Απόσπασμα από την Αποχαιρετιστήρια Ομιλία:
“Ο Θεός έχει δώσει σε κάθε δικαιούχο το δικαίωμά του. Έχει ορίσει το μερίδιο κληρονομιάς για κάθε άνθρωπο. Δεν υπάρχει ανάγκη να συντάσσεται διαθήκη για τον κληρονόμο.”
Σουρα Μπακαρά, στίχος 180:
«Όταν ο θάνατος έρθει σε κάποιον από εσάς, αν αφήσει πίσω του κάποια περιουσία, τότε είναι υποχρεωτικό για εκείνους που φοβούνται τον Θεό να συντάξουν διαθήκη με δίκαιο τρόπο για τους γονείς και τους συγγενείς.»
– Αυτές οι δύο δηλώσεις έρχονται σε σαφή αντίθεση μεταξύ τους. Πώς μπορεί να εξηγηθεί η αντίφαση μεταξύ ενός πολύ αξιόπιστου χαντίθ, όπως η Χουτμπά του Αποχαιρετισμού, και του Κορανίου;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
«Όταν έρθει ο θάνατος σε κάποιον από εσάς, αν αφήσει πίσω του κάποια αγαθά, οφείλει να συντάξει διαθήκη με δίκαιο τρόπο υπέρ των γονέων, των συγγενών και των οικείων. Αυτό είναι καθήκον των ευσεβών.»
(Αλ-Μπακάρα, 2:180)
Σε αυτό το εδάφιο της Σούρας Αλ-Μπακάρα
-εκείνων που πιστεύουν ότι θα πεθάνουν σύντομα, λόγω της εμφάνισης σημείων και ενδείξεων θανάτου-
Τους έχει διαταχθεί να συντάξουν διαθήκη για τους γονείς και τους συγγενείς τους. Υπάρχουν δύο διαφορετικές απόψεις σχετικά με το εάν αυτή η εντολή διαθήκης είναι υποχρεωτική ή προαιρετική/συνιστώμενη.
Σύμφωνα με την ορθότερη από τις δύο απόψεις, η διαθήκη ήταν υποχρεωτική. Όταν αποκαλύφθηκε το στίχο που αναφέρεται στην κληρονομιά, αυτός ο στίχος καταργήθηκε και καθορίστηκαν οι μερίδες κληρονομιάς που όρισε ο Θεός. Πλέον, οι δικαιούχοι κληρονομούν απευθείας, χωρίς να εξαρτώνται από την ευγνωμοσύνη κάποιου που έκανε διαθήκη.
(Ερμηνεία του Ιμπν Καθίρ για το σχετικό στίχο)
Πριν από το Ισλάμ, η διανομή της κληρονομιάς στους Άραβες γινόταν ως εξής: Ο θανών…
αγόρια
Αν υπήρχαν, θα κληρονομούσαν όλη την περιουσία. Η περιουσία όσων δεν είχαν γιους περνούσε στους συγγενείς, από τους πιο κοντινούς στους πιο μακρινούς.
στον άρρενο συγγενή του
Συνήθως, η περιουσία κληροδοτούνταν στα παιδιά. Μερικές φορές, άφηνε κανείς κληρονομιά σε παιδιά, συγγενείς και φίλους μέσω διαθήκης.
Αυτός ο στίχος αναφέρεται κυρίως στους γονείς, χωρίς να κάνει διάκριση μεταξύ ανδρών και γυναικών,
είναι απαραίτητο να διαθέσει κανείς την περιουσία του σε όλη την οικογένεια
αναφέροντας την ύπαρξή τους, προετοίμασε τους πιστούς για τις διατάξεις περί κληρονομιάς που θα ακολουθούσαν. Το εδάφιο περί κληρονομιάς στη Σούρα Νίσα (4/11 κ.ε.) δεν αναφέρει άμεσα αυτούς τους άνδρες που ήδη λάμβαναν μερίδιο από την κληρονομιά,
Συμπεριέλαβε και τη γυναίκα συγγενή στην κληρονομιά.
(βλ. Ραζή, ερμηνεία του σχετικού εδαφίου)
Υπάρχουν διάφορες απόψεις σχετικά με το ποια είναι η διάταξη που καταργεί αυτό το εδάφιο. Δύο ερμηνείες είναι οι εξής:
Πρώτον:
Αυτός που καταργεί την ισχύ αυτού του εδαφίου
Στο κεφάλαιο 4 της Σούρας Νίσα, οι στίχοι 11 και 12 αναφέρονται στους νόμους περί κληρονομίας.
Δεύτερον:
Αυτός που καταργεί την ισχύ αυτού του εδαφίου, ο οποίος αναφέρεται και στην ερώτηση.
«Αλήθεια, ο Θεός ο Παντοδύναμος έχει δώσει το δίκαιο σε κάθε δικαιούχο. Πλέον, δεν υπάρχει διαθήκη για τον κληρονόμο.»
είναι το νόημα του χαντίθ.
(βλ. Ραζή, Ιμπν Κεθίρ, ερμηνεία του σχετικού στίχου)
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι η πρώτη φορά που καταργείται η διάταξη περί διαθήκης,
είναι στίχοι περί κληρονομιάς.
Στο χαντίθ που αναφέρεται στην αποχαιρετιστήρια ομιλία,
Αυτή η διάταξη περί κατάργησης έχει επιβεβαιωθεί για άλλη μια φορά.
Είτε δεχθούμε ότι το συγκεκριμένο ιερό χαντίθ καταργεί άμεσα την ισχύ της διαθήκης, είτε ότι επιβεβαιώνει την ισχύ των στίχων περί κληρονομιάς που καταργούν την διαθήκη, και στις δύο περιπτώσεις
-το αναφερόμενο στην ερώτηση-
Είναι σαφές ότι δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ αυτού του χαντίθ και του εν λόγω εδαφίου περί διαθήκης.
Διότι το ένα είναι καταργητικό, ενώ το άλλο είναι καταργημένο.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους μελετητές όπως οι Dahhâk, Tâvûs και Taberî, το εδάφιο περί διαθήκης είναι ξεχωριστό από το εδάφιο περί κληρονομιάς, δηλαδή για κάποιο λόγο.
(όπως γονείς με διαφορετική θρησκεία, συγγενείς που είναι σκλάβοι)
το να λάβει μερίδιο από την κληρονομιά, μέσω διαθήκης, ένας συγγενής που δεν δικαιούται μερίδιο από την κληρονομιά εξ οικείου δικαίου
έχει στοχεύσει.
Το ποσό που θα κληροδοτηθεί σε κάθε άτομο αφήνεται στα έθιμα, τα παραδόσεις και τους κανόνες δικαιοσύνης (σύμφωνα με το καθιερωμένο μέτρο).
“Η στέρηση κληρονομιάς από έναν στενό συγγενή υπέρ ενός πιο απομακρυσμένου συγγενή από την ίδια ομάδα”
Το ζήτημα των εγγονών που δεν μπορούν να κληρονομήσουν (εγγόνια ορφανά από παππού) λόγω του κανόνα (hacb), έχει επιλυθεί σε ορισμένες ισλαμικές χώρες στη σύγχρονη εποχή με την αξιοποίηση αυτής της ερμηνείας, και τα ορφανά εγγόνια έχουν αποκτήσει μερίδιο από την κληρονομιά.
Για παράδειγμα, ένα παιδί του οποίου ο πατέρας πέθανε πριν από τον παππού του, είναι ορφανό και υπό την προστασία του παππού του. Όταν ο παππούς πεθάνει, ο θείος του παιδιού (δηλαδή ο εν ζωή γιος του παππού, ο πατέρας του) είναι πιο κοντά στον παππού από τον εγγονό, οπότε ο εγγονός στερείται την κληρονομιά. Στο ισλαμικό δίκαιο δεν υπάρχει διάταξη που να ορίζει ότι το παιδί κληρονομεί στη θέση του αποθανόντος πατέρα του (ως διάδοχός του). Σε τέτοιες και παρόμοιες περιπτώσεις, αντιμετωπίζουμε…
“στενός συγγενής που δεν είναι κληρονόμος”
Εγείρεται το ζήτημα της διαθήκης. Η απαραίτητη (υποχρεωτική) διάταξη της διαθήκης χρησιμοποιείται επίσης για την επίλυση αυτού του ζητήματος.
Επιπλέον, η διαθήκη είναι μια νομική πράξη της οποίας η εκτέλεση αναβάλλεται για μετά τον θάνατο.
Εάν κάποιος έχει χρέος ή οφειλή, είναι υποχρεωμένος να διατάξει με διαθήκη την εξόφληση ή την εκπλήρωσή της από την κληρονομιά του μετά τον θάνατό του. Σε περίπτωση απουσίας τέτοιου χρέους ή οφειλής, η διαθήκη δεν είναι υποχρεωτική, αλλά συνιστάται· είναι μια νομική πράξη που ενθαρρύνεται όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, μια θρησκευτική υπηρεσία και πράξη λατρείας. Οι παραδόσεις που ενθαρρύνουν τη διαθήκη ερμηνεύονται με αυτόν τον τρόπο.
(Μπουχάρι, Διαθήκες, 1; Μουσλίμ, Διαθήκη, 1, 4)
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
