Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Ο άνθρωπος είναι ένα ον ικανό να αμαρτήσει.
“Είναι αδύνατον να διαπράξω αμαρτία.”
Κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν αμαρτάνει. Κάθε άνθρωπος, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, λίγο ή πολύ, πλησιάζει την άβυσσο της αμαρτίας, και μερικές φορές πέφτει μέσα.
Εμείς ζούμε τη ζωή μας με ισορροπία νου και καρδιάς. Όμως, επειδή ο άνθρωπος δεν αποτελείται μόνο από νου και καρδιά, υπό την επίδραση κυρίαρχων συναισθημάτων, απείθαρχων αισθήσεων, αχαλίνωτων επιθυμιών και ακαταμάχητων φαντασιώσεων, κυρίως της σάρκας, μερικές φορές συνειδητά ή ασυνείδητα, δεν μπορούμε να ελέγξουμε τη θέλησή μας και αμαρτάνουμε.
Στην πραγματικότητα, ο Θεός δημιούργησε διάφορες και ποικίλες αφορμές για να μας φέρει πιο κοντά Του, να μας κάνει να Του έχουμε ανάγκη, να μας ελκύσει προς Αυτόν. Για παράδειγμα, μας έδωσε το αίσθημα της πείνας, κάνοντάς μας να έχουμε ανάγκη από τροφή,
Ρεζάκ
μας το έχει αποδείξει και μας έχει συνδέσει με αυτόν τον τρόπο. Εμείς, ως υπηρέτες, ζητήσαμε από Αυτόν όλες τις ανάγκες μας, τον γνωρίσαμε ως Ρεζζάκ (Αυτός που παρέχει τα προς το ζην), τον αναγνωρίσαμε ως τον αληθινό πάροχο.
Άρα, το όνομα Ρεζζάκ (Rezzak) προϋποθέτει την πείνα μας.
Ομοίως, εμείς είμαστε αμαρτωλοί, ο Θεός είναι συγχωρητής. Εμείς κάνουμε λάθη, ο Θεός είναι συγγνώμων. Εμείς επαναστατούμε, ο Θεός είναι ελεήμων. Εμείς μετανοούμε, ο Θεός δέχεται τη μετάνοιά μας. Ο Θεός…
Γαφούρ
‘περίμενε,
Συγγνώμη.
Σταματήστε,
Γκαφάρ
είναι,
Τεββάμπ’
Οι αμαρτίες που διαπράττουμε μας οδηγούν σε αυτά τα ονόματα του Θεού, μας κατευθύνουν προς Αυτόν. Έτσι, γνωρίζουμε τον Θεό με τα ονόματα Γαφούρ και Γαφάρ.
Όπως είπε ο Μπεντιουζζαμάν,
«Το όνομα Γαφφάρ υποδηλώνει την ύπαρξη αμαρτιών, ενώ το όνομα Σεττάρ υποδηλώνει την ύπαρξη ελαττωμάτων.»
Είναι προφανές ότι η αμαρτία πρέπει να υπάρξει για να εκδηλωθεί το όνομα του Θεού, Γκαφάρ (ο Συγχωρών); πρέπει να υπάρξει σφάλμα, λάθος, για να δείξει ο Θεός ότι είναι Σεττάρ (ο Καλύπτων), καλύπτοντας το σφάλμα του δούλου του και μη το φανερώνοντας.
Σε ένα χαντίθ, ο αγαπημένος μας Προφήτης (ειρήνη σε αυτόν) εκφράζει πόσο όμορφα αυτή τη γλυκιά αλήθεια:
«Ορκίζομαι σε Εκείνον που η ψυχή μου είναι στα χέρια Του, αν δεν κάνατε ποτέ αμαρτία, ο Αλλάχ θα σας κατέστρεφε όλους και θα δημιουργούσε έναν λαό που θα αμάρταινε και θα ζητούσε συγχώρεση, και θα τους συγχωρούσε.»
1
Όσο μεγαλύτερη η αμαρτία, τόσο μεγαλύτερη η μετάνοια.
Ο άνθρωπος παρασύρεται από τις επιθυμίες του, υποκύπτει στον διάβολο, δεν μπορεί να ελέγξει τα συναισθήματά του, δεν μπορεί να κυριαρχήσει στη θέλησή του, και τελικά διαπράττει μια αμαρτία, και μετά μετανιώνει χίλιες φορές για ό,τι έκανε και θα κάνει, και κάνει μετάνοια πάνω στη μετάνοια. Αυτή η κατάσταση, όπου ο δούλος, ακόμα κι αν έχει αμαρτήσει, επιστρέφει στον Κύριό του με μετάνοια, σύμφωνα με όσα μάθαμε από τα χαντίθ, ευαρεστεί τον Παντοδύναμο Θεό.
Ο Αμπού Χουρεϊρά (ραδγιαλλαχού ανχ) αφηγείται: «Ο Αγγελιοφόρος του Αλλάχ (αλεϊχισσαλάτου βε σσελάμ) είπε, μεταφέροντας λόγια από τον Κύριό του:»
“Ένας δούλος αμάρτησε και
«Κύριε, συγχώρεσέ μου την αμαρτία μου!»
είπε.
Ο Θεός είπε: «Ο δούλος μου διέπραξε μια αμαρτία, και μετά κατάλαβε ότι έχει έναν Κύριο που συγχωρεί τις αμαρτίες ή τιμωρεί γι’ αυτές».
Μετά ο δούλος γύρισε και αμάρτησε ξανά και
«Κύριε, συγχώρεσέ μου την αμαρτία μου!»
είπε.
Ο Θεός είπε: «Ο δούλος μου διέπραξε μια αμαρτία και γνώριζε ότι έχει έναν Κύριο που συγχωρεί τις αμαρτίες ή τιμωρεί γι’ αυτές».
Μετά ο δούλος γύρισε και αμάρτησε ξανά και
«Κύριε, συγχώρεσέ με!»
είπε.
Ο Θεός είπε: «Ο δούλος μου αμάρτησε και γνώριζε ότι έχει έναν Κύριο που συγχωρεί τις αμαρτίες ή τιμωρεί γι’ αυτές. Ω δούλε μου, κάνε ό,τι θέλεις, εγώ σε συγχώρεσα».2
Ο μεγάλος μελετητής των χαντίθ, Ιμάμ Νεβέβι, εξάγει το ακόλουθο συμπέρασμα από αυτό το χαντίθ:
“Ακόμα κι αν οι αμαρτίες επαναλαμβάνονται εκατό, χίλιες ή και περισσότερες φορές, αν ο άνθρωπος μετανοεί κάθε φορά, η μετάνοιά του είναι αποδεκτή. Ή ακόμα κι αν μετανοεί μόνο μία φορά για όλες τις αμαρτίες του, η μετάνοιά του είναι έγκυρη.”
Σε ένα χαντίθ αναφέρεται ότι, ακόμη και αν κάποιος που ζητά συγχώρεση επαναλάβει την αμαρτία του εβδομήντα φορές την ημέρα, δεν θεωρείται ότι “επιμένει στην αμαρτία του”.3
Η εξήγηση που δίνει ο Χαζράτ Αλί (ρα) σε αυτό το θέμα είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα:
«Θαυμάζω την κατάσταση εκείνου που χάθηκε, ενώ είχε μαζί του τη συνταγή της σωτηρίας. Και η συνταγή αυτή είναι η μετάνοια.»
Ήδη
Γκαφάρ
και
Τεββάμπ
Τα ονόματά Του σημαίνουν «πολύ-πολύ συγχωρών, πολύ-πολύ δεχόμενος τις μεταμέλειες, συγχωρών εκείνον που ζητά συγχώρεση σε κάθε αμαρτία, δεχόμενος τη μετάνοια εκείνου που μετανοεί σε κάθε μετάνοια». Αν ο Θεός συγχωρούσε τον υπηρέτη Του μόνο μία φορά σε όλη του τη ζωή, τότε δεν θα έπρεπε να του δώσει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να αμαρτήσει ξανά. Δηλαδή, αν ο Θεός δεν ήθελε να συγχωρήσει, δεν θα μας έδινε το συναίσθημα να ζητήσουμε συγχώρεση.
Από την άλλη πλευρά, η συγχώρεση των αμαρτιών από τον Θεό είναι η χάρη, η ευλογία και η γενναιοδωρία Του. Όπως αναφέρεται και στο χαντίθ, η τιμωρία για την αμαρτία είναι η εκδήλωση της δικαιοσύνης Του. Όπως σημειώνει ο Σαΐντ Νουρσί,
«Η συγχώρεση των αμαρτωλών από τον Θεό είναι χάρη, η τιμωρία τους [η τιμωρία με βάσανα] είναι δικαιοσύνη.»
Η γενιά των Σαχάμπα που μεγάλωσε δίπλα στον Προφήτη (ειρήνη σ’ αυτόν) κατανόησε πολύ καλά αυτή τη λεπτή πτυχή. Κατανόησαν τέλεια και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα υπέροχα ονόματα του Θεού και τα ενσωμάτωσαν στη ζωή τους. Αρκεί να δει κανείς τις παραδόσεις που μετέφεραν για να αντιληφθεί το επίπεδο αυτής της εκπαίδευσης και την ικανότητα κατανόησής τους.
Ο Άγιος Άννας, για παράδειγμα, μας πληροφορεί ότι, ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλο είναι το αμάρτημα του δούλου και πόσο συχνά ζητάει συγχώρεση, η επιθυμία του ποτέ δεν θα μείνει ανεκπλήρωτη.
Ο Ενές, ο Θεός να τον ευλογεί, λέει: «Άκουσα τον Αγγελιοφόρο του Θεού, ο Θεός να τον ευλογεί και να τον σώζει, να λέει τα εξής».
«Ο Θεός είπε: Ω γιε του Αδάμ! Όσο με επικαλείσαι και ζητάς συγχώρεση από εμένα, θα σε συγχωρώ, ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλα είναι τα αμαρτήματά σου. Ω γιε του Αδάμ! Ακόμα κι αν τα αμαρτήματά σου φτάνουν μέχρι τον ουρανό, αν ζητήσεις συγχώρεση από εμένα, θα τα συγχωρήσω. Ω γιε του Αδάμ! Ακόμα κι αν έρθεις ενώπιόν μου με αμαρτήματα που γεμίζουν τη γη, αλλά δεν έχεις συσχετίσει τίποτα με εμένα, δεν έχεις πέσει στην ειδωλολατρία, εγώ θα σε συναντήσω με συγχώρεση που θα γεμίσει τη γη.»
4
Ο Προφήτης μας (ειρήνη σε αυτόν) σε ένα χαντίθ του, περιγράφει την μετάνοια του δούλου για την αμαρτία που διέπραξε και την επιστροφή του στον Κύριό του, εκφράζοντας τη λύπη και τη χαρά ενός ανθρώπου που ζει σε ερημικό κλίμα και του οποίου το μοναδικό υπάρχον είναι η καμήλα του, όταν βγαίνει στην έρημο, ως εξής:
«Κάποιος βρίσκεται σε μια άγονη, έρημη και επικίνδυνη περιοχή. Έχει μαζί του μια καμήλα, φορτωμένη με φαγητό και νερό. Ξαφνικά, κοιμάται. Όταν ξυπνά, βλέπει ότι η καμήλα του έχει φύγει. Αρχίζει να την ψάχνει, αλλά δεν την βρίσκει. Εξαντλημένος από την πείνα και τη δίψα, λέει στον εαυτό του:»
«Ας πάω τώρα πίσω στο μέρος όπου πρωτοβρέθηκα, και ας κοιμηθώ εκεί μέχρι να πεθάνω.»
Ο οδοιπόρος, ετοιμοθάνατος, ακουμπά το κεφάλι του στο χέρι του. Κάποια στιγμή ξυπνά. Βλέπει ότι η καμήλα του στέκεται δίπλα του. Όλες οι προμήθειές του, το φαγητό και το ποτό του, είναι πάνω στην καμήλα. Έτσι, ο Αλλάχ χαίρεται με τη μετάνοια και την ικεσία του πιστού δούλου του, περισσότερο από τη χαρά και την ευχαρίστηση που νιώθει κάποιος σε τέτοια κατάσταση.”
