Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Η άθληση και η ενασχόληση με τον αθλητισμό είναι επιτρεπτές, ενώ ορισμένα αθλήματα θεωρούνται σουνέτ (συνιστώμενα). Ωστόσο, κατά την άθληση, είναι απαραίτητο να καλύπτονται τα μέρη του σώματος που πρέπει να καλύπτονται, να αποφεύγεται η παράβαση των θρησκευτικών κανόνων, να μην υπάρχει ανάμειξη ανδρών και γυναικών και να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις υποχρεωτικές θρησκευτικές πρακτικές.
Άρα, η άθληση είναι επιτρεπτή, αλλά η κατάσταση αλλάζει ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο γίνεται.
Όσο ανθρώπινες δραστηριότητες είναι το παιχνίδι, η διασκέδαση και η μουσική, όντας εκδηλώσεις που πηγάζουν από την ίδια τη φύση της δημιουργίας, άλλο τόσο ανθρώπινη δραστηριότητα είναι και ο αθλητισμός. Διότι ο άνθρωπος διαθέτει μια ψυχολογία που χαρακτηρίζεται από κίνηση, ενθουσιασμό και αγωνιστικό πνεύμα.
Αθλητισμός,
«φυσικές δραστηριότητες που γίνονται με πνεύμα παιχνιδιού, διαγωνισμού και αγώνα, με στόχο τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης»
Σύμφωνα με τον ορισμό, κανείς, ανεξαρτήτως ηλικίας και επιπέδου, δεν μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τον αθλητισμό, καθώς με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σχετίζεται με κάποιο είδος αθλήματος· είτε το ασκεί λίγο είτε πολύ, είτε ενδιαφέρεται γι’ αυτόν, έστω και από απόσταση.
Αθλητικές εκδηλώσεις με ιστορία που χρονολογείται από την αρχαιότητα,
Σήμερα έχει αποκτήσει πολύ διαφορετικές διαστάσεις· έχει γίνει μια διεθνής δραστηριότητα, μια παγκόσμια γλώσσα και ένα αποτελεσματικό μέσο προβολής. Κάθε έθνος, θέλοντας και μη, έχει αρχίσει να μιλάει αυτή την κοινή γλώσσα. Με την υποστήριξη των μέσων μαζικής επικοινωνίας και ενημέρωσης, όπως η τηλεόραση και το διαδίκτυο, έχει αυξήσει περαιτέρω το πεδίο ενδιαφέροντός της.
Ορισμένα αθλητικά γεγονότα, ιδίως οι εθνικοί ποδοσφαιρικοί αγώνες, συγκέντρωναν το ενδιαφέρον της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού σε ένα σημείο. Ανεξάρτητα από το επίπεδο εκπαίδευσης ή τον τρόπο σκέψης, οι αθλητές τραβούσαν την προσοχή του κοινού. Κάποιες φορές ως έθνος, άλλες φορές ως ολόκληρη η μουσουλμανική κοινότητα, βρισκόμασταν μέσα σε αυτό το φαινόμενο και ανάμεσά του.
Όπως κάθε δραστηριότητα, έτσι και ο αθλητισμός είναι ένα σύνολο πειθαρχίας και κανόνων.
“Πρέπει να παίζεις το παιχνίδι με τους κανόνες.”
Η αρχή αυτή ισχύει κυρίως στον αθλητισμό. Η ανάμειξη της ανθρώπινης διάστασης στο ζήτημα καθιστά αναγκαία μια τέτοια σκέψη.
Αν δούμε τον αθλητισμό μέσα από το πρίσμα της ζωής και της πίστης, θα διαπιστώσουμε ότι έχει μια παράδοση και μια ιστορία. Αυτή η ιστορία, όταν εξεταστεί στο πλαίσιο της σουννέτ (παράδοσης), αποκαλύπτει θεμελιώδεις, βαθιές, διαχρονικές και, κατά συνέπεια, δεσμευτικές πτυχές.
