– آیا برقراری روابط اقتصادی و اجتماعی با آنان، شامل محدوده ممنوعیت این آیه می شود؟
برادر/خواهر گرامی ما،
پاسخ 1:
اسلام، وسیله سعادت و رحمت برای بشریت است.
بال‌های مهربانی و مدارای گسترده او، کسانی را که به او وابسته نبودند نیز در بر گرفته است. پیروان ادیان دیگر، آسایش و رفاهی را که در دین خود ندیده بودند، در اسلام یافته و بدون هیچ مشکلی در یک سرزمین اسلامی به زندگی خود ادامه داده‌اند. مسلمانان نیز به طور کامل و در وسیع‌ترین معنا به دستورات الهی در این مورد عمل کرده‌اند.
در آیه 46 سوره عنکبوت آمده است:
«با اهل کتاب جز به نیکوترین روش مجادله مکنید، با مهربانی و نرمی و با دلیل و برهان حق را به آنان بیان کنید، مگر آنانی که از آنان ستمکارند. به آنان بگو:»
«ما به آنچه بر ما نازل شده و به آنچه بر شما نازل شده ایمان آورده‌ایم. خدای ما و خدای شما یکی است و ما فقط به او تسلیم می‌شویم.»
”
ترجمه آیه شریفه دیگری که این معنا را تأیید می کند، به شرح زیر است:
«خداوند شما را از نیکی کردن و دادگری نسبت به کسانی که با شما در دین جنگ نکرده و شما را از دیارتان بیرون نرانده‌اند، بازنمی‌دارد. بی‌گمان، خداوند دادگران را دوست دارد.»
«اما خدا شما را از دوستی با کسانی که در دین با شما جنگیده‌اند و شما را از دیارتان بیرون رانده‌اند و در بیرون راندن شما یاری کرده‌اند، نهی می‌کند. هر کس با آنان دوستی کند، پس آنان ستمکارانند.»
. “(1)
همانند این آیات که ترجمه آن را تقدیم کردیم، با بسیاری از دستورات الهی و احادیث شریف، اصول روابط مسلمانان با اهل کتاب بیان شده است. دین ما هرگز آنان را…
“کافر است”
او ما را از ارتباط با آنان منع نکرده و دستور نداده است که با آنان قطع رابطه کنیم، بلکه تعامل و همکاری با آنان در امور دنیوی را مشروع دانسته است. این گونه روابط با یهودیان و مسیحیان در قرآن کریم،
«با یهودیان و مسیحیان دوستی مکنید.»
مخالف با حکم نیست. دوستی که در آیه نهی شده، به معنای پذیرفتن یهودیت و مسیحیت به عنوان یک عقیده و ابراز دوستی با آن عقاید باطل است. برقراری دوستی با اهل کتاب به منظور بهره‌مندی از علم و هنر آنان، شامل این نهی نمی‌شود. به تعبیر بدیع‌الزمان، موضوع به این صورت است:
“همانطور که لازم نیست هر مسلمانی در هر صفت و هنری مسلمان باشد، لازم نیست هر کافری هم در تمام صفات و هنرهایش کافر باشد. بنابراین، چه اشکالی دارد که صفت یا هنری از یک مسلمان را بپسندیم و اقتباس کنیم؟”
“دوستی با آنان به معنای تحسین و اقتباس (برگزیدن و به کار بستن) تمدن و پیشرفت‌هایشان است. و حفظ آسایش، اساس هر سعادت دنیوی است.” زیرا “اجباری نیست که دایره اعتقاد را با دایره معاملات در هم آمیخت.” (2)
بنابراین، نیازی و اجباری به دخالت دادن باورها در روابط انسانی نیست.
یک مسلمان، در مواردی، با پیروان ادیان دیگر یا با کسانی که به هیچ دینی اعتقاد ندارند، نه از نظر اعتقادی، بلکه در برخی موارد، می تواند با هم همکاری کند و روابط مدنی برقرار نماید. طبیعی است که مردمی که در یک سرزمین یا در یک جهان زندگی می کنند، در بعضی مسائل با هم تبادل نظر کنند. این امر هم در سطح ملتها و هم در سطح افراد به صورت محدودتر دیده می شود.
