Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
(1877-1938) Ινδός μουσουλμάνος στοχαστής, ποιητής.
Γεννήθηκε στην πόλη Σιαλκότ, κοντά στα σύνορα με το Κασμίρ, στην επαρχία Παντζάμπ. Αν και υπάρχουν διάφορες πληροφορίες σχετικά με την ημερομηνία γέννησής του, ο ίδιος κατέγραψε στη διδακτορική του διατριβή ότι γεννήθηκε στις 2 Ζιλκάντε 1294 (8 Νοεμβρίου 1877). Ο πατέρας του, Νουρ Μουχάμμαντ, και η μητέρα του, Ιμάμ Μπίμπι, άτομα με σουφιστικές τάσεις, επηρέασαν σημαντικά την ανάπτυξη της θρησκευτικής του προσωπικότητας.
Η κατάσταση του ισλαμικού κόσμου, όπως και άλλων Ινδών μουσουλμάνων διανοουμένων, οδήγησε τον Ικμπάλ στην πεποίθηση ότι τα ισλαμικά έθνη έπρεπε να πετύχουν μια αναγέννηση. Αν και το 1922 η βρετανική διοίκηση του απένειμε τον τίτλο “σερ”, εκείνος δεν τον χρησιμοποίησε. Από το 1926 έως το 1929 διετέλεσε μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου του Παντζάμπ. Το 1928-1929 έδωσε διαλέξεις στα πανεπιστήμια του Μαντράς, του Χαϊντεραμπάντ και του Αλιγκάρ σχετικά με την ανασύσταση της ισλαμικής σκέψης. Το 1930 προήδρευσε της ετήσιας συνάντησης της Ένωσης Μουσουλμάνων της Ινδίας στο Αλλαχαμπάντ. Το πρώτο σοβαρό βήμα προς την ίδρυση ενός ανεξάρτητου κράτους του Πακιστάν έγινε με τις ιδέες που εξέφρασε ο Ικμπάλ στην εναρκτήρια ομιλία αυτής της συνάντησης. Το 1931, στο Β’ Διεθνές Ισλαμικό Συνέδριο, διορίστηκε αντιπρόεδρος του Παγκόσμιου Ισλαμικού Συνεδρίου.
Ο Ικμπάλ συμμετείχε στη Δεύτερη Στρογγυλή Τράπεζα του Λονδίνου το 1931, η οποία συζήτησε το θέμα της χορήγησης περιορισμένης αυτοδιοίκησης στον ινδικό λαό, και εκεί ήρθε σε στενή επαφή με τον Μουχάμαντ Αλί Τζίννα. Μετά την επιστροφή του, επισκέφθηκε την Ιταλία και την Αίγυπτο, και στη συνέχεια συμμετείχε στη σύνοδο του Παγκόσμιου Ισλαμικού Συμβουλίου στην Παλαιστίνη. Το 1932, συμμετείχε στην Τρίτη Στρογγυλή Τράπεζα του Λονδίνου και μετά τη σύνοδο πήγε στο Παρίσι, όπου συναντήθηκε με τον Ανρί Μπερξόν και τον Λουί Μασινιόν. Από εκεί πήγε στην Ισπανία, όπου η επίσκεψή του στο Μεγάλο Τζαμί της Κόρδοβας και η δυσκολία που αντιμετώπισε για να πάρει άδεια να προσευχηθεί εκεί, αποτέλεσαν μια αξέχαστη ανάμνηση. Σχετικά με αυτό, έγραψε το ποίημα “Το Τζαμί της Κόρδοβας”. Από την Ισπανία πήγε στην Ιταλία, όπου συναντήθηκε με τον Μουσολίνι και του ζήτησε να φέρεται καλά στους μουσουλμάνους της Βόρειας Αφρικής. Το 1933, κατόπιν πρόσκλησης του βασιλιά της Αφγανιστάν, Ναδίρ Σαχ, πήγε στην Καμπούλ με τον Σουλεϊμάν Νεντβί και συζήτησε για την αναδιοργάνωση του διοικητικού συστήματος της Αφγανιστάν.
Ο Ικμπάλ αρρώστησε από καρκίνο του λάρυγγα το 1934 και έχασε τη φωνή του, ενώ αργότερα η όρασή του εξασθένησε σημαντικά και αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα. Παρά ταύτα, συνέχισε να ενδιαφέρεται για τα προβλήματα και το μέλλον του λαού του και του ισλαμικού κόσμου. Το 1937, έγραψε μια επιστολή στον Μοχάμεντ Αλί Τζίννα, τον οποίο θεωρούσε τον μεγαλύτερο ηγέτη του μουσουλμανικού πληθυσμού της χώρας του, εκφράζοντας τις απόψεις του σχετικά με την ανεξαρτησία και την ασφάλεια των Ινδών μουσουλμάνων.
Απεβίωσε στις 21 Απριλίου 1938 και ετάφη στους πρόποδες του μιναρέ του Τζαμιού Σάχι στη Λαχόρη.
Σύμφωνα με τον Μουχάμαντ Ικμπάλ, ο άνθρωπος είναι ο ανώτερος ανάμεσα σε όλα τα δημιουργήματα.
“Χαλίκ”
Ο άνθρωπος ήταν το μοναδικό ον ικανό να συμμετέχει συνειδητά στη δημιουργική ζωή. Με την εμφάνιση του ανθρώπου στο προσκήνιο της ύπαρξης, ο κόσμος απέκτησε ένα πολύτιμο ον με λογική, αγάπη και ελεύθερη βούληση. Ωστόσο, για να φτάσει ο άνθρωπος σε αυτό το επίπεδο, πρέπει να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα ζωής που ενισχύει την προσωπικότητά του. Υπάρχουν τρία σημαντικά στάδια πνευματικής ανύψωσης: η απόλυτη υπακοή και υποταγή στο θεϊκό νόμο, η πειθάρχηση του εγώ και η χαλιφάτη. Οι κύριες αρχές που ενισχύουν την προσωπικότητα είναι η αγάπη, η φτώχεια, η γενναιότητα, η ανεκτικότητα και το νόμιμο κέρδος. Η αγάπη είναι το μέσο με το οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τις δικές του δυνατότητες και ικανότητες. Ο δρόμος της αγάπης δίνει στον άνθρωπο την ευκαιρία να αποκτήσει θεϊκές ιδιότητες· η αγάπη δεν είναι αντίπαλος της λογικής, μάλιστα, είναι απαραίτητο να συνδυάζονται η αγάπη και η λογική. Η φτώχεια είναι η θεμελιώδης προϋπόθεση για την απελευθέρωση από την ψυχολογία του δούλου και την ελευθερία. Η γενναιότητα είναι η προϋπόθεση της επιτυχίας, η ενέργεια που προστατεύει την προσωπικότητα από τη διάλυση σε δύσκολες στιγμές. Η ανεκτικότητα είναι η κατανόηση των άλλων εγώ από τον άνθρωπο που έχει συνείδηση του δικού του εγώ, το άνοιγμα της καρδιάς του σε αυτούς. Το νόμιμο κέρδος περιλαμβάνει όλα τα επιτυχημένα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται ή πραγματοποιούνται με την επιδίωξη της νομιμότητας σε υλική και πνευματική σφαίρα, πέρα από την νόμιμη περιουσία. Η δειλία, η δουλεία, η επαιτεία, η υπερηφάνεια για την καταγωγή είναι αρετές που αποδυναμώνουν ή διαλύουν την προσωπικότητα.
Σύμφωνα με τον Ικμπάλ, ο πιστός που περιγράφεται στο Κοράνι είναι ένα εντελώς δραστήριο άτομο.
Αυτή η ενεργητικότητα ήταν εμφανής στις πρώτες γενιές των Μουσουλμάνων. Ωστόσο, αυτή η δυναμική σταδιακά εξασθένησε, και ορισμένες μεταγενέστερες ιδεολογικές τάσεις επιτάχυναν περαιτέρω αυτήν την πορεία. Πράγματι, αν και η ελληνική φιλοσοφία αποτέλεσε μια πολιτιστική δύναμη στην ισλαμική ιστορία και διεύρυνε την οπτική των μουσουλμάνων διανοουμένων, γενικά προκάλεσε αμφισημία στην ερμηνεία τους του Κορανίου.
Fârâbî ve İbn Sînâ geleneğini sürdüren İkbal, İslam toplum yapısının peygamberlik bilincinin siyasi hayata yansımasıyla vücut bulduğunu belirtir. İslam, başından beri ahlaki temele dayalı bir sivil toplum kurmayı ve ona yön vermeyi amaçlamıştır. Bu nedenle, İslam açısından dinin yapıcı katkısından yoksun bir siyasetten bahsedilemez. Eğer din siyasetten ayrılırsa geriye Cengiz Han’dan başka bir şey kalmaz.
Ο Ικμπάλ, ο οποίος πέρασε ένα σημαντικό μέρος της ζωής του στην πολιτική, φαίνεται να υποστήριζε στα πρώτα του χρόνια μια μορφή ινδικού εθνικισμού. Μετά την επιστροφή του από την Ευρώπη, μιλούσε πλέον για μια διαφορετική πολιτική αντίληψη. Πολλοί θεωρούν αυτήν την περίοδο ως περίοδο πανισλαμισμού. Φαίνεται ότι ορισμένοι Ινδοί και Δυτικοί συγγραφείς, κάνοντας λόγο για πανισλαμισμό του Ικμπάλ, επιδίωξαν να τον υποβαθμίσουν. Ο Ικμπάλ, ωστόσο, ισχυριζόταν ότι ήταν πανισλαμιστής, αλλά συμφωνούσε με όσους υποστήριζαν ότι ο πολιτικός πανισλαμισμός δεν υπήρξε ποτέ στην ισλαμική ιστορία, και τόνιζε ότι θα έπρεπε να μιλάμε μόνο για έναν πανισλαμισμό με την έννοια της “ανθρωπιστικής” διάστασης. Έτσι, ο Ικμπάλ κατευθύνθηκε σε μια τρίτη φάση, σε μια αντίληψη του ισλαμικού έθνους. Σύμφωνα με αυτήν, το ισλαμικό έθνος αποτελείται τελικά από μια κοινότητα ισλαμικών εθνών που έχουν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους και έχουν ενισχύσει την εσωτερική τους συνοχή. Ο Ικμπάλ είναι πεπεισμένος ότι η δυτική πολιτική εθνικιστική αντίληψη θα διασπάσει την ισλαμική ενότητα. Το Ισλάμ δεν είναι εχθρικό ούτε προς το εθνικό συναίσθημα ούτε προς την ιδέα της πατρίδας. Το πρόβλημα για το Ισλάμ είναι ο εθνικισμός ως αρχή που ορίζει και καθορίζει την κοινωνία σε τελική ανάλυση.
Ο Ικμπάλ κριτικάρει τόσο τον ιμπεριαλισμό όσο και τον δογματικό σοσιαλισμό που αναδύθηκαν στη Δύση. Στο “Κεφάλαιο” του Μαρξ υπάρχουν κάποιες αλήθειες κρυμμένες ανάμεσα σε δεισιδαιμονίες· όμως ο Μαρξ επιμένει στην ισότητα στο στομάχι, ενώ φέρει την αθεΐα στο μυαλό του. Ο ιμπεριαλισμός επίσης αναπτύσσεται γύρω από το στομάχι και το σώμα· και οι δύο δεν αναγνωρίζουν τον Θεό, εξαπατούν τον άνθρωπο. Εν τω μεταξύ, ο Ικμπάλ εφιστά την προσοχή στους κινδύνους της διάδοσης της ευρωλατρείας στα ισλαμικά έθνη. Στην πραγματικότητα, ο Ικμπάλ δεν έχει αρνητική στάση απέναντι στη Δύση, αρκεί να υιοθετηθεί μια κριτική στάση. Αυτό που αντιτίθεται είναι η κακή μίμηση. Οι μουσουλμάνοι συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας στη Δύση. Επομένως, η επαναφορά αυτών των επιτευγμάτων στον ισλαμικό κόσμο σημαίνει να διεκδικήσουμε την κληρονομιά μας.
