– Ο γιος μου λέει συχνά ψέματα. Φτιάχνει ιστορίες για πράγματα που δήθεν έζησε. Στην οικογένειά μας μισούμε τα ψέματα.
– Δεν θυμάμαι ποτέ να έχω πει ψέματα στο παιδί μου.
– Γιατί λένε ψέματα τα παιδιά;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
ΓΙΑΤΙ ΛΕΝΕ ΨΕΜΑΤΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ;
Μας ήρθε μια μητέρα.
«Κύριε γιατρέ», είπε, «ο γιος μου λέει συχνά ψέματα. Ισχυρίζεται ότι ζει καταστάσεις που είναι φανταστικές. Στην οικογένειά μας μισούμε το ψέμα. Δεν θυμάμαι ποτέ να έχω πει ψέμα στο παιδί μου. Αυτό με στεναχωρεί πολύ. Παρόλο που του έχω πει πολλές φορές ότι το ψέμα είναι κακό, δεν κατάφερα να τον αποτρέψω. Δεν μου έμεινε άλλη επιλογή από το να έρθω σε εσάς.»
Αφού ακούσαμε τη μητέρα και κάναμε μερικές ερωτήσεις για το παιδί και την οικογένεια, το θέμα έγινε κατανοητό. Χαμογελώντας,
«Ανησυχείτε άδικα, δεν υπάρχει τίποτα ψεύτικο, η συμπεριφορά του παιδιού σας είναι απολύτως φυσιολογική».
είπα.
Η μητέρα, αντί να ηρεμήσει, ανησύχησε ακόμα περισσότερο:
– Πώς γίνεται; Εγώ ξέρω ότι αυτά που λέει είναι ψέματα. Μάλιστα, μια φορά, όταν τον πίεσα…
“Δεν λέω ψέματα, ήσουν κι εσύ εκεί, μπήκαμε μαζί στο λεωφορείο.”
είπε.
Μετά από αυτά τα τελευταία λόγια, η υπόθεση είχε πλέον διαλευκανθεί πλήρως.
– Χωρίς λόγο ανησυχείτε, είπα, το θέμα είναι πολύ απλό. Το παιδί σας περιέγραψε το όνειρό του.
Μόνο αφού έκανα τις απαραίτητες εξηγήσεις στη μητέρα και της έδωσα παραδείγματα, κατάφερα να την πείσω. Ο γιος της, για τον οποίο παραπονιόταν ότι έλεγε ψέματα, ήταν τριώνμισι ετών και το πρώτο της παιδί. Η μητέρα έκανε λάθος επειδή έβλεπε το γεγονός με τα μάτια ενός ενήλικα. Κατά τη γνώμη της, το να περιγράφει ένα γεγονός που δεν συνέβη σαν να συνέβη και να παρουσιάζει τον εαυτό της ως τον ήρωα του γεγονότος ήταν ψέμα. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έδωσε η μητέρα, δεν υπήρχε λόγος για το παιδί να πει ψέματα. Η μητέρα και ο πατέρας αγαπούσαν το παιδί τους, το εκτιμούσαν και του αφιέρωναν αρκετό χρόνο. Όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω, υπάρχουν διάφοροι λόγοι που ωθούν το παιδί να πει ψέματα. Στην κορυφή αυτών…
«αίσθημα ανασφάλειας»
Ένα παιδί που δεν είναι σίγουρο ότι το αγαπούν και το εκτιμούν, επιδιώκει να τραβήξει την προσοχή και να κερδίσει αυτοπεποίθηση επινοώντας ιστορίες στις οποίες είναι το κεντρικό πρόσωπο. Ωστόσο, και πάλι, ο σκοπός του δεν είναι να πει ψέματα.
Όσον αφορά το παιδί στην περίπτωσή μας, σύμφωνα με τη διάγνωσή μας, το παιδί περιγράφει τα όνειρά του στη μητέρα και τον πατέρα. Στα παιδιά έως τεσσάρων ετών…
εγωκεντρικός
(εγωκεντρικός)
Κυριαρχεί ο εγωκεντρισμός. Βλέπουν τα πράγματα και τα γεγονότα με τα δικά τους μάτια. Θεωρούν τον εαυτό τους κέντρο του κόσμου. Δεν κάνουν διάκριση μεταξύ έμψυχου και άψυχου. Αφού οι ίδιοι είναι έμψυχοι, όλα είναι έμψυχα. Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο παιχνιδάκι-άλογο που καβαλάνε και στο αληθινό άλογο. Μιλάνε σε αυτό σαν να είναι ζωντανό. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν μπορούν να διακρίνουν ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα. Αντιλαμβάνονται το όνειρο σαν να έχει συμβεί. Στην περίπτωσή μας, το καταλαβαίνουμε από τα λόγια του: “Δεν λέω ψέματα, ήσουν κι εσύ εκεί, μπήκαμε μαζί στο λεωφορείο”. Αν η μητέρα είχε γνώσεις για την ανάπτυξη και την ψυχολογία του παιδιού, δεν θα χρειαζόταν να έρθει σε εμάς, θα έλυνε εύκολα το πρόβλημα.
Το ψέμα είναι μια διαταραχή συμπεριφοράς.
Σε παιδιά ηλικίας πέντε ετών και άνω, το «ψέμα» θεωρείται διαταραχή συμπεριφοράς. Εάν συνοδεύεται από μία ή περισσότερες διαταραχές συμπεριφοράς, όπως ονυχοφαγία, ενούρηση, τραυλισμός, τικ, πεισματικότητα, τεμπελιά, επιθετικότητα, δειλία, εσωστρέφεια, τότε η κατάσταση είναι σοβαρή.
Στις προηγμένες ηλεκτρονικές συσκευές, υπάρχουν εκατοντάδες κυκλώματα, καθένα με διαφορετική λειτουργία. Αν ένα από αυτά τα κυκλώματα παρουσιάσει βλάβη, ενεργοποιείται ένα προειδοποιητικό σήμα που ειδοποιεί τον χρήστη. Οι χρήστες υπολογιστών το γνωρίζουν πολύ καλά. Αν η βλάβη δεν αποκατασταθεί και η συσκευή συνεχίσει να λειτουργεί, όχι μόνο δεν θα λειτουργεί σωστά, αλλά με την πάροδο του χρόνου θα προκύψουν σοβαρότερες βλάβες. Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, αν μια διαταραχή συμπεριφοράς σε ένα παιδί δεν γίνει αντιληπτή ή δεν ληφθεί σοβαρά υπόψη, με την πάροδο του χρόνου θα συνοδεύεται από σοβαρότερες διαταραχές και θα προκύψουν προβλήματα ψυχικής υγείας που θα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι μια διαταραχή συμπεριφοράς που παρατηρούν στα παιδιά τους αποτελεί προειδοποιητικό σημάδι ότι η ψυχική τους υγεία κινδυνεύει, και δεν πρέπει να προσπαθούν να το διορθώσουν κατηγορώντας ή πιέζοντας το παιδί.
“Πού έκανα λάθος;”
πρέπει να προσεγγίζει το γεγονός αναζητώντας απάντηση στην ερώτηση.
Τα παιδιά μαθαίνουν να λένε ψέματα από εμάς.
Στα σχολεία που δούλεψα στην Αμερική, ποτέ δεν είδα παιδιά να λένε ψέματα ή να αντιγράφουν. Δυστυχώς, στα σχολεία που δούλεψα στην Τουρκία, είδα πολύ συχνά, ακόμα και τα παιδιά από τις πιο θρησκευόμενες οικογένειες, να λένε ψέματα και να αντιγράφουν όταν βρεθούν σε δύσκολη θέση. Γιατί τα αμερικανικά παιδιά δεν λένε ψέματα, ενώ τα τουρκικά παιδιά λένε; Η απάντηση είναι απλή: Τα παιδιά μαθαίνουν το ψέμα από την οικογένεια. Ίσως όχι άμεσα, αλλά έμμεσα, εμείς διδάσκουμε στα παιδιά το ψέμα. Στο παιδί που πάει να απαντήσει στο τηλέφωνο,
“Αν με ρωτήσει ο τάδε, πες ότι δεν είμαι σπίτι.”
Ένας πατέρας ή μια μητέρα που λέει ψέματα, διδάσκει εμμέσως στο παιδί του να λέει ψέματα. Επίσης, ένας πατέρας που καυχιέται για το πώς αντέγραψε κατά τη διάρκεια των σχολικών του χρόνων και πώς ξεγέλασε τον δάσκαλό του με τις νέες μεθόδους αντιγραφής που βρήκε, ενθαρρύνει το παιδί του να αντιγράφει και να παίρνει βαθμούς με ευκολία.
Δημοφιλές στις γυναίκες
“αθώωτο ψέμα”
Σίγουρα έχετε ακούσει τη φράση. Λένε ότι ένα ψέμα που δεν βλάπτει κανέναν είναι ένα λευκό ψέμα. Αλλά όταν λέμε ψέματα σε κάποιον, δεν τον εξαπατούμε; Υπάρχει μαύρο και άσπρο στην εξαπάτηση;
Τα παιδιά λένε ψέματα για να τραβήξουν την προσοχή.
Εξετάζεται η ηλικία του παιδιού που λέει ψέματα. Αν είναι κάτω των πέντε ετών, ο σκοπός του ψέματος σίγουρα δεν είναι η εξαπάτηση.
Τα παιδιά που δεν λαμβάνουν αρκετή αγάπη ή δεν είναι σίγουρα για την αγάπη που λαμβάνουν, και βιώνουν έλλειψη προσοχής, κατασκευάζουν ιστορίες για να τραβήξουν την προσοχή. Αυτά τα παιδιά καταφεύγουν σε κάθε μέσο, ακόμα και με το τίμημα της επίπληξης και της τιμωρίας. Ο σκοπός των παιδιών που κάνουν σκανταλιές και λένε ψέματα δεν είναι να θυμώσουν και να εκνευρίσουν τους γονείς τους. Ωστόσο, αν παρά τις σκανταλιές τους, δεν λαμβάνουν αρκετή προσοχή και δεν είναι σίγουρα ότι τα αγαπούν, αρχίζουν να αναπτύσσουν μια επιθετική προσωπικότητα.
Τα παιδιά λένε ψέματα για να κερδίσουν εμπιστοσύνη.
Είναι ένα συνηθισμένο είδος ψέματος στα παιδιά που φοιτούν στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό σχολείο. Εάν ένα παιδί δεν τα πάει καλά στα μαθήματά του, και το κατηγορούν για τεμπελιά στο σχολείο και στο σπίτι, το περιφρονούν και το θεωρούν ανόητο, τότε αρχίζει να αναπτύσσει ένα αίσθημα κατωτερότητας που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Αρχίζει να βλέπει τον εαυτό του ως ανάξιο, ανόητο και άχρηστο.
Κανένα παιδί δεν επιλέγει συνειδητά την τεμπελιά και την αποτυχία. Υπάρχουν λόγοι που το οδηγούν στην αποτυχία. Για παράδειγμα, ένα παιδί με υπερκινητικότητα και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής δεν μπορεί να συγκεντρωθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, οπότε δεν μπορεί να πετύχει όσο κι αν θέλει. Η προσοχή του αποσπάται συχνά, με αποτέλεσμα να μην θυμάται όσα ακούει στην τάξη. Δεν μπορεί να κάτσει ήσυχα. Συμπεριφέρεται με τρόπους που ενοχλούν τον δάσκαλο και τους συμμαθητές του. Δεν μπορεί να κάνει σωστά τις εργασίες του. Η τεμπελιά και η αποτυχία δεν είναι δική του ευθύνη. Χρειάζεται θεραπεία. Τα υπερκινητικά παιδιά λένε ψέματα για να καλύψουν τις αποτυχίες τους και να κερδίσουν αυτοπεποίθηση.
Όπως κάθε άνθρωπος, έτσι και το παιδί επιθυμεί την αποδοχή και την εκτίμηση από την κοινωνία. Το παιδί αναζητά την πρώτη αποδοχή από τους γονείς του. Ένα παιδί που αγαπιέται, που έχει θέση στην οικογένεια, που εκτιμάται και οι καλές πράξεις του αναγνωρίζονται, ένα παιδί με φυσιολογική νοημοσύνη, αναμένεται να πετύχει και πετυχαίνει. Όταν μας φέρνουν ένα παιδί που αποτυγχάνει στα μαθήματα, που δεν τα πάει καλά με τους φίλους του, που έχει προβλήματα συμπεριφοράς και λέει συχνά ψέματα, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να εξετάσουμε την οικογένεια. Ερευνούμε αν έχει περάσει κάποια ασθένεια που μπορεί να έχει προκαλέσει βλάβη στον εγκέφαλο, αν η γέννησή του έγινε υπό φυσιολογικές συνθήκες.
Το παιδί λέει ψέματα για να αποφύγει την τιμωρία.
Ένα παιδί που τιμωρείται για την ειλικρίνεια και την αλήθεια του, μπορεί να πει ψέματα για να αποφύγει την τιμωρία. Η τιμωρία δεν περιορίζεται μόνο στη σωματική βία.
Η σωματική τιμωρία είναι η χειρότερη μέθοδος πειθαρχίας και δεν συμβάλλει θετικά στην εκπαίδευση.
Τα παιδιά που συνεχώς κατηγορούνται σαν αποδιοπομπαίοι τράγοι, στα οποία δεν επιτρέπεται να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και τα οποία συγκρίνονται με άλλους, τιμωρούνται με κάποιο τρόπο. Αν μαλώνουν όταν λένε ότι πήραν χαμηλό βαθμό στις εξετάσεις,
“Πάλι χαμηλό βαθμό πήρες; Πότε θα βελτιωθούν αυτοί οι βαθμοί; Πότε θα αρχίσεις να διαβάζεις;”
αντιμετωπίσει κατηγορίες, δεν θα τολμήσει να πει την επόμενη αδυναμία του, θα καταφύγει στο ψέμα.
Το παιδί που λέει ψέματα χάνει τον σεβασμό προς τον εαυτό του, ντρέπεται τον εαυτό του. Στερείται αυτοπεποίθησης. Δεν αναγνωρίζει τις ικανότητές του και την αξία του. Θεωρεί τον εαυτό του άχρηστο και ανίκανο.
Οι γονείς πρέπει να ενδιαφέρονται εξίσου για την ψυχική υγεία των παιδιών τους, όσο και για τη σωματική τους. Ένα παιδί με διαταραγμένη ψυχική υγεία, ακόμα κι αν οι σωματικές του ανάγκες ικανοποιούνται πλήρως, θα αναπτύξει μια προβληματική προσωπικότητα. Η άνοδός του σε υψηλές θέσεις, η απόκτηση μεγάλων χρημάτων, δεν θα το κάνει ευτυχισμένο, θα αισθάνεται πάντα μια ψυχική πείνα.
(Αλί Τσανκιριλί, Περιοδικό Ζαφέρ, Τεύχος: 292, Δεκέμβριος 2001)
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