دین ما اجازه نمی‌دهد که به غیرمسلمانانی که در یک سرزمین و شهر با مسلمانان زندگی می‌کنند، با دیدگاه خصمانه نگریسته شود. دین ما ازدواج با زنان اهل کتاب، خوردن از طعامشان، عیادت از بیمارانشان و رعایت حقوق همسایگی را از وظایف می‌شمارد.
“هر کس به اهل ذمه ستم کند، من دشمن او هستم.”
(ر.ک. عجلونی، کشف الخفاء، ج ۲، ص ۲۱۸؛ ابوداود، خراج، ۳۱-۳۳)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به مسلمانان دستور داده اند که از حقوق شهروندان غیرمسلمانی که در کشورهایشان زندگی می کنند و به آنها تجاوز و آزار نمی رسانند، محافظت کنند و به آنها سختی ندهند.
اسلام، با اعطای آزادی کامل در عبادت و عقیده به اهل کتاب و اجازه دادن به آنان برای زندگی راحت در سرزمین‌های اسلامی، در این تسامح بسیار سخاوتمندانه عمل کرده است. به عنوان مثال، در آیه ای از قرآن کریم، در مورد جواز خوردن طعام اهل کتاب و ازدواج با زنانشان چنین آمده است:
”
امروز، چیزهای پاک و نیکو بر شما حلال شد. همانطور که طعام اهل کتاب بر شما حلال است، طعام شما نیز بر آنان حلال است. و زنان مؤمنه آزاد و پاکدامن، و زنان آزاد و پاکدامن از اهل کتاب پیش از شما، بر شما حلالند، به شرط آنکه با آنان ازدواج کنید و از زنا و دوستی پنهانی بپرهیزید و مهریه آنان را بپردازید.
.”
(3)
منابع:
1. سوره ممتحنه، آیات 8-9.
2. مناظره، ص. 26-27.
سوره مائده، آیه 5.
(محمد پاکسو)
پاسخ 2:
در مورد سیاست خارجی، اختلاف نظر بین مسلمانان امری طبیعی است و باید با درک و در چارچوب آزادی بیان مورد پذیرش قرار گیرد. اما گاهی اوقات، در این نوع بحث‌ها، حد و مرزها رعایت نمی‌شود. مثلاً، فردی که از ناتو دفاع می‌کند، بلافاصله به کفر متهم شده و تکفیر می‌شود.
“تو با این عقیده‌ات از مسیحیان حمایت کردی و مرتکب کفر شدی.”
می‌تواند بگوید. وقتی شما سعی می‌کنید این اشتباهش را تصحیح کنید، در قرآن کریم…
،
«با یهودیان و مسیحیان دوستی مکنید!»
آیا به شما دستور داده نمی شود؟ / آیا به شما امر نمی شود؟ / آیا به شما فرمان داده نمی شود؟
بخشی از پاسخ حضرت بدیع الزمان به برخی محافل که با سوء تعبیر از این آیه شریفه، با پیمان های نظامی و توافقات تجاری با جهان مسیحیت مخالفت می کردند، به شرح زیر است:
«دوستی با آنان، به معنای تحسین و اقتباس از تمدن و پیشرفت‌هایشان است. و حفظ امنیت، اساس هر سعادت دنیوی است. این دوستی، به هیچ وجه در نهی‌های قرآنی داخل نیست.»
(مناظره)
در این اظهارات، ضمن اشاره به این که اقتباس و اخذ پیشرفت‌های فنی و اختراعات علمی که در جهان مسیحیت پدید آمده، شامل ممنوعیت این آیه نمی‌شود، به این نکته توجه داده می‌شود که اساس سعادت دنیوی، برقراری نظم و امنیت است و بستن پیمان با آنان برای حفظ نظم و امنیت نیز نمی‌تواند با این آیه ممنوع شده باشد.
در ادامه بحث، با این آیه شریفه، یهودیان و مسیحیان را
“از نظر یهودیت و مسیحیتشان”
به ممنوع بودن عشق اشاره شده است. و مثال فوق العاده ای آورده شده است:
«اگر از اهل کتاب همسرى داشته باشى، بى‌شک دوستش خواهى داشت.»
یعنی، اگر یک مسلمان همسری از اهل کتاب، مثلاً یک زن مسیحی داشته باشد، او را به خاطر همسر بودنش دوست خواهد داشت، اما به مسیحیت او محبت نخواهد کرد.
همین فقدانِ این ظرافتِ سنجش، برای ما خیلی گران تمام می‌شود…
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
