Είναι η διαφορά προθεσμίας τόκος; Είναι επιτρεπτή η αγοραπωλησία/συναλλαγή με δόσεις και διαφορά προθεσμίας;

Είναι επιτρεπτό να αγοράζω και να πουλάω με διαφορά προθεσμίας;

Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,

Στο ισλαμικό δίκαιο, γενικά δεν επιβάλλεται όριο κέρδους,

Αυτό, το να αφήνεται δηλαδή στην κατάσταση της αγοράς και στην καλή πίστη και συνείδηση των ανθρώπων, επιβάλλει μεγάλη ευθύνη στους εμπόρους. Σε κανένα είδος εμπορίου δεν θεωρείται αποδεκτή η αγοραπωλησία με υπέρογκες τιμές μέσω ψεύδους, απάτης και εξαπάτησης.

Κατά τη διάρκεια της αγοραπωλησίας, λαμβάνεται υπόψη το δίκαιο του ιδιοκτήτη, δηλαδή του πωλητή, και θεσπίζονται ορισμένα δεσμευτικά μέτρα για να συνεχίσει την εμπορική του δραστηριότητα, ενώ ταυτόχρονα λαμβάνεται υπόψη και η κατάσταση του πελάτη, και δεν είναι αποδεκτό να εξαπατηθεί λόγω της άγνοιάς του και της μη πλήρους γνώσης της φύσης του αγαθού που αγόρασε.

Εδώ, υποδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο ο έμπορος μπορεί να διατηρήσει το κεφάλαιό του και να συνεχίσει την εμπορική του δραστηριότητα με υγιή τρόπο, καθορίζοντας τη διαφορά τιμής μεταξύ της πώλησης με πίστωση και της πώλησης με μετρητά.

Στο Ιερό Κοράνι αναφέρεται:

«…Ο Θεός επέτρεψε το εμπόριο και απαγόρευσε την τοκογλυφία…»

(Αλ-Μπακάρα, 2:275)

Αυτή η ιερή στίχος επιτρέπει την αγοραπωλησία, είτε με δόσεις είτε με μετρητά, και δείχνει τη βάση της νόμιμης αγοραπωλησίας. Ωστόσο, ο Προφήτης (ειρήνη ας είναι μαζί του) σε ένα ιερό χαντίθ δηλώνει ότι δεν επιτρέπονται δύο πωλήσεις σε μία πώληση. Οι μελετητές που ερμηνεύουν αυτό το ιερό χαντίθ έχουν διατυπώσει διαφορετικές ερμηνείες. Ενώ ορισμένοι ισλαμιστές μελετητές, βασιζόμενοι σε αυτό το ιερό χαντίθ, δηλώνουν ότι η διαφορά στην προθεσμία δεν επιτρέπεται, άλλοι μελετητές δηλώνουν ότι η διαφορά στην προθεσμία δεν είναι τόκος και επομένως δεν εμπίπτει στο πεδίο απαγόρευσης αυτού του ιερού χαντίθ.

Ο Ιμάμ Τιρμίζι, στην εξήγηση του ιερού χαντίθ, αναφέρει τις ακόλουθες απόψεις:

«Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, δύο πωλήσεις σε μία πώληση,

«Αυτό το φόρεμα το πουλάω δέκα δίρχαμ μετρητοίς ή είκοσι δίρχαμ με πίστωση».

δηλαδή, η σύμβαση δεν οριστικοποιείται και δεν λύεται με μία από τις δύο πωλήσεις.» (Τιρμίζι, Μπουγιού, 18)

Σύμφωνα με την πλειοψηφία των μελετητών, το παραπάνω ιερό χαντίθ δηλώνει ότι δεν επιτρέπεται η επιβολή όρου σε μια σύμβαση και ότι η σύμβαση δεν είναι έγκυρη εάν δεν είναι σαφής η αμοιβή, δηλαδή η αντιπαροχή. Για παράδειγμα, αν ο Αχμέτ πει στον Αλί…

«Αν μου πουλήσεις το αυτοκίνητό σου για τριακόσιες χιλιάδες λίρες, εγώ θα σου πουλήσω το σπίτι μου για δύο εκατομμύρια».

όπως αναφέρεται στο χαντίθ,

«δύο συμβάσεις σε μία σύμβαση»

Είναι δυνατόν· αυτό δεν είναι επιτρεπτό. Αλλά αν συνάπτονται ξεχωριστές συμφωνίες και οι δύο συμφωνίες δεν συνδέονται μεταξύ τους με τέτοιο όρο, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα.

Σύμφωνα με την εξήγηση του ιερού χαντίθ, ένας άλλος απαγορευμένος τύπος σύμβασης είναι:

είναι η αβεβαιότητα της αντιπαροχής.

Για παράδειγμα,

«Αυτό το εμπόρευμα το πούλησα χίλια μετρητοίς και δύο χιλιάδες με πίστωση».

Δεν επιτρέπεται. Διότι η σύμβαση είναι ασαφής. Δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία σε κανένα από τα δύο ενδεχόμενα. Εάν όμως οι δύο πλευρές συμφωνήσουν σε ένα από τα δύο ενδεχόμενα, η σύμβαση είναι έγκυρη και δεν έχει καμία σχέση με τόκο.

Στο διάσημο έργο του Ιμάμ Σαράχσι, αλ-Μαμπσούτ, αναφέρεται ότι οι συμβάσεις στις οποίες διακυβεύεται η διαφορά προθεσμίας είναι έγκυρες, υπό την προϋπόθεση ότι τα μέρη συμφωνούν σε μια ενιαία τιμή, είτε μετρητοίς είτε με προθεσμία, και αποχωρούν, και αναφέρεται χαρακτηριστικά:

«Αν ο πωλητής και ο αγοραστής, κατά τη σύναψη της σύμβασης πώλησης, συμφωνήσουν σε δύο τιμές, π.χ. “αυτή η τιμή με πίστωση, αυτή η τιμή μετρητοίς”, ή “αυτή η τιμή αν πληρωθεί σε ένα μήνα, αυτή η τιμή αν πληρωθεί σε δύο μήνες”, και ολοκληρώσουν τη συναλλαγή χωρίς να συμφωνήσουν σε μία από τις δύο τιμές, τότε η πώληση αυτή δεν είναι επιτρεπτή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο Προφήτης (ειρήνη ας είναι επ’ αυτού) απαγόρευσε τις πωλήσεις με δύο όρους. Αν όμως συμφωνήσουν σε μία τιμή, είτε μετρητοίς είτε με πίστωση, και ολοκληρώσουν τη συναλλαγή, τότε η πώληση είναι επιτρεπτή, διότι και οι δύο πλευρές έχουν συμφωνήσει σε μία τιμή.» (el-Mebsût, 13/8)

Σε αυτό περιλαμβάνεται και η πρακτική που είναι ευρέως διαδεδομένη στην αγορά σήμερα. Για παράδειγμα, η ανακοίνωση των τιμών μετρητοίς ή με πίστωση στον πελάτη εκ των προτέρων,

«Τόσα μετρητά, τόσα με πίστωση»

Λέγεται, και ζητείται η επιλογή μιας από τις επιλογές. Ο πελάτης επιλέγει μία από τις επιλογές που του ταιριάζει και η συμφωνία συνάπτεται με βάση αυτήν. Το σημαντικό εδώ είναι να έχει επιτευχθεί συμφωνία σε μία από τις καθορισμένες τιμές και η συμφωνία να έχει συναφθεί με βάση αυτήν την τιμή.

Συνεπώς, εάν κάποιος έχει ένα αντικείμενο προς πώληση

«Η τιμή μετρητοίς είναι τόση, η τιμή με πίστωση είναι τόση».

Αν δηλαδή αναφερθεί και η τιμή μετρητοίς και η τιμή με πίστωση, και κατόπιν συμφωνηθεί μια τιμή, η σύμβαση αυτή είναι έγκυρη. Δεν υπάρχει θρησκευτική ένσταση.

Το σημαντικό σημείο εδώ είναι ότι η σύμβαση πρέπει να συνάπτεται με μια οριστική συμφωνία επί μιας από τις καθορισμένες τιμές, είτε μετρητοίς είτε με πίστωση.

Ωστόσο, για παράδειγμα

«Αν πληρώσεις μέχρι τον τάδε μήνα, η τιμή είναι αυτή, αν πληρώσεις μέχρι την τάδε ημερομηνία, η τιμή είναι εκείνη».

Πρέπει να είναι γνωστό ότι οι πωλήσεις που γίνονται με τέτοια υπόσχεση δεν είναι έγκυρες. Διότι σε αυτές τις συμφωνίες, ο αγοραστής και ο πωλητής δεν έχουν συμφωνήσει σε μια ενιαία τιμή. Η τοκογλυφία που αναφέρεται στα χαντίθ εμφανίζεται ξεκάθαρα σε τέτοιες συμφωνίες.

Σε ορισμένα επίσημα ιδρύματα, εφαρμόζεται επίσης διαφορά προθεσμίας κατά την αγορά αγαθών με πίστωση.

Αν και αυτή η διαφορά προθεσμίας τυπικά ονομάζεται τόκος, δεν εμπίπτει στην ουσία του τόκου.

Δηλαδή, αφήνεται στην κρίση του πελάτη. Ενώ δεν ζητείται καμία επιπλέον χρέωση σε περίπτωση πληρωμής μετρητοίς, ζητείται ένα ποσό επιπλέον σε περίπτωση πληρωμής με πίστωση. Επειδή αυτή η επιπλέον χρέωση αφορά την προθεσμία πληρωμής, μια τέτοια συναλλαγή είναι επιτρεπτή.

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι

Οι διατάξεις που αναφέρουν οι νομικοί και αποδεικνύουν τη νομιμότητα της διαφοράς προθεσμίας δεν συνιστούν σύσταση για την είσπραξη της διαφοράς προθεσμίας. Αποτελούν όμως μια διάταξη που προκύπτει από τις ανάγκες της εμπορικής ζωής. Πιο σωστά, πρόκειται για μια άδεια. Δηλαδή, ένας μουσουλμάνος έμπορος μπορεί να πραγματοποιήσει πωλήσεις με δόσεις, επιβάλλοντας διαφορά προθεσμίας. Ωστόσο, μια πώληση που θα πραγματοποιήσει χωρίς διαφορά προθεσμίας σε πελάτες με περιορισμένες δυνατότητες είναι αναμφίβολα αξιέπαινη.

Η πρακτική της προπληρωμής του προϊόντος και της μεταγενέστερης αποπληρωμής με δόσεις μέσω τράπεζας, η οποία συνεπάγεται την καταβολή τόκων, δεν θεωρείται επιτρεπτή. Διότι δεν πρόκειται για άμεση πώληση του αγαθού, αλλά για συναλλαγή με βάση τα χρήματα που δίνει η τράπεζα. Επειδή η διαφορά που προκύπτει είναι τόκος, δεν θεωρείται επιτρεπτή.

Με χαιρετισμούς και ευχές…

Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις