό.21 Στο Σουρά Γκαφίρ,22 αναφέρεται σαφώς ότι η πίστη εκείνων που λένε ότι πίστεψαν αφού είδαν την τιμωρία, δεν θα τους ωφελήσει.

1) Αλ-Κιγιάμα, 75/13.

2) Σουγιούτι, Σαρχούς-Σουντούρ, φ. 33 α, Αρ. 7253; φ. 170 α, Αρ. 7371/3.

3) Το ίδιο έργο, το ίδιο μέρος.

4) Αλ-Αχζάμπ, 33/44.

5) Χασάν αλ-Ιντβί, 17 ετών.

6) Σουγιούτι, ό.π. 35 β; 171 β.

7) Ιωνάς, 10/64.

8) Σουγιούτι, ό.π., τόμ. 35β; 171β.

9) Μπουχάρι, Σαχίχ, Ρικάκ, 41, τόμ. VII, σελ. 191; Ιμπν Μάτζε, Σουνέν, Ζουχδ, 31, τόμ. ΙΙ, σελ. 1425; Τιρμίζι, Σουνέν, Τζενάιζ, 67, τόμ. ΙΙ, σελ. 247, (Μετάφραση) Ο Τιρμίζι είπε για αυτό το χαντίθ ότι είναι “Χασέν-Σαχίχ”.

10) Μπουχάρι, Σαχίχ, Ρικάκ, 41, τόμος VII, σελ. 192.

11) Σύμφωνα με το γεγονός, 56/88-89.

12) Σύμφωνα με το γεγονός, 56/92-93.

13) Σουγιούτι, ό.π. 34 β; σ. 171 α.

14) Φουσιλέτ, 41/30.

15) Μουτζαχίντ μπιν Τζεμπρ, Εξήγηση του Μουτζαχίντ, τόμ. ΙΙ, σελ. 571, Πακιστάν, χ.χ.

16) Σουγιούτι, ό.π. 35 β; σ. 172 α

17) Αλ-Μουμινουν, 23/99-100: Όταν τελικά ο θάνατος φτάσει σε καθέναν από αυτούς τους ειδωλολάτρες, θα πουν: «Κύριέ μου, γύρισέ με πίσω στον κόσμο, για να μπορέσω να εκπληρώσω την πίστη που εγκατέλειψα και να πράξω καλές πράξεις…»

18) βλ. Νίσα, 4/97; Ενφάλη, 8/50; Ναχλ, 16/32; Αμπντουλκερίμ ελ-Χατίμπ. Αλλάχ και ο Άνθρωπος, σ. 460, Βηρυτός, 1975.

19) ερ-Ραζί, Μουχάμμαντ μπ. Αμπί Μπεκρ, ελ-Χιντάγιε, Εμάλι Σέρχι) φ. 69 α, Κωνσταντινούπολη, Βιβλιοθήκη Γιουσούφ Αγά, Αρ. 7048; Σα’ράνι, ό.π. 16

20) Σούρα αλ-Μπακάρα, 2/3

21) Ιωνάς, 10/90-92.

22) Μουμίν 40/84-85: «Όταν είδαν την ορμή της τιμωρίας μας, είπαν: “Πιστεύουμε στην ενότητα του Αλλάχ και απορρίπτουμε όσα του αποδίδαμε ως συντρόφους”. Αλλά η πίστη τους δεν τους ωφέλησε όταν είδαν την τιμωρία μας. Αυτός είναι ο νόμος του Αλλάχ για τους δούλους του. Εδώ οι άπιστοι πλανήθηκαν.»

(Η Ζωή στον Τάφο, Καθηγητής Δρ. Σουλεϊμάν Τοπράκ)

Με χαιρετισμούς και ευχές…

Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις