– Ποιες είναι οι δικαιολογίες για τη μη τήρηση της νηστείας;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Η εξασφάλιση των αναγκαίων για τη διαβίωση είναι υποχρεωτική. Η τήρηση των θρησκευτικών εντολών είναι επίσης υποχρεωτική. Γι’ αυτό, στα διεθνή κείμενα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η διασφάλιση της θρησκευτικής και συνειδησιακής ελευθερίας στην εργασία και την επαγγελματική ζωή ορίζεται ως δικαίωμα των εργαζομένων και υποχρέωση των εργοδοτών. Ωστόσο, αυτό το δικαίωμα, ακόμη και από μουσουλμάνους εργοδότες, δεν διασφαλίζεται πάντοτε πλήρως. Ακόμη και αν διασφαλίζεται, ορισμένες εργασίες είναι από τη φύση τους βαριές και δύσκολες. Για όσους αντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις, υπάρχουν ορισμένες διευκολύνσεις, ειδικά όσον αφορά τη νηστεία.
Κατ’ αρχήν, δεν είναι σωστό να εργάζεται ή να αναγκάζεται να εργάζεται κάποιος σε σκληρές και επίπονες εργασίες που εμποδίζουν την κανονική άσκηση των θρησκευτικών του καθηκόντων. Η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην υγιή άσκηση των θρησκευτικών του καθηκόντων και την εξασφάλιση των βιοποριστικών του μέσων, είναι απολύτως απαράδεκτη από πλευράς ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε τέτοια περίπτωση, εάν η κοινωνία δεν μπορεί να του προσφέρει καλύτερες ευκαιρίες εργασίας, και επομένως η αποχώρησή του από την εργασία του συνεπάγεται σίγουρη ή πολύ πιθανή οικονομική δυσχέρεια, τότε μπορεί να μην νηστέψει. Εάν κάποιος αναγκαστεί να εργαστεί σε βαριά εργασία για ένα χρονικό διάστημα και ανησυχεί ότι η νηστεία θα βλάψει την υγεία του, τότε μπορεί να μην νηστέψει. Αυτοί, αν έχουν τη δυνατότητα, θα αναπληρώσουν τις νηστείες αργότερα, αλλιώς θα δώσουν λύτρα αντί για νηστεία.
Στο Κοράνι, οι λόγοι που επιτρέπουν τη μη τήρηση της νηστείας αναφέρονται ως ασθένεια, ταξίδι και αδυναμία νηστείας (Αλ-Μπακάρα 2/184-185).
Αν και οι δύο καταστάσεις φτάσουν σε ακραίο σημείο, με αποτέλεσμα να υπάρχει ανησυχία για τον θάνατο ή την απώλεια των λογικών ικανοτήτων του ατόμου, τότε επιτρέπεται η διακοπή της νηστείας. Απαιτείται η αναπλήρωση της νηστείας, μέρα με τη μέρα, σε κατάλληλο χρόνο μετά το Ραμαζάνι.
Σε τέτοιες ζεστές μέρες, αν κάποιος που υπηρετεί και οργανώνει τις εργασίες στα Ιμαρέτ (φιλανθρωπικά ιδρύματα) εκ μέρους του Σουλτάνου ανησυχεί για την υγεία του ή για την απώλεια της διανοητικής του ισορροπίας, τότε μπορεί να σπάσει τη νηστεία του.
Αντίθετα, όσοι εκτελούν πολύ κουραστικές και εξαντλητικές εργασίες και φοβούνται ότι θα χάσουν τη ζωή τους ή θα υποστούν ψυχική και πνευματική ανισορροπία αν νηστεύουν σε ζεστό καιρό, μπορούν να διακόψουν τη νηστεία τους. (Fethü’l-Kadir – Kemal îbn Hümam; Celal Yıldırım, Kaynaklarıyla İslam Fıkhı, Uysal Kitabevi: 2/234)
Γνωρίζουμε ότι στο Κοράνι και στα χαντίθ συχνά τονίζεται πως η θρησκεία δεν επιβάλλει στους ανθρώπους καμία δυσβάσταχτη υποχρέωση, και ότι σε περίπτωση δυσκολίας ή ταλαιπωρίας, παρέχονται στους πιστούς ορισμένες διευκολύνσεις και άδειες. Στο πλαίσιο αυτής της γενικής αρχής, επιτρέπεται σε ορισμένες περιπτώσεις η μη τήρηση της υποχρεωτικής νηστείας του Ραμαζανιού.
Αυτός που έχει σκοπό να νηστέψει από το βράδυ και αναγκάζεται να ταξιδέψει την ημέρα, σύμφωνα με τους Χαναφίτες, είναι προτιμότερο να ολοκληρώσει τη νηστεία του· αν όμως τη διακόψει, δεν απαιτείται εξιλέωση. Οι Σαφίτες και οι Χανμπελίτες, ωστόσο, βασιζόμενοι σε μια παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Προφήτης (ειρήνη σ’ αυτόν) κατά την κατάκτηση της Μέκκας, παρέμεινε νηστικός μέχρι να φτάσει στο μέρος που ονομαζόταν Καντίδ και εκεί διέκοψε τη νηστεία του, λένε ότι ακόμα και η νηστεία που έχει σκοπό να τηρηθεί από το βράδυ μπορεί να διακοπεί σε περίπτωση ταξιδιού. Η κατάσταση πολέμου ή η μακράς διάρκειας σύγκρουση στο μέτωπο αποτελούν επίσης δικαιολογία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το άτομο πρέπει να ενεργεί ανάλογα με την επιλογή που ταιριάζει στην υγεία και τα καθήκοντά του.
Όποιος δεν μπορεί να νηστέψει για έναν από τους παραπάνω λόγους, από σεβασμό στη νηστεία, στους νηστεύοντες και στον μήνα Ραμαζάν, καλό είναι να μην το διατυμπανίζει.
Σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφερθεί κάποιος που απειλείται με θάνατο ή ακρωτηριασμό, ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι όποιος, υπό πίεση, δεν σπάσει τη νηστεία του Ραμαζανιού και σκοτωθεί άδικα, δεν θα είναι αμαρτωλός, αλλά αντίθετα θα έχει κερδίσει μεγάλη αμοιβή για την αφοσίωσή του στη θρησκεία του. Ωστόσο, η επικρατούσα άποψη είναι ότι σε αυτή την περίπτωση είναι προτιμότερο να σπάσει τη νηστεία. Μάλιστα, αν ο απειλούμενος έχει κάποια δικαιολογία για τη νηστεία, όπως ταξίδι ή ασθένεια, τότε αν δεν σπάσει τη νηστεία υπό πίεση, θα είναι αμαρτωλός.
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
