Επιτρέπεται η αλλαγή θρησκεύματος; Τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει κανείς θρήσκευμα;

Ένας φίλος μου, που ανήκει στη σουνιτική σχολή Σαφιι, θέλει να ασπαστεί τη σουνιτική σχολή Χαναφι. Τι πρέπει να κάνει; Είναι σωστό αυτό; Αν ναι, τι πρέπει να κάνει;

Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,

Όλες οι σουνιτικές σχολές σκέψης είναι αληθινές και ορθές. Επομένως, η άποψη ότι μια σχολή σκέψης είναι ανώτερη από μια άλλη είναι εσφαλμένη.

Κάθε εποχή έχει τα δικά της ρούχα. Κάθε ασθένεια έχει το δικό της φάρμακο. Ομοίως, οι θρησκευτικοί νόμοι μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με τις εποχές και οι διατάξεις ανάλογα με τον τρόπο ζωής και τις ικανότητες των λαών. Πράγματι, πριν από το Ισλάμ, σε κάθε έθνος στέλνονταν ξεχωριστοί θρησκευτικοί νόμοι και προφήτες.

Πριν από την έλευση του Προφήτη (σ.α.σ.), οι άνθρωποι ζούσαν απομονωμένοι, με τρόπο ζωής και ικανότητες που πλησίαζαν την βεδουινική ζωή, γι’ αυτό και οι θρησκευτικοί νόμοι που δόθηκαν τότε ήταν διαφορετικοί και προσαρμοσμένοι στις συνθήκες τους. Μάλιστα, συνέβη να σταλούν διαφορετικοί θρησκευτικοί νόμοι και προφήτες στην ίδια περιοχή, την ίδια εποχή.

Μετά την έλευση του Προφήτη (σ.α.σ.), οι άνθρωποι ανήλθαν σε ανώτερο επίπεδο ικανοτήτων, τρόπου ζωής και κατανόησης. Στον θρησκευτικό και κοινωνικό τομέα σημειώθηκαν πολλές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές. Έτσι, οι άνθρωποι έφτασαν στο σημείο να διδάσκονται από έναν μόνο δάσκαλο και να ακολουθούν έναν μόνο νόμο. Γι’ αυτόν τον λόγο, δεν υπήρχε πλέον ανάγκη για ξεχωριστούς νόμους και προφήτες. Ωστόσο, επειδή η ανθρωπότητα δεν έφτασε στο ίδιο επίπεδο όσον αφορά τον τρόπο ζωής, τα έθιμα και τις συνήθειες, οι θρησκευτικές σχολές σκέψης παρέμειναν πολλαπλές.

Αν η πλειοψηφία της ανθρωπότητας βρισκόταν στο ίδιο επίπεδο εκπαίδευσης, κουλτούρας και τρόπου ζωής, σαν μαθητές ενός ανώτερου σχολείου, τότε οι θρησκευτικές αιρέσεις θα μπορούσαν να ενωθούν. Όμως η τωρινή κατάσταση της ανθρωπότητας δεν το επιτρέπει.

Όσον αφορά τη σοφία της ύπαρξης πολλαπλών θρησκευτικών δογμάτων, ο Μπεντιουζζαμάν Σαΐντ Νουρσί δίνει το ακόλουθο παράδειγμα:

«Ένα νερό, ανάλογα με τις πέντε διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες των ασθενών, παίρνει πέντε διαφορετικές ιδιότητες. Δηλαδή:»

“Σε κάποιον,

Το νερό είναι φάρμακο ανάλογα με τη φύση της ασθένειας· είναι ιατρικά απαραίτητο.

Σε κάποιον άλλον.

Είναι δηλητηριώδες και επιβλαβές για την ασθένειά του· ιατρικά, του απαγορεύεται.

Σε κάποιον άλλον.

Προκαλεί ελάχιστη βλάβη· ιατρικά, είναι απεχθές. Παρέχει ανώδυνη ωφέλεια σε κάποιον άλλο· ιατρικά, είναι επιθυμητό.

Σε κάποιον άλλον.

