Ήταν οι Αλεβίτες μια ειρηνική μειονότητα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία; Ήταν οι μειονότητες ευτυχισμένες με τα δικαιώματά τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία;
Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Λέγεται ότι ο Γιαβούζ Σουλτάν Σελίμ διέπραξε σφαγή Αλεβιτών. Ισχύει αυτό;
Οι Οθωμανοί Σουλτάνοι ήταν μουσουλμάνοι και εφάρμοζαν το Ισλαμικό Δίκαιο στο κράτος που διοικούσαν. Σύμφωνα με το Ισλαμικό Δίκαιο, ακόμα και σε πολέμους με απίστους, η σφαγή, δηλαδή η γενοκτονία, απαγορεύεται. Διότι ο Προφήτης Μωάμεθ είχε δώσει εντολή σε όλους τους διοικητές του ότι ακόμα και σε καιρό πολέμου, η σφαγή επτά ομάδων ανθρώπων, όπως παιδιά, γυναίκες, κληρικοί και ηλικιωμένοι, δεν επιτρέπεται. Είναι αδύνατο ο Γιαβούζ, με τόσο υψηλό ηθικό, που θα μπορούσε να πει κανείς “επιβεβαιωμένο από τον Θεό”, να έχει διαπράξει μια σφαγή που απαγορεύει η θρησκεία, και μάλιστα εναντίον μιας ομάδας που ισχυρίζεται ότι είναι μουσουλμάνοι. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να μάθουμε τα ιστορικά γεγονότα με ακρίβεια. Ειδικότερα:
Ο Σέιχ Τζουνέιντ, από τους Σέιχ του Αρδελμπίλ, επιχείρησε να ανακηρυχθεί σάχης, αλλά απέτυχε και δολοφονήθηκε το 1456. Ο γιος του, Σέιχ Χαϊντάρ, που τον διαδέχθηκε, συνέχισε τον ίδιο στόχο, επιδιώκοντας να εδραιώσει την εξουσία του με τη μέθοδο της σιιτικοποίησης της Ανατολίας. Προδίδοντας μάλιστα και το κράτος των Ακκογιουνλού, στο οποίο μεγάλωσε, δολοφονήθηκε και αυτός το 1488 από τον Γιακούμπ Μπέη. Ο διάδοχός του, Σάχ Ισμαήλ, έθεσε ως σκοπό της ζωής του την σιιτικοποίηση της Ανατολίας και την κατάκτηση της, στέλνοντας τους Σούφι ή Χαλίφες του Αρδελμπίλ στην Ανατολία. Πράγματι, το κράτος των Ακκογιουνλού, που δεν έδειξε σύνεση, καταλύθηκε από τον εγγονό του, Σάχ Ισμαήλ.
Ο Σαχ Ισμαήλ, ο οποίος κατέλυσε το κράτος των Ακκογιουλών και με την ιδιότητα του σεΐχη και του σάχη εισέβαλε στην Ανατολία, δυστυχώς κατάφερε, μέσω των χαλίφηδών του, να βυθίσει την Ανατολία σε απόλυτη αναρχία. Μετά την ήττα του Αλαουντντεβλέ Μπέη, εναντίον του οποίου εκστράτευσε το 1507, κατέκαψε και κατέστρεψε το Ελμπιστάν, το Χαρπούτ και το Διγιαρμπακίρ. Στο μεταξύ, οι Σούφι του Ερδελμπίλ άρχισαν να προκαλούν αναρχία στην Ανατολία. Οι στρατιώτες, οπαδοί του Σαχ Ισμαήλ, φορούσαν κόκκινα ρούχα από τσουχά, γι’ αυτό και όλοι οι οπαδοί του ονομάζονταν Σουρχσέρ, δηλαδή Κιζιλμπάς. Οι Σούφι και οι οπαδοί του Ερδελμπίλ, με επικεφαλής τον Νουρ Αλή Χαλίφη, χαλίφη του Σαχ Ισμαήλ από τη Ρωμυλία, επιτέθηκαν στο Τοκάτ και έσφαξαν εκατοντάδες ανθρώπους. Δυστυχώς, ο Σαχζαντέ Αχμέτ, αν και έστειλε στρατό εναντίον τους, δεν κατάφερε να τους νικήσει.
Εν τω μεταξύ, ο Χασάν Χαλίφης από την Αττάλεια και ο γιος του Σαχκούλου, ή όπως τον αποκαλούν οι Οθωμανοί ιστορικοί, Σαϊτάν Κουλού (ονομάζεται επίσης Σαχκούλου Μπαμπά Τεκελί ή Καραμπιγίκογλου), άρχισαν να οργανώνουν τους Αλεβίτες της Ανατολίας εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Σαχκούλου, αφού λεηλάτησε το θησαυρό του πρίγκιπα Κορκούτ, ο οποίος επέστρεφε από την Αττάλεια στη Μανίσα, δεν σταμάτησε εκεί, αλλά κατέλαβε και την Αττάλεια, σφαγιάζοντας πολλούς ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου του αρχικαδή. Στη συνέχεια, ο Σαχκούλου κατέστρεψε και έκαψε τις πόλεις Κιζιλτσακαγιά, Ιστάνος, Ελμαλί, Μπουρδούρ και Κετσιμπόρλου, φτάνοντας μέχρι την Κιουτάχεια. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο Καραγιόζ Αχμέτ Πασάς, ο μπεηλέρμπεης της Ανατολίας. 20.000 Σούφι από το Αρδελμπίλ, συγκεντρωμένοι στην Αμάσεια, άρχισαν να σπέρνουν τον τρόμο στην περιοχή. Οι σφαγές που διέπραξαν άφησαν το Ερζουρούμ και το Ερζιντζάν ερειπωμένα για 20-30 χρόνια. Ακόμη και μετά το θάνατο του Σαχκούλου από βέλος το 1511 στο Τσουμπουκόβα, οι καταστροφές των Σιιτών στην Ανατολία συνεχίστηκαν. Από τις επιστολές των Κούρδων μπεηλέρμπεηδων του Ντιγιαρμπακίρ και της γύρω περιοχής, καταλαβαίνουμε πώς κατέσφαξαν τους μουσουλμάνους. Οι παρακάτω φράσεις είναι μόνο ένα παράδειγμα:
«Βοηθήστε αυτούς τους πιστούς και υπάκουους υπηρέτες σας. Οι περιοχές μας είναι κοντά, γειτονικές, ακόμα και αναμεμειγμένες με την περιοχή των Κιζιλμπάς. Επί πολλά χρόνια αυτοί οι άθεοι κατέστρεψαν τα σπίτια μας και πολέμησαν εναντίον μας. Επειδή είμαστε πιστοί μόνο στον Σουλτάνο του Ισλάμ, περιμένουμε από τη φιλανθρωπία σας να σώσετε αυτούς τους αθώους ανθρώπους από τις αδικίες αυτών των τυράννων. Χωρίς τη βοήθειά σας, δεν μπορούμε να αντισταθούμε σε αυτούς μόνοι μας.»
Ο Σελίμ Α’, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο το 918/1512 για να σώσει την Ανατολία από την σιιτική απειλή, γνώριζε τα γεγονότα που περιγράψαμε παραπάνω, βάσει των εγγράφων, πριν επιτεθεί στον Σαχ Ισμαήλ, και γνώριζε επίσης ότι οι Σιίτες Τουρκομάνοι στην Ανατολία είχαν σφαγιάσει χιλιάδες ανθρώπους. Για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα, συγκάλεσε μια σύσκεψη του Διβανίου με σκοπό να συζητήσει το θέμα, και σε αυτήν την σύσκεψη, στην οποία συμμετείχαν μεγάλοι λόγιοι, με επικεφαλής τον Ιμπν Κεμάλ, αποφασίστηκε τι έπρεπε να γίνει με τους Κιζιλμπάς. Αφού έλαβε και την απαραίτητη φετφά από έναν λόγιο όπως ο Ιμπν Κεμάλ, διέταξε να ελεγχθούν και να ερευνηθούν αυτοί οι άνθρωποι που κατέστρεφαν την Ανατολία και εξεγείρονταν παντού εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με το όνομα Κιζιλμπάς, και να θανατωθούν όσοι δεν μετανοούσαν, ενώ όσοι είχαν πιθανότητα να μετανοήσουν να φυλακιστούν. Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, ο αριθμός τους έφτανε περίπου τις 40.000, και δεν είναι σαφές πόσοι από αυτούς σκοτώθηκαν. Ωστόσο, είναι σαφές ότι αν δεν καταστέλλονταν αυτές οι εξεγερμένες ομάδες, η επίθεση στον Σαχ Ισμαήλ θα ήταν εντελώς άχρηστη. Ο Ουζουντσαρσλής, ο οποίος μελέτησε το γεγονός, αφού ανέφερε αριθμούς χιλιάδων ανθρώπων που σκότωσαν οι Κιζιλμπάς, λέει ότι ο Σελίμ Α’ δεν είχε άλλη επιλογή.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν ανάγκασε κανέναν να ασπαστεί τον Σουνιτισμό. Ωστόσο, έλαβε μέτρα για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο υπονόμευσης του κράτους με τη χρήση θρησκευτικών πεποιθήσεων. Είναι πολύ λάθος να γενικεύουμε τα λάθη και τις αδικίες των ηγετών, τόσο για τους Σιίτες όσο και για τους Σουνίτες.1
1- Αρχείο Μουσείου Τοπκαπί, αρ. 6522, 6636, 5321, 5035, 3062, 5812; Σολακζάδε, 359 κ.ε.; Αλή, Κιουνχούλ Αχμπάρ, Εσάδ Εφέντι, αρ. 2162, φ. 233/α κ.ε.; Χότζα Σαδεδίν Εφέντι, Τατζούτ-Τεβαρύχ, τόμ. ΙΙ, σελ. 245 κ.ε.; Κότζα Μουβερρίχ, Μπενταγί, τόμ. ΙΙ, φ. 452/αβ; Ουζουντσαρσılı, Οθωμανική Ιστορία, τόμ. ΙΙ, σελ. 225-231, 253-270.
Η Άγνωστη Οθωμανική Ιστορία, Καθηγητής Δρ. Αχμέτ Ακγündüz; Αναπληρωτής Καθηγητής Δρ. Σαΐντ Öztürk
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
