Αγαπητέ αδελφέ/αγαπητή αδελφή,
Στη διαθήκη του, ο οφείλων να δώσει την τελευταία του συμβουλή στα παιδιά και τους φίλους του. Να ζητήσει συγχώρεση από όσους έχει αδικήσει, να διευθετήσει τις οφειλές και τις απαιτήσεις του, να εξοφλήσει τα χρέη του, να προβεί σε αποζημίωση, και αν έχει χρέος προσκυνήματος, να στείλει αντιπρόσωπο. Να δηλώσει τις επιθυμίες του για την κηδεία και τα μεταθανάτια έθιμα. Να διατάξει την καταβολή του οφειλόμενου μεχρ-ι μουατζέλ στη σύζυγό του. Για την εκτέλεση αυτών των επιθυμιών, πρέπει να ορίσει έναν εκτελεστή διαθήκης παρουσία δύο δίκαιων μαρτύρων.
Οι διαθήκες, από θρησκευτική άποψη, χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες:
α. Υποχρεωτικές διαθήκες:
Είναι υποχρεωτικό για έναν μουσουλμάνο να διατάξει με διαθήκη την αποπληρωμή των χρεών του ή την απόδοση των δικαιωμάτων άλλων, τα οποία οφείλει αλλά δεν μπόρεσε να αποπληρώσει κατά τη διάρκεια της ζωής του – είτε πρόκειται για χρέη προς τον Θεό είτε για χρέη προς τους ανθρώπους. Επομένως, όποιος κατέχει κάτι που ανήκει σε άλλον, ή χρωστάει σε κάποιον χωρίς να υπάρχει γραπτή απόδειξη, οφείλει να διατάξει με διαθήκη την επιστροφή των αντικειμένων στους ιδιοκτήτες τους και την αποπληρωμή των χρεών. Ομοίως, όσοι δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις, όπως το προσκύνημα, η ζακάτ, η νηστεία, ή όσοι οφείλουν εξιλέωση, οφείλουν να διατάξουν με διαθήκη την εκπλήρωση του προσκυνήματος και της ζακάτ, την καταβολή της αποζημίωσης για τη νηστεία και την αποπληρωμή των εξιλεώσεων. (1)
β. Προαιρετικές διαθήκες:
Είναι καλό για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα να αφήνουν κληρονομιά σε συγγενείς που δεν είναι κληρονόμοι, σε φτωχούς και σε φιλανθρωπικά ιδρύματα.
γ. Επιτρεπτές διαθήκες:
Επιτρέπεται να συντάσσει κανείς διαθήκη υπέρ πλουσίων, είτε συγγενών είτε ξένων.
δ. Αποδοκιματικές διαθήκες:
Είναι ομόφωνα απεχθές για τους φτωχούς κληρονόμους να διαθέτουν την περιουσία τους σε άλλους με διαθήκη. Επιπλέον, σύμφωνα με τους Χαναφίτες, είναι επίσης απεχθές, με την έννοια της απαγόρευσης, να συντάσσει κανείς διαθήκη υπέρ ατόμων που διαπράττουν αμαρτίες και ανηθικότητες, ανεξάρτητα από το ποιος είναι.
ε. Διαθήκες που είναι παράνομες:
Η διαθήκη που ορίζει την τέλεση μιας πράξης που απαγορεύεται από το Ισλάμ είναι ομόφωνα απαγορευμένη. Για παράδειγμα, η διαθήκη ενός μουσουλμάνου που ορίζει την κατασκευή εκκλησίας ή οινοποιείου, πράξεις που απαγορεύονται, είναι άκυρη. Τέτοιες διαθήκες δεν γίνονται δεκτές.
Επιπλέον, δεν επιτρέπεται να διατεθεί με διαθήκη περισσότερο από το ένα τρίτο της περιουσίας, ακόμη και για νόμιμους σκοπούς.
Εάν υπάρχει διαθήκη, οι κληρονόμοι δεν υποχρεούνται να την τηρήσουν εάν αφορά ποσοστό μεγαλύτερο από το ένα τρίτο της περιουσίας. Ωστόσο, μπορούν να την τηρήσουν αν το επιθυμούν. Σύμφωνα με την ορθή άποψη των Χαμπαλιτών, μια τέτοια διαθήκη είναι απεχθής (2).
Πηγές:
(1) βλ. Ιμπν Κουδάμα, αλ-Μουγνί, VI, 444; Ιμπν Αμπιντίν, Ρέντουλ-Μουχτάρ, VI, 648, Βεχμπέ εζ-Ζουχαϊλί, αλ-Φίκχου’λ-Ισλάμί και Εντιλέτουχου, VIII, 12.
(2) βλ. Ιμπν Κουδάμα, ό.π., VI/445; Ζουχαϊλί, ό.π., VIII/12, 13.
Με χαιρετισμούς και ευχές…
Ισλάμ μέσα από ερωτήσεις