Στην εποχή της ευδαιμονίας, βλέπουμε ορισμένα είδη αθλημάτων, ενταγμένα στην ιδιαίτερη πολιτισμική πειθαρχία της. Το ωραίο και ενδιαφέρον είναι ότι σχεδόν όλα τα είδη αθλημάτων που υπήρχαν τότε, εξακολουθούν να υπάρχουν και σήμερα, είτε με κάποιες αλλαγές είτε ακριβώς όπως τότε.
Τα κυριότερα είδη αθλημάτων με τα οποία ασχολήθηκε, τα οποία ενθάρρυνε και των οποίων καθόρισε τις αρχές ο ίδιος ο Προφήτης (ειρήνη σε αυτόν) είναι τα εξής:
Πάλη, τρέξιμο, αγώνες, ιπποδρομίες και καμηλοδρομίες, κολύμβηση, τοξοβολία, κυνήγι και η παρακολούθηση αυτών των αθλητικών δραστηριοτήτων ατομικά ή ομαδικά, καθώς και η επιβράβευση των νικητών.
Πάλη:
Ο Ρουκάνε μπιν Αμπντουλγιεζίντ, ένας διάσημος παλαιστής της εποχής, έθεσε ως όρο για την είσοδό του στο Ισλάμ να τον νικήσει ο Προφήτης (σ.α.β.) σε πάλη, και σε μια αναμέτρηση ο Προφήτης τον νίκησε αρκετές φορές. Ωστόσο, ο Ρουκάνε δεν κράτησε τον λόγο του. Χρόνια αργότερα, ο Ρουκάνε ασπάστηκε το Ισλάμ κατά την κατάκτηση της Μέκκας και εγκαταστάθηκε στη Μεδίνα. Υπάρχουν και χαντίθ που έχει αφηγηθεί.1
Στις πηγές της Σίρας αναφέρεται ότι ο Προφήτης (ειρήνη σε αυτόν) πάλεψε και με άλλους εκτός από τον Ρουκάνε, ότι τα παιδιά των συντρόφων που είχαν φτάσει στην εφηβεία πάλευαν μεταξύ τους κατά τη διάρκεια της ετήσιας τελετής στρατολόγησης και ότι ο Χαζράτ Χασάν και Χουσεΐν πάλεψαν επίσης ενώπιον του Αγγελιοφόρου του Θεού.
Η πάλη αναπτύχθηκε και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, υποστηριζόμενη από το ίδιο το παλάτι, και απέκτησε παγκόσμια φήμη. Θεωρείται επίσης ο προστάτης των παλαιστών.
“Ο λέων του Θεού και του Αποστόλου Του”
ο οποίος είναι γνωστός ως Χαμζά (ρα), ο κύριος των μαρτύρων.
Σκοποβολή και τοξοβολία:
Η εκπαίδευση στην τοξοβολία, ένα πολεμικό άθλημα και μέσο τζιχάντ, κατέχει πολύ σημαντική θέση στη Σούννα. Ο Προφήτης μας (σ.α.β.) σε ένα χαντίθ του,
«Κανείς από εσάς να μην διστάζει να διασκεδάζει με τα βέλη του.»
2
είπε. Σε ένα άλλο χαντίθ, όταν ειπώθηκε ότι μια ομάδα συντρόφων πήγε να διασκεδάσει, ο Προφήτης (ειρήνη σε αυτόν) αρχικά έδειξε δυσαρέσκεια, αλλά αργότερα, όταν εξηγήθηκε ότι πήγαν για σκοποβολή,
«Η σκοποβολή δεν είναι διασκέδαση. Η σκοποβολή είναι η καλύτερη από τις διασκεδάσεις.»
3
είπαν. Μάλιστα, σε ένα χαντίθ,
«Όταν κάποιον από εσάς κατακλύζει η λύπη και η στενοχώρια, δεν έχει τίποτα άλλο να κάνει παρά να πάρει το τόξο του και να διασκεδάσει τη λύπη του με αυτό.»
Επιπλέον, τόνισε ότι ο αθλητισμός προσφέρει ψυχολογική ευεξία.
Ο Προφήτης μας (ειρήνη ας είναι επ’ αυτόν) επαινούσε τους ικανούς τοξότες. Στη Μάχη του Οχούδ, χάρη στις εύστοχες βολές τους, χρησιμοποίησε για αυτούς έναν χαρακτηρισμό που δεν είχε χρησιμοποιήσει για κανέναν άλλον.
