Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Το ΙΕΡΟ ΚΟΡΑΝΙΟ, όταν αναφέρεται στους ευσεβείς, δηλαδή στους πιστούς που έχουν τακβά (ευλάβεια), αναδεικνύει ως το μεγαλύτερο χαρακτηριστικό τους την «πίστη τους στο άγνωστο».
«Εκείνοι που πιστεύουν στο αόρατο…»
(Αλ-Μπακάρα, 2/3)
Οι μεγάλοι μελετητές μας, ερμηνεύοντας το ιερό εδάφιο που αναφέρεται παραπάνω, δίνουν δύο ερμηνείες στην πίστη στο άγνωστο.
Πρώτον,
«Πιστεύουν στο αόρατο· δηλαδή, πιστεύουν σε πράγματα που δεν έχουν δει, με λογική και παραδοσιακή συλλογιστική, δηλαδή με βάση αποδείξεις.»
Ο άλλος είναι,
«Αυτοί πιστεύουν ακόμα και απουσία του Προφήτη· δηλαδή, σε αντίθεση με τους υποκριτές, πιστεύουν στον Θεό και στον Αγγελιοφόρο Του (ειρήνη σ’ αυτόν) όχι μόνο παρουσία των πιστών, αλλά και απουσία τους.»
Η λέξη “غيب” (gayb) έχει δύο διαφορετικές σημασίες:
Πρώτον,
Υπάρχουν καταστάσεις, γεγονότα και κόσμοι για τα οποία δεν γνωρίζουμε τίποτα, παρά μόνο ο Παντοδύναμος Θεός, και αυτά δεν αποτελούν αντικείμενο πίστης. Η πίστη αφορά όχι το άγνωστο, αλλά το άγνωστο που αναφέρεται στο Ιερό Κοράνι, εξηγείται από τον Προφήτη (ειρήνη ας είναι επ’ αυτόν) και για το οποίο η λογική μπορεί να προσφέρει ορισμένες αποδείξεις.
«Κατά τη γνώμη μας, το αόρατο δεν σημαίνει το μη ορατό, αλλά το μη φανερό. Εμείς πιστεύουμε όχι στο αόρατο δίχως αποδείξεις, αλλά στο αόρατο με αποδείξεις, στο αόρατο που είναι κατανοητό.»
(βλ. Χακ Ντινί Κουράν Ντιλί, Ερμηνεία του σχετικού στίχου)
«Πίστη στο άγνωστο»
το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό,
Είναι η πίστη στον Θεό και στις άλλες αρχές της πίστης.
Αυτά όλα είναι αόρατα. Στην πρώτη ματιά, μπορεί να έρθει στο νου η ιδέα ότι η πίστη στους προφήτες (ειρήνη ας είναι επ’ αυτούς) δεν είναι πίστη στο αόρατο. Αλλά, αν το σκεφτούμε λίγο, γίνεται κατανοητό ότι οι προφήτες (ειρήνη ας είναι επ’ αυτούς) έχουν ορατές πλευρές, που είναι η υπακοή τους. Αυτή η υπακοή, πάνω στην οποία θεμελιώνεται η ιερή προφητική αποστολή, είναι αόρατη. Αν δεν ήταν έτσι, όλοι όσοι ζούσαν την ίδια εποχή με αυτούς και τους συναντούσαν θα ήταν πιστοί. Η πίστη στα βιβλία είναι παρόμοια…
Το πρώτο βήμα στην πίστη είναι η εσωτερική επιβεβαίωση. Η αρχή αυτής της επιβεβαίωσης είναι η κατανόηση. Οι πέντε αισθήσεις βοηθούν στην κατανόηση, και η κατανόηση βοηθά στην πίστη. Οι άνθρωποι που περιορίζονται μόνο στα όρια των πέντε αισθήσεων, που δεν τα ξεπερνούν, δεν έχουν απαλλαγεί από την ζωώδη φύση τους. Η αίσθηση και η γνώση είναι το πεδίο των ζώων· η χρήση της αίσθησης για την εξυπηρέτηση του νου, η κατανόηση, η σύλληψη και τελικά η πίστη είναι το καθήκον του ανθρώπου.
Ο άνθρωπος μοιράζεται με το ζώο την ικανότητα να παρατηρεί ένα οπωροφόρο δέντρο. Ακόμα και ο σκύλος που τον συνοδεύει μπορεί να κάνει το ίδιο. Ωστόσο, μόνο ο άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει ότι μέσα σε αυτό το δέντρο λειτουργεί ένα θαυμάσιο εργοστάσιο, ότι στα φύλλα του λαμβάνει χώρα η φωτοσύνθεση, και ότι τα φρούτα προέρχονται από όλο το δέντρο, ακόμα και από ολόκληρο το σύμπαν. Ο σκύλος απέχει πολύ από αυτές τις έννοιες.
Η απόσταση ανάμεσα σε έναν πιστό που θεωρεί το δέντρο ένα θεϊκό τραπέζι, φιλτραρισμένο με σοφία από το ασυνείδητο σύμπαν, και τους καρπούς του θεϊκές δωρεές, βγαλμένες με χάρη και γενναιοδωρία από αυτό το σκληρό τραπέζι, και που παρατηρεί τη χάρη και τη φιλανθρωπία πίσω από το τραπέζι και ευχαριστεί τον Δημιουργό του, και τον προηγούμενο άνθρωπο, είναι πολύ μεγαλύτερη από την απόσταση ανάμεσα σε ένα ζώο και έναν άνθρωπο. Γι’ αυτό, με την απόλυτη έννοια…
“άνθρωπος”
όταν λέγεται, “αυτοί που πιστεύουν στο αόρατο”
«πιστός»
πρέπει να έρθει στη μνήμη.
«Στην ευλογία φανερώνεται η χάρη· γίνεται αισθητή η εύνοια του Ελεήμονος. Αν περάσεις από την ευλογία στη χάρη, θα βρεις τον Χορηγό.»
(Λόγια, Δέκατη Έβδομη Λέξη)
Εκείνοι που πιστεύουν στο αόρατο, δεν πνίγονται στα αγαθά, αλλά αναγνωρίζουν τον Δωρητή, δηλαδή Εκείνον που χορηγεί τα αγαθά. Δεν εγκλωβίζονται στο αποτέλεσμα, αλλά αναγνωρίζουν και γνωρίζουν τον Δημιουργό, τον Κύριο. Αντίθετα, εκείνοι που δεν πιστεύουν στο αόρατο, σαν έντομο που περιφέρεται ανάμεσα στα πιάτα του τραπεζιού, στις σελίδες του βιβλίου ή στα διαμερίσματα του εργοστασίου, δεν μπορούν να ωφεληθούν αληθινά από αυτόν τον κόσμο και ό,τι περιέχει, και σπαταλούν τη ζωή τους.
Σε πολλές ιερά στίχους του Κορανίου, διδάσκεται ο άνθρωπος να μην βυθίζεται στον κόσμο των αισθήσεων, που ονομάζονται «μαχσουσάτ», αλλά να στρέφει το βλέμμα του προς τον κόσμο των «μακουλάτ», δηλαδή των σοφιών. Μόνο ένα παράδειγμα:
Στο σούρα αλ-Γαšiya, ο άνθρωπος καλείται να παρατηρήσει τη δημιουργία της καμήλας, τον ουρανό, τα βουνά και τη γη. Φυσικά, όχι σαν ζώο ούτε σαν άπιστος, αλλά σαν πιστός.
«Δεν βλέπουν άραγε αυτοί οι άνθρωποι πώς δημιουργήθηκε η καμήλα, πώς υψώθηκε ο ουρανός, πώς στήθηκαν τα βουνά, πώς απλώθηκε η γη!»
(Γᾱσιγιε, 88/17-20)
Αφήνοντας τις απέραντες έννοιες των στίχων στις διακεκριμένες ερμηνείες των λογίων μας, θα αναφερθώ εν συντομία στην ομοιότητα των μορφών μεταξύ αυτών των υπάρξεων που προσφέρονται στη σκέψη μας.
Εκείνος που υψώνει την καμπούρα της καμήλας πάνω στη ράχη της, είναι Εκείνος που υψώνει τα βουνά σαν καμπούρες πάνω στη ράχη της γης. Και ο ουράνιος θόλος μοιάζει με μια καμπούρα. Μια καμπούρα που υψώνεται ανάμεσα στις δύο περιοχές του αόρατου κόσμου μας, το παρελθόν και το μέλλον…
Στο στίχο, η προσοχή του ανθρώπου στρέφεται πρώτα στην καμήλα, έπειτα στον ουρανό, κατόπιν στα βουνά και τέλος στη γη. Αυτή η σειρά, κατά τη γνώμη μου, αποτελεί ένα ξεχωριστό θαύμα ρητορικής… Φανταστείτε μια γραμμή που ξεκινά από το μάτι του ανθρώπου, περνά από την καμπούρα της καμήλας, φτάνει στον ουρανό, κατεβαίνει στο βουνό και καταλήγει στη γη. Θα προκύψει μια άλλη καμπούρα ή ένα διαφορετικό σχήμα.
Στην Σούρα Νεμλ:
«Θα δεις τα βουνά να στέκουν ακίνητα, σαν να έχουν παγώσει στη θέση τους, κι όμως αυτά περνούν σαν σύννεφα.»
(Αλ-Ναμλ, 27/88)
παραγγέλλεται.
Δεδομένου ότι η κίνηση της καμπούρας σημαίνει την κίνηση της καμήλας, αυτό το εδάφιο αναφέρει ότι η γη δεν είναι σταθερή αλλά κινείται, 1400 χρόνια πριν.
Πολλές τέτοιες θεϊκές ρήσεις διδάσκουν τον άνθρωπο να περνά από το δημιούργημα στον Δημιουργό, δηλαδή να στοχάζεται τον εαυτό του και τον κόσμο με σοφία και περίσκεψη. Οι ευσεβείς που παίρνουν αυτό το μάθημα από το Κοράνι πιστεύουν στο αόρατο. Δεν πεθαίνουν ούτε σαν ένας αμέριμνος βεδουίνος που δεν παρατηρεί σωστά την καμήλα του, ούτε σαν ένας άπιστος αστρονόμος που δεν στοχάζεται τον ουρανό πριν εγκαταλείψει τη γη.
Οι ευσεβείς, τον Παντοδύναμο Θεό
«ο γνώστης του αοράτου και του φανερού»
ως γνωστόν.
Αόρατο και ορατό
Έχουν δοθεί διάφορες ερμηνείες. Όλες είναι ωραίες, όλες είναι σωστές. Κάποιοι χρησιμοποιούν τις λέξεις «κρυφό» για το αόρατο και «φανερό» για το ορατό. Άλλοι πάλι, το αόρατο το…
«το απόλυτο μυστήριο που μόνο ο Αλλάχ γνωρίζει»
κατανοώντας ως,
μαρτυρία
από
«όλες οι αλήθειες που οι άνθρωποι θα αντιληφθούν, είτε με τα συναισθήματά τους είτε με τη γνώση και τη σύνεσή τους»
εκτιμούν με αυτόν τον τρόπο.
Ας σταθούμε λίγο στην πρώτη έννοια:
Ο κόσμος της μαρτυρίας και ο κόσμος του αόρατου συνυπάρχουν στον άνθρωπο σε μικρογραφία. Ο εγκέφαλος ανήκει στον κόσμο της μαρτυρίας, αλλά η λογική που δραστηριοποιείται σε αυτόν είναι ένα αόρατο όργανο. Ομοίως, η ύλη της καρδιάς ανήκει στον κόσμο της μαρτυρίας, αλλά η πίστη, η αγάπη, ο φόβος, η στοργή, η ευσπλαχνία που φέρει, ανήκουν στον κόσμο του αόρατου…
Η κίνηση του χεριού, το ανέβασμα και το κατέβασμά του, προέρχεται από τον κόσμο του φανερού· η διακύμανση των συναισθημάτων, η έξαρση και η ηρεμία τους, από τον κόσμο του αόρατου. Η πέψη του στομαχιού είναι ένα παράδειγμα του φανερού, ενώ η κατανόηση του νου είναι ένα παράδειγμα του αόρατου.
Στο ανθρώπινο σώμα, πλούσιο σε αμέτρητα μέλη, η ανθρώπινη ψυχή, με τα αναρίθμητα συναισθήματά της, μοιάζει με ένα δέντρο του αόρατου κόσμου. Οι καρποί αυτού του δέντρου εκτίθενται στον κόσμο της μαρτυρίας. Ένα ιερό κειμήλιο, φιλτραρισμένο από την τέχνη της καλλιγραφίας, εμφανίζεται στο τζαμί, ενώ η ευσπλαχνία που βράζει στην ψυχή χύνεται από τα δάχτυλα ως ελεημοσύνη.
Ο φόβος αποχρωματίζει το πρόσωπο, η νευρικότητα το κοκκινίζει, ενώ η θλίψη φέρνει δάκρυα στα μάτια.
Μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε τα παραδείγματα.
Ένα δίστιχο από το Μεσνεβί, που εκφράζει συνοπτικά αυτές τις αλήθειες:
«Στον κόσμο, το σώμα μας σκεπάζει το πρόσωπό μας. / Είμαστε σαν θάλασσα σκεπασμένη με άχυρο.»
Ας ρίξουμε μια ματιά και στον κόσμο γύρω μας:
Υπάρχει ένας μαγνήτης και ένα καρφί που έλκεται από αυτόν. Εκτός από αυτά τα δύο, υπάρχει και μια εκδήλωση δύναμης που δεν μπορούμε να δούμε και να κατανοήσουμε την ουσία της. Αυτό ονομάζεται
«δύναμη έλξης»
λέμε.
Μια άλλη σκηνή:
Μια μητέρα που κρατάει το μωρό της στην αγκαλιά της, το σφίγγει τρυφερά στο στήθος της και το φιλάει… Σ’ αυτή την πράξη του φιλιού, παρατηρείται μια αόρατη δύναμη πέρα από τις δύο σάρκινες οντότητες. Και σ’ αυτή τη δύναμη…
“συμπόνια”
λέμε.
Όταν κοιτάζουμε ένα λουλούδι, συμβαίνει ένα ξεχωριστό γεγονός αγκάλιασμα. Η ουσία του ματιού είναι εδώ, το λουλούδι εκεί. Αλλά το πρώτο έχει περικυκλώσει το δεύτερο από κάθε πλευρά. Αυτό το αόρατο γεγονός είναι επίσης…
“όραση”
αναφέρουμε το όνομά του.
Δεν είναι παράξενο, λοιπόν, που ο άνθρωπος, ο οποίος καθημερινά έρχεται αντιμέτωπος με τόσα παραδείγματα του αόρατου και του ορατού, τόσο μέσα του όσο και στον εξωτερικό κόσμο, αρνείται το αόρατο;
Αν θέλετε, μπορούμε να κάνουμε μαζί μια σύντομη ανάλυση αυτής της ιδιαιτερότητας:
Ένας άρνησις, για παράδειγμα, με τι αρνείται τους «αγγέλους»; Με τα χέρια του, με τα πόδια του; Με το συκώτι του, με το στομάχι του;… Όχι… Τότε με τι αρνείται αυτός ο άνθρωπος; Απάντηση: Με το μυαλό του.
Δηλαδή, αρνείται το άγνωστο με ένα μέσο που του έχει δοθεί από το άγνωστο.
Ακόμα κι αν τα άψυχα αντικείμενα, όπως οι πέτρες και τα δέντρα, αρνούνταν το αόρατο, αυτή η άρνηση δεν ταιριάζει καθόλου στον άνθρωπο.
Όσοι δεν πιστεύουν στο αόρατο, στο πέραν του υλικού κόσμου, είναι άγνοιας, ενώ όσοι δεν πιστεύουν στον Αλλάχ, τον γνώστη του αόρατου και του φανερού, είναι άπιστοι. Η άγνοια του άγνοιας και η απιστία του απίστου είναι για τον εαυτό τους. Η ζημιά είναι μόνο για αυτούς. Ούτε η άγνοια μειώνει την εκδήλωση της γνώσης στο σύμπαν, ούτε η απιστία και η ανταρσία μπορούν να προκαλέσουν, Θεός φυλάξοι, έλλειψη στην θεότητα του Κυρίου.
Οι απόγονοι αυτών των πλήθων που γεμίζουν τον κόσμο, τώρα βρίσκονται στον κόσμο του αόρατου. Στον κατάλληλο χρόνο, ο καθένας με τη σειρά του, θα περάσει στον κόσμο της μαρτυρίας. Και αυτοί που βρίσκονται σε αυτόν τον κόσμο, σιγά-σιγά θα μεταναστεύσουν στον κόσμο του αόρατου. Και όμως, μέσα σε εκείνη την ομάδα των απογόνων, που τώρα είναι εντελώς αόρατοι με ό,τι έχουν και ό,τι είναι, θα υπάρξουν και εκείνοι που, αφού έρθουν σε αυτόν τον κόσμο, δεν θα πιστέψουν στο αόρατο. Και όμως, μόλις πριν λίγο ήταν εκεί, και λίγο αργότερα θα είναι πάλι εκεί.
Εν ολίγοις, αυτός ο κόσμος της μαρτυρίας διοικείται από το αόρατο.
Αυτοί που έρχονται, έρχονται με θεϊκή βούληση, και αυτοί που φεύγουν, φεύγουν πάλι με την ίδια βούληση.
Μακάριοι όσοι πίστεψαν σ’ αυτόν και υπάκουσαν στις εντολές του, πριν αυτός φύγει…
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