Δεν είναι ούτε ζημιά ούτε όφελος· ας το πιει με ευχαρίστηση, ιατρικά του επιτρέπεται. Εδώ το δικαίωμα πολλαπλασιάζεται. Και τα πέντε είναι δικαίωμα. Μπορείς να πεις: «Το νερό είναι μόνο φάρμακο, μόνο υποχρεωτικό· δεν έχει άλλη διάταξη»;

«Έτσι λοιπόν, οι θεϊκές διατάξεις (αχκάμ-ι Ιλαχιγέ) αλλάζουν ανάλογα με τις θρησκευτικές σχολές και με όσους ακολουθούν (ιττιμπά) τη θεϊκή σοφία. Και αλλάζουν δικαίως, και καθεμιά από αυτές είναι δίκαιη και ωφέλιμη.»

1

Οι μουσουλμάνοι που ζουν σε διάφορες περιοχές του κόσμου ακολουθούν ένα από τα τέσσερα σουνιτικά μεζχάμπ. Ένας μουσουλμάνος μπορεί να ακολουθεί ένα από τα αναγνωρισμένα μεζχάμπ και να εκτελεί τις θρησκευτικές του υποχρεώσεις και τις συναλλαγές του σύμφωνα με τις διατάξεις και τις ερμηνείες αυτού του μεζχάμπ. Δεν υπάρχει υποχρέωση για έναν μουσουλμάνο που ζει τη ζωή του σύμφωνα με ένα από αυτά τα μεζχάμπ να παραμείνει σε αυτό το μεζχάμπ μέχρι το θάνατό του. Επομένως, αν το επιθυμεί, μπορεί να αλλάξει σε ένα άλλο αναγνωρισμένο μεζχάμπ. Για παράδειγμα, κάποιος που ανήκει στο Σαφιιτικό μεζχάμπ μπορεί να περάσει στο Χαναφιτικό μεζχάμπ, και κάποιος που ανήκει στο Χαναφιτικό μεζχάμπ μπορεί να περάσει στο Σαφιιτικό μεζχάμπ.

Ωστόσο, για να είναι η λατρεία και οι πράξεις κάποιου που αλλάζει από ένα δόγμα σε άλλο πλήρεις, πρέπει να γνωρίζει τα ζητήματα του δόγματος στο οποίο εισέρχεται. Για παράδειγμα, εάν ένας Σαφίτης περνάει στο Χαναφιτικό δόγμα, πρέπει τουλάχιστον να γνωρίζει τις υποχρεωτικές πράξεις της αμπντέστας, τις καταστάσεις που την ακυρώνουν, τα ρούκν (υποχρεωτικά στοιχεία) και τα βατζίμπ (συνιστώμενα στοιχεία) της προσευχής σύμφωνα με αυτό το δόγμα. Εάν περάσει χωρίς να τα γνωρίζει, μπορεί να κάνει λάθος και να αμελήσει τη λατρεία του χωρίς να το καταλάβει.

Όπως είναι δυνατόν να περάσει κανείς από μια θρησκευτική αίρεση σε μια άλλη, έτσι και όποιος δεν βρίσκει διέξοδο στη δική του αίρεση, μπορεί να πράξει σύμφωνα με την ερμηνεία και την άποψη μιας άλλης αίρεσης. Αυτό επιτρέπεται. Ωστόσο, αυτή η μίμηση δεν πρέπει να γίνεται αυθαίρετα και από εγωιστική επιθυμία, αλλά από ανάγκη και για το καλό.

Όποιος σε μια υπόθεση μιμείται μια άλλη θρησκευτική αίρεση εκτός από τη δική του, πρέπει να προσέχει τα εξής:

Πρώτον:

Εάν μια πράξη λατρείας ή μια συναλλαγή πρόκειται να μιμηθείται σύμφωνα με μια άλλη νομική σχολή, τότε η πράξη λατρείας ή η συναλλαγή αυτή δεν πρέπει να έχει γίνει προηγουμένως. Για παράδειγμα, εάν κάποιος που ανήκει στη νομική σχολή Σαφίι θυμηθεί μετά την προσευχή ότι άγγιξε τη γυναίκα του με το χέρι του πριν αρχίσει την προσευχή, τότε…

, “Εξάλλου, η εγκυρότητα της θρησκευτικής μου πλύσης είναι σύμφωνη με τη σουνιτική σχολή Χαναφί.”

Αν πει κάτι τέτοιο και ακολουθήσει τη Χαναφιτική σχολή σε αυτό το ζήτημα, η προσευχή του δεν είναι έγκυρη.

Δεύτερον:

Ο μιμητής δεν πρέπει να ακολουθεί μια πορεία όπου επιλέγει ό,τι του είναι εύκολο από κάθε δόγμα και ενεργεί ανάλογα. Μια τέτοια πράξη ισοδυναμεί με την ταυτόχρονη εφαρμογή αντιφατικών ζητημάτων σύμφωνα με διαφορετικά δόγματα, κάτι που

«σύνθεση»

Λέγεται. Η ταλφίκ (συνδυασμός νομικών απόψεων) δεν επιτρέπεται. Για παράδειγμα, αν κάποιος πάρει το αμπντέστ (τελετουργική πλύση) σύμφωνα με το Χαναφίτικο δόγμα, το αμπντέστ του είναι πλήρες, ακόμα και αν δεν είχε την πρόθεση. Διότι, σύμφωνα με αυτό το δόγμα, η πρόθεση δεν είναι από τις υποχρεωτικές πράξεις του αμπντέστ. Αλλά αν αυτός ο άνθρωπος, ενώ οφείλει να πλύνει το ένα τέταρτο του κεφαλιού του σύμφωνα με το ίδιο δόγμα, πλύνει λιγότερο από το ένα τέταρτο, ακολουθώντας το Σαφιιτικό δόγμα, τότε το αμπντέστ του δεν θεωρείται πλήρες. Μια τέτοια συμπεριφορά…

«σύνθεση»

δεν επιτρέπεται, διότι θα θεωρηθεί ότι έχει γίνει καταμέτρηση.2

Ωστόσο,


Η μίμηση των πτυχών που σχετίζονται με την αφοσίωση σε κάθε θρησκευτική αίρεση είναι πράξη ευσέβειας.


Για παράδειγμα, αν ένας Χαναφίτης αγγίξει τη γυναίκα του, η αμπντέσ του δεν χαλάει· αλλά σύμφωνα με τον Σαφίι, χαλάει. Σε μια τέτοια περίπτωση, αν αυτός ο άνθρωπος μιμηθεί τον Σαφίι και ανανεώσει την αμπντέσ του, αυτό θεωρείται μια πράξη αζιμέτ, μια πράξη τακβά (ευλάβειας). Ομοίως, αν ένας Σαφίιτης αιμορραγήσει από οποιοδήποτε σημείο του σώματός του, η ανανέωση της αμπντέσ του εμπίπτει στην ίδια κατηγορία αζιμέτ.

Επίσης, για όσους δεν ανήκουν στη Χαναφιτική σχολή, αλλά σε άλλες σχολές, η μίμηση της άποψης της σχολής τους σε προαιρετικές πράξεις λατρείας, όπως οι προσευχές που είναι σουννέτ να γίνονται στην αρχή και στο τέλος των λατρευτικών πράξεων, είναι μια πράξη αφοσίωσης, αξιέπαινη και καλή.

Σε ό,τι αφορά τα ζητήματα της νομολογίας και της μίμησης, πρέπει να δοθεί προσοχή και στα ακόλουθα:

– Όσον αφορά την μίμηση μιας θρησκευτικής αίρεσης, οι άνθρωποι χωρίζονται σε τρεις ομάδες:

Πρώτη τάξη;

Είναι λόγιοι που έχουν φτάσει στο βαθμό του μουτζαχίτ. Σε όποιον έχει φτάσει σε αυτό το βαθμό δεν επιτρέπεται να μιμείται άλλον.

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση;

Αν και δεν φτάνουν στο απόλυτο επίπεδο της νομικής ερμηνείας, είναι άτομα με γνώσεις που γνωρίζουν τη μεθοδολογία του ιδρυτή της σχολής σκέψης και, στο πλαίσιο της ίδιας μεθοδολογίας, μπορούν να εκφράσουν διαφορετικές απόψεις σε ορισμένα θέματα. Αυτοί είναι εκείνοι που μπορούν να λάβουν τον τίτλο του “μουτζτεχίντ φι-μεζχέπ” (νομικός ερμηνευτής εντός της σχολής σκέψης) ή “μουτζτεχίντ φι-μεσέλε” (νομικός ερμηνευτής σε συγκεκριμένο ζήτημα), αν και σε διαφορετικούς βαθμούς.

Το τρίτο μέρος είναι

είναι η κατώτερη τάξη.

– Σύμφωνα με τους μελετητές, ο απλός λαός δεν έχει δόγμα, το δόγμα τους είναι η φετφά του μουφτή.

Διότι, η αληθινή μίμηση μιας θρησκευτικής αίρεσης είναι δυνατή μόνο με τη γνώση των απόψεών της. Η διαπίστωση ότι οι απόψεις μιας αίρεσης είναι πιο ορθές, είναι δυνατή μόνο με σημαντική συσσώρευση γνώσεων. Είναι σαφές ότι αυτό είναι ένα δύσκολο ζήτημα. Αυτή η δυσκολία ισχύει όχι μόνο για τους απλούς ανθρώπους, αλλά και για εμάς, τους λεγόμενους δασκάλους (βλ. Ravdatu’t-talibîn, 4/115-şamile).

– Το ζήτημα της μίμησης των νομικών σχολών δεν προέκυψε με βάση τη γνώμη ενός συγκεκριμένου μελετητή. Οι ισλαμικοί μελετητές έχουν ομοφωνήσει ότι οι απόψεις των τεσσάρων νομικών σχολών είναι σύμφωνες με την ορθόδοξη ισλαμική πίστη (βλ. el-Müflih, el-Furu’, 12/202-şamile). Επομένως, πρέπει να ζούμε τη θρησκεία μας ακολουθώντας μία από τις ορθές νομικές σχολές. Ωστόσο, σε δύσκολες καταστάσεις, είναι δυνατόν να ακολουθήσουμε τη γνώμη μιας άλλης ορθής νομικής σχολής.

– Η αλλαγή θρησκευτικής αίρεσης δεν συνεπάγεται κάποια θρησκευτική τελετή ούτε υπαγορεύεται από συγκεκριμένους κανόνες. Το σημαντικό είναι να μάθει κανείς τους κανόνες της αίρεσης στην οποία προσχωρεί και να πράττει σύμφωνα με αυτούς.

– Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, η μίμηση οποιασδήποτε θρησκευτικής αίρεσης έχει ορισμένες προϋποθέσεις:

1.

Η μιμούμενη θρησκευτική αίρεση πρέπει να είναι μια αληθινή αίρεση, με εδραιωμένη θέση, με κείμενα/επιστημονικά συγγράμματα και πηγές.

2.

Ο μιμητής πρέπει να γνωρίζει τις επιστημονικές προϋποθέσεις και τη μεθοδολογία του μιμούμενου όσον αφορά το συγκεκριμένο θέμα.

3.

Το θέμα που μιμείται δεν πρέπει να είναι ένα θέμα που έχει απορριφθεί/ακυρωθεί από επίσημο δικαστήριο/δικαστή.

4.

Δεν θα πρέπει να συγκεντρώνει τις άδειες από όλες τις θρησκευτικές αιρέσεις.

5.

Δεν πρέπει να μιμείται κανείς μια άποψη που αντιτίθεται σε μια άλλη, ακόμα κι αν κάποιος έχει πράξει σύμφωνα με την πρώτη άποψη σε μια συγκεκριμένη περίπτωση.

6.

Η άποψη των διαφόρων δογμάτων επί ενός θέματος.

σύνθεση

Δεν πρέπει να γίνεται. Για παράδειγμα, το να ακολουθεί κάποιος τη Χαναφιτική σχολή σκέψης επειδή άγγιξε μια γυναίκα και στη συνέχεια τη Σαφιιτική σχολή σκέψης επειδή του έτρεξε αίμα από κάπου, υποδηλώνει ότι δεν έχει κάνει σωστά την προσευχή του σύμφωνα με καμία από τις δύο σχολές σκέψης (βλ. Ιανέτου’τ-ταλιμπίν, 4/249).

Αυτές οι προϋποθέσεις δείχνουν ότι η θρησκευτική άποψη της κοινής γνώμης είναι η φετφά των θρησκευτικών μελετητών. Διότι, όλες αυτές οι προϋποθέσεις απαιτούν ένα ορισμένο επίπεδο γνώσεων.

Πηγές:

1) Μπεντιουζζάμ Σαΐντ Νουρσί. Λόγοι, σελ. 454-455, Κωνσταντινούπολη, Εκδόσεις Λόγων, 1987.

2) Ιμπν Αμπιντίν, Ρεντντ αλ-Μουχτάρ. (Βηρυτός: Ιχιάουτ-Τουράσι αλ-Αραμπί) 1:51; ες-Σεγίγιντ Εμπί Μπεκίρ. Ιαανέτ ατ-Ταλιμπίν. (Βηρυτός: Ιχιάουτ-Τουράσι αλ-Αραμπί) 4:219;

Με χαιρετισμούς και ευχές…

Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις