Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Ας θυμηθούμε πρώτα το εξής:
Οι Οθωμανοί σουλτάνοι ήταν άνθρωποι όπως εμείς. Εκτός από τις πολλές εξαιρετικές υπηρεσίες τους, είχαν και ορισμένα λάθη και ελαττώματα, ορισμένα αφορούσαν προσωπικά ζητήματα και άλλα το κοινό. Ωστόσο, οι υπηρεσίες τους ήταν τόσο μεγάλες, αφορούσαν ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο και τους μουσουλμάνους, που ορισμένες πράξεις που θεωρούνται λάθη δεν καταλαμβάνουν σημαντική θέση σε σύγκριση με αυτές.
Αφού είδαμε το θέμα από μια γενική οπτική γωνία, ας περάσουμε στο ζήτημα: Η προσκύνηση του Χατζ έχει ορισμένες προϋποθέσεις που την διακρίνουν από άλλες θρησκευτικές υποχρεώσεις, όπως η προσευχή και η νηστεία. Σημαντικές από αυτές είναι η οικονομική δυνατότητα, η ασφάλεια της διαδρομής, η ελευθερία και η υγεία. Μαζί με αυτές, μια άλλη προϋπόθεση είναι ότι οφείλει να έχει αρκετό χρόνο για να εκτελέσει αυτή την υποχρέωση με άνεση. Ο αείμνηστος Ομέρ Νασουχί εκφράζει αυτή την προϋπόθεση ως εξής:
«Πρέπει να υπάρχει επαρκής χρόνος για να μπορέσει κανείς να εκπληρώσει το χρέος του προσκυνήματος (χατζ) χωρίς δυσκολία. Επομένως, εάν κάποιος, έχοντας πληρώσει όλες τις άλλες προϋποθέσεις για το προσκύνημα, πεθάνει πριν βρει τον κατάλληλο χρόνο για να το εκπληρώσει, δεν θεωρείται υπόχρεος αυτού του θρησκευτικού καθήκοντος.»
1
Δεδομένου ότι οι περισσότεροι Οθωμανοί σουλτάνοι περνούσαν τη ζωή τους σε εκστρατείες και πεδία μάχης, ήταν μάλλον απίθανο να έβρισκαν αρκετό χρόνο για να εκπληρώσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.
Πρώτον, σχεδόν όλοι οι έντεκα σουλτάνοι που προηγήθηκαν του Σελίμ Β’ είχαν περάσει τη ζωή τους στα πεδία των μαχών.
Αν λάβουμε υπόψη τα μέσα μεταφοράς και τις δυνατότητες ταξιδιού εκείνης της εποχής, το ζήτημα θα γίνει κάπως πιο σαφές. Διότι τότε, για να ταξιδέψει κανείς από την Κωνσταντινούπολη στη Χετζάζη, χρειαζόταν τουλάχιστον τρεις ή τέσσερις μήνες. Επιπλέον, ένας σουλτάνος δεν μπορούσε να ταξιδέψει μόνος του ή με λίγους ανθρώπους. Η αναχώρηση για ταξίδι ή προς μια κατεύθυνση…
“απόφαση”
Οι προετοιμασίες γίνονταν τρεις-πέντε μήνες νωρίτερα, όταν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί.
Όταν ένας σουλτάνος ξεκινούσε μια εκστρατεία που διαρκούσε μήνες, η παρουσία του στρατού του ήταν απολύτως απαραίτητη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο στρατός μπορούσε να ξεκινήσει την πορεία του μόνο για πολεμικούς σκοπούς.
Από την άλλη πλευρά,
Το να συνοδεύσει ολόκληρος ο οθωμανικός στρατός τον σουλτάνο μόνο και μόνο για να εκπληρώσει μια προσωπική θρησκευτική υποχρέωση προσκυνήματος, θα προκαλούσε πολλές υλικές και ηθικές δυσκολίες.
Αν αναλογιστεί κανείς ότι η περίοδος του Χατζ πέφτει τους χειμερινούς μήνες και διαρκεί για χρόνια, γίνεται αυτονόητο πόσο αδύνατο είναι κάτι τέτοιο.
Μια άλλη πτυχή του ζητήματος είναι,
μπορεί να θεωρηθεί ως μια προσωπική θυσία που γίνεται από την πνευματική ζωή. Δηλαδή:
Αν και η προσκυνηματική πράξη του Χατζ έχει πολλές γενικές και ευρείες σοφίες και οφέλη, είναι υποχρεωτική για κάθε μουσουλμάνο ατομικά. Επομένως, εάν ένα άτομο, λαμβάνοντας υπόψη ορισμένες εύλογες περιστάσεις, αποδέχεται τα βάρη που συνεπάγεται η πνευματική ευθύνη, τότε οποιαδήποτε παράλειψη σε μια τέτοια πράξη λατρείας, όπως το Χατζ, παραμένει ένα ατομικό ελάττωμα.
Οι σουλτάνοι, λοιπόν, έθεταν σε προτεραιότητα την ασφάλεια και την ευημερία ολόκληρου του ισλαμικού κόσμου, όλων των μουσουλμάνων, περισσότερο από την προσωπική τους άνεση και ηρεμία. Θυσίαζαν την υλική και πνευματική τους ζωή για την ευημερία των μουσουλμάνων. Αναμφίβολα, θα υπήρχαν κάποιες ελλείψεις όσον αφορά τις προσωπικές τους υποχρεώσεις. Και αναλάμβαναν εκ των προτέρων την ευθύνη γι’ αυτές.
Αντίστοιχα, αν εξετάσουμε την πολιτική και διοικητική πλευρά του ζητήματος, προκύπτει μια διαφορετική εικόνα. Η οθωμανική διοίκηση είχε κεντρική δομή. Ο λαός ήθελε να βλέπει τον σουλτάνο πάντα επικεφαλής.
Διότι οι περισσότερες εκστρατείες στις οποίες ο σουλτάνος δεν ηγείτο προσωπικά κατέληγαν σε ήττα.
Παρόλο που υπήρχαν βεζίρηδες, υπουργοί, το Διβάνι και άλλες διοικητικές αρχές στην οθωμανική διοίκηση, όλα εξαρτιόνταν από τον σουλτάνο, και η τελική απόφαση ανήκε σε αυτόν. Μετά τον Σελίμ Α’ τον Σκληρό, ο οποίος ανέλαβε και το χαλιφάτο, ο σουλτάνος ήταν όχι μόνο ο ηγέτης των Οθωμανών υπηκόων, αλλά και ο πνευματικός ηγέτης όλων των μουσουλμάνων στη γη.
Η αφοσίωση του λαού στον σουλτάνο κατείχε τόσο σημαντική θέση, που είχε συνηθίσει να βλέπει έναν σουλτάνο στο θρόνο, ακόμα κι αν ήταν παιδί. Ο Αχμέτ Α’, ο Οσμάν Β’ και ο Μουράτ Δ’ ήταν σουλτάνοι που ανέβηκαν στο θρόνο σε παιδική ηλικία. Παρόλα αυτά, ο λαός τους αναγνώρισε ως σουλτάνους και τους έδειξε αφοσίωση.
Ο Σουλτάνος για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα
-εκτός από τους πολέμους-
Η απουσία του από την πρωτεύουσα θα προκαλούσε εσωτερικές αναταραχές και ανασφάλεια. Ακόμη και όταν ο νεαρός Οσμάν, με καλές προθέσεις, ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη για να πάει προσκύνημα στη Μέκκα, προτού καν φτάσει στο Μαλτεπέ, διαδόθηκαν διάφορες φήμες που προκάλεσαν αναταραχή, με αποτέλεσμα ο σουλτάνος να εγκαταλείψει την προσπάθειά του.
Χωρίς αυτές και παρόμοιες δικαιολογημένες αιτίες και ανασταλτικούς λόγους, δεν θα μπορούσαμε να δώσουμε καμία εξήγηση στο γεγονός ότι ο Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ, ο οποίος αξιώθηκε της ευαγγελίας του Αποστόλου (ειρήνη ας είναι επ’ αυτού), ο γιος του Βαγιαζήτ Β’ και ο Γιαβούζ Σουλτάν Σελίμ, ο οποίος πέρασε τη ζωή του στα πεδία της τζιχάντ για την ισλαμική ενότητα, παρέλειψαν το θρησκευτικό καθήκον του Χατζ.
Επιπλέον, η Μέκκα και η Μεδίνα, που εντάχθηκαν στα οθωμανικά εδάφη κατά την εποχή του Γιαβούζ, διατηρήθηκαν και αναπτύχθηκαν συνεχώς σαν κόρη οφθαλμού μέχρι την περίοδο της Δημοκρατίας. Μόνο ο Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ, λόγω της σημασίας που έδινε σε αυτά τα ιερά εδάφη, κατασκεύασε σιδηροδρομική γραμμή από τη Βαγδάτη μέχρι τη Μεδίνα.
Δεν θα πήγαιναν άραγε οι Οθωμανοί σουλτάνοι, που ήταν τόσο λάτρεις της Κάαμπα και του Αποστόλου Μωάμεθ και είχαν λάβει ισχυρή θρησκευτική εκπαίδευση και ανατροφή, σε προσκύνημα, αν είχαν την ευκαιρία και τη δυνατότητα;
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