Ο Ικμπάλ, ο οποίος ενδιαφερόταν για τις δυσκολίες του τουρκικού έθνους στη σύγχρονη ιστορία, εξέφρασε αυτό το ενδιαφέρον ήδη το 1911 με το ποίημά του για τους μάρτυρες του πολέμου της Τρίπολης. Εκεί, ο Ικμπάλ, όταν ο Προφήτης Μωάμεθ (σ.α.β.) τον ρωτά τι δώρο του έφερε, απαντά ότι έφερε ένα δώρο που δεν υπάρχει ούτε στον παράδεισο: ένα φιαλίδιο με το αίμα των Τούρκων μαρτύρων, το οποίο προσφέρει στον Αγγελιοφόρο του Θεού. Ο Ικμπάλ, ο οποίος επαινούσε τους Τούρκους ως το μοναδικό μουσουλμανικό έθνος που κατάφερε να διατηρήσει την ανεξαρτησία του κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας, τους θεωρούσε ταυτόχρονα και ικανούς να πραγματοποιήσουν την ισλαμική αναγέννηση. Ο ρόλος των Τούρκων στην ισλαμική ιστορία, καθώς και ο ηρωισμός τους στους πολέμους της Τρίπολης, των Βαλκανίων, του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εθνικού Αγώνα, ήταν χαρακτηριστικά που θαύμαζε ο Ικμπάλ και στα οποία έτρεφε ελπίδες για το μέλλον. Χαιρέτησε την κατάργηση της μοναρχίας και την ίδρυση της Δημοκρατίας, αξιολογώντας το γεγονός με θάρρος μέσα στο πλαίσιο του Ισλάμ. Ωστόσο, ο Ικμπάλ, αν και αρχικά ήθελε να δει τις εξελίξεις και τις κινήσεις εκδυτικισμού των επόμενων ετών ως αναγκαιότητα μιας μεταβατικής περιόδου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν έτσι, και τις επέκρινε ανοιχτά στο Τζαβιντναμέ, εκφράζοντας τη λύπη του.
Σύμφωνα με τον Ικμπάλ, η προσέγγιση της Δύσης με μιμητικό πνεύμα ισοδυναμεί με αποξένωση από τον εαυτό. Η δύναμη της Δύσης δεν έγκειται στη διασκέδαση, αλλά στην επιστήμη και την τεχνολογία. Για την επιστήμη και την τεχνολογία, δεν χρειαζόμαστε ευρωπαϊσμό, αλλά μυαλό. Η σοφία, η επιστήμη και η τέχνη δεν έχουν σχέση με την ενδυμασία. “Ο Τούρκος, σε κατάσταση έκστασης, οδεύει προς το να γίνει μεθυσμένος και σκλάβος της Ευρώπης, και από την επιθυμία του να επιδειχθεί, έχει φέρει από τη Δύση τον χορό και το τραγούδι”. Ωστόσο, παρά όλες αυτές τις δηλώσεις του, ο Ικμπάλ παραμένει τελικά αναποφάσιστος όσον αφορά τους Τούρκους. Από τη μια πλευρά, επικρίνει την εκκοσμίκευση και τον εκδυτικισμό, ενώ από την άλλη, τρέφει την ελπίδα ότι αυτή η διαδικασία θα καταλήξει σε μια στροφή προς τον αληθινό Ισλάμ. Πράγματι, αντιδρώντας σε μια δήλωση του Νεχρού, σύμφωνα με την οποία οι Τούρκοι, απαλλαγμένοι από τα δεσμά της θρησκείας, έχουν μπει στο δρόμο της προόδου…
“Οι Τούρκοι δεν έχουν εγκαταλείψει τη θρησκεία τους, αλλά αντίθετα, έχουν στραφεί σε ένα πιο αυθεντικό Ισλάμ.”
λέει.
(Θρησκευτική Εγκυκλοπαίδεια του Ισλάμ, Ικμπάλ Μουχάμμαντ λήμμα)
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