5
Μήπως η μητέρα ρίχνει το παιδί της στη φωτιά;
Η ελεημοσύνη, η συμπόνια και η φιλανθρωπία του Θεού είναι άπειρες. Αρκούν για όλους τους υπηρέτες Του, αρκούν για όλο τον κόσμο. Δεν εγκαταλείπει τους υπηρέτες Του που Τον γνωρίζουν, αλλά δεν μπορούν να απομακρυνθούν από την αμαρτία, που έχουν γίνει αιχμάλωτοι της ψυχής τους. Με άλλα λόγια, ο Θεός, δημιουργώντας διάφορες ευκαιρίες, τραβάει τον υπηρέτη Του που στρέφεται προς Αυτόν στο κλίμα της ελεημοσύνης Του. Δηλαδή, ο Θεός δεν δημιούργησε τον υπηρέτη Του για να τον τιμωρήσει, δεν τον έστειλε στον κόσμο για να τον πιάσει σε μια ευκαιρία και να τον ρίξει στην Κόλαση. Όπως ο άνθρωπος δεν ρίχνει το παιδί του στη φωτιά για το λάθος του, έτσι και ο Υπέρτατος Θεός δεν στερεί την άπειρη ελεημοσύνη Του από τους υπηρέτες Του που Τον αναγνωρίζουν ως Κύριό τους, δεν τους ρίχνει στην Κόλαση.
Ο Χαζρέτι Ομέρ (ρα), αφηγούμενος ένα γεγονός που έζησε στην Εποχή της Ευδαιμονίας, μας μεταφέρει και την ευχάριστη είδηση του Κυρίου μας (ασμ) σχετικά με αυτό.
«Ήταν μετά από έναν πόλεμο. Ανάμεσα στους αιχμαλώτους υπήρχε και μια γυναίκα που είχε χωριστεί από το παιδί της. Η γυναίκα, για να απαλύνει τον πόνο της για το παιδί της, αγκάλιαζε, σφίγγε στην αγκαλιά της και θήλαζε κάθε παιδί που έβλεπε. Ο Αγγελιοφόρος του Αλλάχ (ειρήνη και ευλογίες σε αυτόν) είπε στους γύρω του:»
“Πιστεύετε ότι αυτή η γυναίκα θα μπορούσε να ρίξει το ίδιο της το παιδί στη φωτιά;”
ρώτησε.
“Ποτέ, δεν θα το πετάξει.”
είπαν. Τότε ο Αγγελιοφόρος του Αλλάχ (ειρήνη και ευλογίες ας είναι επ’ αυτού) είπε:
«Ο Αλλάχ ο Παντοδύναμος είναι πιο ελεήμων προς τους υπηρέτες Του από ό,τι αυτή η γυναίκα είναι ελεήμων προς το παιδί της.»
είπε.”
6
Τα ιερά χαντίθ αναφέρονται στην απέραντη συγχώρεση και ευσπλαχνία του Θεού. Ομοίως, ως αμετάβλητη αρχή, τα ιερά στίχοι, αφού δώσουν τις γενικές κατευθύνσεις, υπενθυμίζουν ένα σημαντικό σημείο: να μην διαταραχθεί η αίσθηση της υπακοής, να μην ξεπεραστούν τα όρια του σεβασμού του δούλου προς τον Κύριό του. Μετά την μετάνοια και την εξομολόγηση, δεν πρέπει να συνεχίζεται η αμαρτία με την σκέψη ότι ο Θεός ούτως ή άλλως θα συγχωρήσει, διότι έτσι χάνεται το μυστήριο της υπακοής. Το Κοράνι αναφέρεται σε αυτήν την αλήθεια ως εξής:
«Όταν διαπράττουν μια αισχρή αμαρτία ή αδικούν τον εαυτό τους με κάποια αμαρτία, θυμούνται τον Αλλάχ και τον παρακαλούν να τους συγχωρήσει τις αμαρτίες τους. Και ποιος άλλος μπορεί να συγχωρήσει τις αμαρτίες εκτός από τον Αλλάχ; Και δεν επιμένουν σκόπιμα στην αμαρτία που έχουν διαπράξει.»