“Μητέρα και πατέρας μου να θυσιαστούν για σένα.”
χρησιμοποιήθηκε για τον Σα’ντ ιμπν Αμπί Βακκάς.4 Λόγω όλων αυτών των ενθαρρύνσεων, οι σύντροφοι του Προφήτη έδωσαν σημασία στη σκοποβολή και έκαναν βολές με τόξο σε κάθε ευκαιρία, ακόμη και μετά την απογευματινή προσευχή μέχρι να νυχτώσει.5
Ο Προφήτης μας (ειρήνη και ευλογία σε αυτόν) γινόταν ακόμα και οπαδός σε αγώνες τοξοβολίας. Δείτε πώς ο Σαλέμε μπιν Εκβά περιγράφει όμορφα αυτή την υποστήριξη του Προφήτη μας:
Ο Αγγελιοφόρος του Θεού συνάντησε μια ομάδα από τους Μπενί Εσλέμ που έκαναν αγώνες τοξοβολίας στην αγορά. Τους είπε:
«Ω Ισμαηλίτες! Πυροβολήστε, διότι οι πρόγονοί σας ήταν τοξότες. Πυροβολήστε· εγώ υποστηρίζω τη φυλή τάδε.»
είπε. Μετά από αυτά τα λόγια, μια ομάδα σταμάτησε να πυροβολεί. Ο Κύριός μας,
“Τι έγινε, γιατί δεν το πετάτε;”
ρώτησε. Και αυτοί απάντησαν:
“Πώς να το ρίξουμε, εσείς κρατάτε την άλλη πλευρά.”
Τότε, ο Προφήτης μας είπε:
“Πάμε, εγώ υποστηρίζω και τις δύο πλευρές.”
διέταξαν.6
Η στάση του Προφήτη (ειρήνη ας είναι μαζί του) ήταν μοναδική. Δεν έβλαπτε κανέναν, ούτε στο ελάχιστο, και αναγνώριζε κάθε επιτυχία.
Ιπποδρομίες και καμηλοδρομίες και απονομή βραβείων στους νικητές:
Ο Προφήτης μας (ειρήνη ας είναι μαζί του) έδινε μεγάλη σημασία στα άλογα, φρόντιζε ιδιαίτερα για την εκτροφή τους και την ενθάρρυνε. Σύμφωνα με τις παραδόσεις, σε ορισμένες περιόδους είχε έως και δεκαεννέα άλογα.
Σύμφωνα με την αφήγηση του Ιμπν Ουμάρ, ο Αγγελιοφόρος του Θεού εκπαίδευε το άλογό του και στη συνέχεια συμμετείχε σε αγώνες με αυτό.7
«Σε τρία πράγματα υπάρχει δώρο: σε αγώνες καμήλων, σε αγώνες αλόγων και σε αγώνες τοξοβολίας.»
8
Ο Προφήτης μας (ειρήνη σε αυτόν), ο οποίος έδινε εντολές, ενθάρρυνε τους άλλους δίνοντας βραβεία σε όσους τερμάτιζαν πρώτοι στον αγώνα.
Το άλογο, ως στοιχείο του τζιχάντ, επαινείται ιδιαίτερα στο Κοράνι. Στις πέντε πρώτες στίχους της Σούρας Αλ-Αντιγιάτ, το άλογο περιγράφεται ως εξής:
«Ορκίζομαι στα άλογα που τρέχουν λαχανιασμένα.»
Και σε αυτούς που χτυπούν και βγάζουν σπίθες.
Και σε αυτούς που επιτίθενται τα ξημερώματα.
Και σε αυτούς που σήκωσαν σκόνη και καπνό.
Και σε όσους ορμούν μες στο πλήθος των εχθρών…”
Κολύμβηση:
Ο Προφήτης μας (ειρήνη σ’ αυτόν) έμαθε κολύμβηση στη Μεδίνα κατά την παιδική του ηλικία, ενθάρρυνε τους συντρόφους του που μετανάστευσαν στην Αβησσυνία κατά την περίοδο της Μέκκας να μάθουν κολύμβηση και εξέφρασε την ικανοποίησή του για όσους ήξεραν κολύμβηση. Ο Χαζράτ Ομέρ επίσης,
«Μάθετε στα παιδιά σας να κολυμπούν.»
αναφερόμενος σε αυτό το θέμα, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση σε αυτό.
Περπάτημα και τρέξιμο:
«Κάθε βήμα που κάνει κάποιος που τρέχει ανάμεσα σε δύο στόχους, μετράει ως μια καλή πράξη.»
ο Προφήτης μας, ο οποίος διέταξε,
«Κάντε αγώνες τοξοβολίας, σκληρύνετε το σώμα σας, περπατήστε ξυπόλυτοι».
9
με τις δηλώσεις του, τόνισε τα οφέλη του περπατήματος.
Ο ίδιος ο Προφήτης (ειρήνη σε αυτόν) έκανε δύο φορές αγώνα δρόμου με την Αίσα, την μητέρα μας. Στην πρώτη κούρσα κέρδισε η Αίσα, ενώ στη δεύτερη έχασε λόγω αύξησης βάρους, και ο Προφήτης, ο οποίος κέρδισε την κούρσα, είπε τα εξής:
«Αυτό είναι αντάξιο της προηγούμενης κούρσας· ξεχρεώσαμε.»
Δέκα
Όπως θα παρατηρηθεί, τα κύρια μέτρα και αρχές που προκύπτουν από τα παραδείγματα που υπάρχουν στη Σούννα είναι η διατήρηση της σωματικής κατάστασης του ατόμου, αλλά κυρίως η προστασία της ζωής, της ζωτικότητας, της τιμής και της πίστης του, η απόκτηση σωματικής δύναμης, η ισχυροποίηση, η προετοιμασία για την άμυνα και η χρήση της δύναμής του ενάντια στον εξωτερικό εχθρό, όταν προκύψει η ανάγκη. Δηλαδή, τα είδη αθλημάτων που αναφέρονται στη Σούννα είναι παιχνίδια με σκοπό, ωφέλιμα και με σαφή στόχο. Εν τω μεταξύ, το άτομο απολαμβάνει, διατηρεί την υγεία του και, συνεπώς, κερδίζει αμοιβή εκτελώντας μια Σούννα.
Επιπλέον, σε όλα αυτά τα είδη αθλημάτων που αναφέρονται στη σούνα, ενσωματώνονται και οι γενικές ισλαμικές αρχές.
Σε αγώνες και διαγωνισμούς δεν επιτρέπονται συμπεριφορές που προκαλούν μίσος, έχθρα και εχθρότητα μεταξύ των συμμετεχόντων. Στην τοξοβολία και τις ιπποδρομίες, οι νικητές και οι ηττημένοι παρακολουθούνται από κοινού και απονέμονται βραβεία στους διακριθέντες ως ενθάρρυνση, ενώ οι ηττημένοι καλούνται να καταβάλουν προσπάθεια για να κερδίσουν. Αυτοί οι αγώνες δεν οδηγούν σε καμία περίπτωση σε τυχερά παιχνίδια.
Οι Σαχάμπες ήταν άνθρωποι δραστήριοι και εργατικοί, μερικοί ασχολούνταν με την επιστήμη και την εκπαίδευση. Οι περισσότεροι είχαν οικογένειες. Αυτές οι δραστηριότητες και οι απασχολήσεις δεν τους οδήγησαν σε αμέλεια των καθημερινών τους εργασιών, της κανονικής πορείας της ζωής τους και των θρησκευτικών τους καθηκόντων, όπως θα λέγαμε σήμερα…
“φανατικός”
Δεν οδηγούσε σε φανατισμό. Γιατί ήξεραν τι έκαναν, είχαν επίγνωση του λόγου που το έκαναν και γνώριζαν πόσο χρόνο έπρεπε να αφιερώσουν.