7
Η Πνευματική Άνοδος Μέσα από την Αμαρτία
Εάν ο δούλος καταφύγει στον Θεό με μεγαλύτερη σοβαρότητα και ειλικρίνεια εξαιτίας της αμαρτίας που διέπραξε, μπορεί να επιτύχει και πνευματική ανύψωση. Το Κοράνι περιγράφει αυτή την αλήθεια ως «μετατροπή των αμαρτιών σε αρετές».
«Εκείνοι όμως που μετανοούν και πράττουν το καλό, εξαιρούνται. Ο Αλλάχ θα σβήσει τις αμαρτίες τους και θα τις αντικαταστήσει με καλές πράξεις. Ο Αλλάχ είναι πολύ συγχωρητικός, πολύ ελεήμων.»
8
Ο Θεός συγχωρεί τις αμαρτίες και τα εγκλήματα όσων τα ομολογούν και μετανοούν, και μάλιστα αντικαθιστά τις αμαρτίες με καλές πράξεις, έτσι ώστε οι αμαρτίες να δώσουν τη θέση τους στις καλές πράξεις, οι αμαρτίες να αντικατασταθούν από καλές πράξεις. Αυτός είναι ο λόγος που ορισμένοι μελετητές των χαντίθ λένε…
«Υπάρχουν ορισμένες αμαρτίες που είναι πιο ωφέλιμες για τον πιστό από πολλές πράξεις λατρείας.»
λένε.
Όλοι μπορούν να κάνουν λάθη, μάλιστα όλοι σίγουρα θα κάνουν λάθη, θα αμαρτήσουν. Αλλά και ανάμεσα στους αμαρτωλούς υπάρχουν οι καλύτεροι. Αυτή την καλοσύνη την εξέφρασε ο Κύριός μας (ειρήνη ας είναι μαζί του) ως εξής:
«Κάθε άνθρωπος κάνει λάθη, αλλά ο καλύτερος από αυτούς που κάνουν λάθη είναι εκείνος που μετανοεί συχνά.»
9
Πέρα από τη μετάνοια των αμαρτωλών και την αρετή τους, υπάρχει και η προοπτική να ανέλθουν στο επίπεδο του αγαπημένου δούλου του Θεού. Αυτή η ευχάριστη είδηση, που αναφέρεται στο Κοράνι, είναι μία από τις πιο γλυκές ευχάριστες ειδήσεις που προσφέρει το Ισλάμ στον άνθρωπο:
«Ασφαλώς, ο Αλλάχ αγαπάει όσους μετανοούν και όσους καθαρίζονται.»
Δέκα
Ο Προφήτης μας (ειρήνη και ευλογία σε αυτόν) ερμηνεύει αυτό το εδάφιο ως εξής:
«Ασφαλώς, ο Αλλάχ αγαπά τον υπηρέτη Του που, παρότι αμαρτάνει ξανά και ξανά, μετανοεί επανειλημμένα.»
11
Ο Προφήτης μας (ειρήνη ας είναι επ’ αυτόν), έχοντας πλήρη επίγνωση αυτής της αγάπης, αν και δεν είχε καμία αμαρτία και ήταν προστατευμένος από τις αμαρτίες, έκανε μετάνοια και ζητούσε συγχώρεση εβδομήντα φορές την ημέρα, και μερικές φορές εκατό. Διότι, μέσα στη μετάνοια…
‘αγαπητότητα’
έχει αξία και χαρά.
Ωστόσο, διαστρεβλώνοντας αυτό το ευχάριστο μήνυμα,
“Αφού οι αμαρτίες μπορούν να μετατραπούν σε αρετές, δεν θα ήταν καλύτερα να αμαρτάνουμε πρώτα και μετά να μετανοούμε;”
Επίσης, δεν πρέπει να εκμεταλλευόμαστε το ζήτημα με τέτοια τεχνάσματα.
Μια τέτοια προσέγγιση, πρωτίστως, είναι αντίθετη με την ταπεινότητα. Αυτό ισοδυναμεί με – Θεός φυλάξοι – δοκιμασία του Θεού, με αδιαφορία για τις θρησκευτικές διατάξεις, δηλαδή με αδυναμία κατανόησης του μυστηρίου. Εναντίον τέτοιας κατάχρησης, σε πολλά εδάφια αναφέρεται ότι η εξουσία της συγχώρεσης ανήκει στον Θεό, ότι ο Θεός συγχωρεί όποιον θέλει και τιμωρεί όποιον θέλει,
φόβος-ελπίδα
ισορροπία του,
ελπίδα-φόβος
επισημαίνεται η ισορροπία.
Εξάλλου,
“Εξάλλου, θα μετανοήσω.”
Θα έχει άραγε την ευκαιρία να μετανοήσει κάποιος που αμαρτάνει με αυτή τη σκέψη; Θα του φτάσει η ζωή; Υπάρχει κάποια εγγύηση; Ή, το πιο σημαντικό, θα του δώσει ο Θεός την ευκαιρία να επιστρέψει στη μετάνοια, ενώ οι πράξεις του έχουν προκαλέσει την οργή Του; Όλα αυτά πρέπει να ληφθούν υπόψη.
“Όποιος εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του και δεν διαπράττει μεγάλες αμαρτίες, σώζεται.”
Παρά ταύτα, το κυριότερο μέλημα του πιστού, ιδίως εκείνου που καθημερινά δέχεται την επίθεση εκατοντάδων αμαρτιών, είναι να προσπαθεί να αποφεύγει την αμαρτία, να απέχει από το αμαρτωλό περιβάλλον και να μην πλησιάζει τις πόρτες που οδηγούν στην αμαρτία. Κατά μία έννοια,
‘απομάκρυνση του κακού’
Η αποχή από τις αμαρτίες είναι το κλειδί. Αυτό αποκτά τεράστια σημασία στις μέρες μας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί κανείς να φτάσει στο μυστήριο της ευσέβειας. Διότι η αποφυγή μιας αμαρτίας, ενός μεγάλου αμαρτήματος, είναι υποχρεωτική. Η εκτέλεση μιας υποχρεωτικής πράξης είναι πιο ευεργετική από πολλές προαιρετικές. Με την υιοθέτηση της ευσέβειας, με μια και μόνο αποστροφή από χιλιάδες αμαρτίες, εγκαταλείπονται εκατοντάδες αμαρτήματα, και συνεπώς εκτελούνται εκατοντάδες υποχρεωτικές πράξεις. Έτσι, με την πρόθεση της ευσέβειας, με σκοπό την αποφυγή της αμαρτίας, ανοίγεται ο δρόμος για πολλές ενάρετες πράξεις. Διότι στις μέρες μας…
“Όποιος εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του και δεν διαπράττει μεγάλες αμαρτίες, σώζεται.”
12
Αυτή τη σωτηρία, δηλαδή την ευλογία, την τιμή και την ευδαιμονία του Παραδείσου που θα απολαύσουν όσοι απέχουν από τις μεγάλες αμαρτίες, το Κοράνι την αναγγέλλει:
«Αν αποφύγετε τις μεγάλες αμαρτίες που σας έχουν απαγορευτεί, θα συγχωρήσουμε τις υπόλοιπες αμαρτίες σας και θα σας εισαγάγουμε στον Παράδεισο, γεμάτο από τις ευλογίες και τις χάρες μας.»
13
Αφού έτσι έχουν τα πράγματα,
«Ζωογονήστε τη ζωή σας με πίστη, στολίστε την με τις θρησκευτικές υποχρεώσεις και προστατέψτε την με την αποφυγή των αμαρτιών.»
14
Πηγές:
1. Μουσλίμ, Σουράτ αλ-Τάουμπα 9.
2. Μπουχάρι, Ταουχίντ 35; Μουσλίμ, Τουμπά 29.
3. Μουσνέδ, 5:130.
4. Τιρμίζι, Ντααβάτ 98.
5. Μουσλίμ, Σουράτ αλ-Τάουμπα 3.
6. Μπουχάρι, Εντέμπ 19, Μουσλίμ, Τουμπέ 22.
Σουρα Αλ-Ιμράν, 3:135.
Σουρα Φουρκάν, 25:70.
9. Τιρμίζι, Κιγιάμε 49.
10. Σούρα Αλ-Μπακαρά, 2:222.
11. Μουσνέδ, 1:80.
12. Συλλογή Επιστολών του Νουρ, 2:1632.
Σουρα 13, εδάφιο 4:31.
14. Συλλογή Επιστολών του Νουρ, 1:5.
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