Από την άποψη των γενικών αρχών της Σούννας, οι αθλητικές δραστηριότητες όπως ο στίβος, το τρέξιμο, η κολύμβηση, η ιππασία, η σκοποβολή, η πάλη, και σήμερα και οι ανατολικές πολεμικές τέχνες όπως το τζούντο, το ταεκβοντό, το καράτε και η ξιφασκία, θα πρέπει να διδάσκονται στους νέους, στο μέτρο του δυνατού, τόσο για την αναπτυξιακή όσο και για την προετοιμασία τους για το μέλλον. Αυτά τα αθλήματα και άλλα παιχνίδια που παραμένουν εντός των ορίων του επιτρεπτού, συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την ψυχαγωγία κατά την παιδική ηλικία, εξασφαλίζουν κίνηση και εκτόνωση κατά την εφηβεία, και σε μεγαλύτερη ηλικία λειτουργούν ως άμυνα και προστασία ενάντια στις διάφορες παθήσεις που προκαλεί η ακινησία.
Από αυτά τα είδη παιχνιδιών
σκοποβολή, ιππασία, κολύμβηση, τρέξιμο
Είναι πιο σημαντικό από άλλα αθλήματα, διότι, εάν γίνεται με ειλικρινή πρόθεση, μπορεί να θεωρηθεί και ως μια μορφή λατρείας, καθώς προετοιμάζει τη νεολαία μας για τις μελλοντικές προκλήσεις.
Σήμερα, όλοι μας αντιμετωπίζουμε μια αθλητική πραγματικότητα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ή να προσπεράσουμε.
Εάν αναλογιστούμε τις αθλητικές δραστηριότητες, θα διαπιστώσουμε ότι συμβάλλουν και στα ακόλουθα οφέλη:
Συμμετοχικός ρόλος:
Ο αθλητισμός έχει την ιδιότητα να ενώνει, να συγκεντρώνει, να χαροποιεί, να διασκεδάζει και μερικές φορές να λυπηρίζει ανθρώπους με διαφορετικές σκέψεις και πεποιθήσεις. Ωστόσο, αυτό πρέπει να παραμένει εντός των ορίων του. Όταν αυτά τα όρια παραβιάζονται, η φανατική οπαδική συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες, από καβγάδες μέχρι και φόνους. Η πιο σημαντική αρχή για τη διατήρηση αυτών των ορίων είναι η εποικοδομητική και ενοποιητική πλευρά της πίστης και της ηθικής.
Οι ταραχές, που παρατηρούνται κυρίως μετά από ποδοσφαιρικούς αγώνες, γεμίζουν και κατακλύζουν τους δρόμους μας με ανεπιθύμητες εικόνες. Η ευγένεια, η ηρεμία και η γαλήνη της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας, που ηττήθηκαν στο Παγκόσμιο Κύπελλο, θα πρέπει να μας έχουν διδάξει πολλά.
– Εκτός από τα οφέλη αυτά, ο αθλητισμός δίνει στον άνθρωπο θέληση για ζωή, αγάπη για λατρεία και ζήλο για εργασία, και προσφέρει ψυχική ηρεμία.
– Αναπτύσσει ορισμένες ικανότητες του ανθρώπου.
– Βοηθάει τους νέους να εκτονώσουν την ενέργειά τους.
– Μπορεί να θεωρηθεί ακόμη και ως μέσο διάδοσης μηνυμάτων, ανάλογα με την περίσταση.
Ο αθλητής που έχει θρησκευτικές και πνευματικές αξίες, με την πίστη, την ηθική και τον τρόπο ζωής του, μπορεί να αποτελέσει καλό παράδειγμα για τους νέους.
– Τα ομαδικά αθλήματα, εάν ασκούνται με συνείδηση, συμβάλλουν στον εκπολιτισμό του ανθρώπου.
Εξασφαλίζει τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την κοινή δράση. Δημιουργεί και διευκολύνει την ανταλλαγή κοινών συναισθημάτων και σκέψεων.
– Εξασκεί τον άνθρωπο στην πειθαρχία, τον κρατά σε κίνηση και δραστηριότητα.
– Επιπλέον, ο αθλητισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα καλό μέσο προώθησης και διαφήμισης.
Μέσω του αθλητισμού μπορεί να εδραιωθεί σε ένα έθνος ένα ορισμένο επίπεδο αυτοπεποίθησης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα κράτη ως μέσο επίδειξης της ισχύος τους στον έξω κόσμο.
Ενδεικτικά, το ποδόσφαιρο, τα τελευταία χρόνια, έχει αποκτήσει και μια διάσταση αλληλεγγύης, στήριξης, συμπαράστασης και επίδειξης δύναμης απέναντι στις δυτικές χώρες, για τα καταπιεσμένα έθνη, τις ασιατικές χώρες και τις μουσουλμανικές κοινότητες. Οι νίκες της Τουρκίας στα ματς του Παγκοσμίου Κυπέλλου πόσο χαρά είχαν προκαλέσει στις μουσουλμανικές χώρες και έθνη!
Επειδή προκαλεί σωματική βλάβη στον άνθρωπο,
Δεν θεωρείται αποδεκτό άθλημα από τους Ισλαμικούς μελετητές.
αγώνας πυγμαχίας
κάποτε είχε προκαλέσει τεράστιο ενθουσιασμό στον ισλαμικό κόσμο. Στη δεκαετία του ’60, ο Κάσιους Κλέι, ενώ σάρωνε τα ρινγκ του μποξ, ανακοίνωσε ότι ασπάστηκε το Ισλάμ και άλλαξε το όνομά του από Κάσιους σε
Μοχάμεντ Άλι
είχε μεταμορφωθεί, θεωρούσε τον εαυτό του εκπρόσωπο των καταπιεσμένων εθνών, του ισλαμικού κόσμου και τον παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον από αργά το βράδυ μέχρι το πρωί, προκαλώντας ιδιαίτερη συγκίνηση στους μουσουλμάνους.
Σήμερα, τα αθλήματα που παίζονται σε όλο τον κόσμο, ανεξάρτητα από το όνομά τους ή τη χώρα καταγωγής τους, μπορούν να παιχτούν είτε ατομικά είτε ομαδικά, χωρίς κανένα πρόβλημα.
Ωστόσο, οι Ισλαμιστές μελετητές έχουν επιστήσει την προσοχή μας στα ακόλουθα σημεία για την ειρήνη και την άνεση του ανθρώπου:
1.
Δεν πρέπει να επιτρέπεται η χρήση υβριστικών εκφράσεων κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ή της παρακολούθησής του.
2.
Δεν πρέπει να οδηγεί σε τέτοια σπατάλη χρόνου, που να αναγκάζει τους παίκτες και τους θεατές να παραμελούν την εκπαίδευσή τους και τις απαραίτητες εργασίες τους.
3.
Τα παιχνίδια που παίζονται δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιούνται για τυχερά παιχνίδια (όπως αθλητικό στοίχημα, αθλητικό λόττο και ιπποδρομίες).
4.
Δεν θα πρέπει να εμποδίζει την έγκαιρη εκτέλεση των υποχρεωτικών θρησκευτικών καθηκόντων, όπως η προσευχή και η νηστεία.
5.
Δεν πρέπει να ενέχει κίνδυνο σωματικής βλάβης ή θανάτου για τον άνθρωπο.
6.
Δεν πρέπει να επιτρέπουμε υπερβολές που ενοχλούν το περιβάλλον.
7.
Δεν πρέπει να ξεπερνάμε τα όρια που επιτρέπονται από το Κοράνι και τη Σούννα, όσον αφορά τα ρούχα και άλλα θέματα.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Αμπού Νταβούντ, Λιμπάς 21.
2. Μουσλίμ, Ιμαρέτ 168.
3. Κενζούλ-Ουμμάλ, 4:292.
4. Μπουχάρι, Μεγαζί 18.
5. Αμπού Νταβούντ, Σαλά 6.
6. Μπουχάρι, Τζιχάντ 78.
7. Αμπού Νταβούντ, Τζιχάντ 67.
8. Αμπού Νταβούντ, Τζιχάντ 67.
9. Majma’ al-Zawa’id, 5:136.
10. Αμπού Νταβούντ, Τζιχάντ 67.
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
