برادر/خواهر گرامی ما،
«زناکار جز با زنی زناکار یا مشرک ازدواج نخواهد کرد، و زن زناکار را جز زناکار یا مشرک به نکاح در نخواهد آورد. و این ازدواج بر مؤمنان حرام است.»
(نور، 24/3)
در مورد حکم آیه ای که معنایش در بالا آمده، بین علما اختلاف نظر وجود دارد.
به نظر بعضی از علما، ازدواج با زن یا مرد زناکار، همانطور که در آیه ذکر شده، حرام است. دلایل آنان روایاتی از احادیث است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود. چنانکه در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است:
“یک زناکار شلاق خورده فقط می تواند با کسی مثل خودش ازدواج کند.”
(ابوداود، نکاح، 4؛ احمد بن حنبل، 2/324).
همچنین، به روایت احمد بن حنبل و طبرانی، حضرت پیامبر (ص) در پاسخ به کسانی که از ایشان درباره مردی که قصد ازدواج با زنی زناکار را داشت، سؤال کردند، فرمودند:
«زن زناکار را جز مرد زناکار یا مشرک به همسری نگیرد.»
آیه را با این مضمون قرائت کرد. هیثمی گفته است که روایت ابن حنبل صحیح است.
(نگاه کنید به مجمع الزوائد، جلد هفتم، صفحات 73-74)
.
به نظر بعضی از علما، این حکم در مورد اشخاص خاصی نازل شده و مختص به آنهاست.
بنابراین ازدواج با کسانی که مرتکب زنا شده‌اند، حرام نیست، بلکه مکروه است.
برخی دیگر از علما بر این باورند که این آیه بعداً نسخ شده و حکمش برداشته شده است. چنانکه از سعید بن مسیب نقل شده است، حکم این آیه،
“مجردان خود را به ازدواج درآورید.”
(نور، 24/32)
و
«با زنانی که برای شما حلالند، ازدواج کنید.»
(نساء، 4/3)
روایت شده است که این آیه با آیات دیگر نسخ شده است و این نظر رواج یافته است. امامان مذاهب نیز از این نظر حمایت کرده اند.
(نگاه کنید به تفسیر قرطبی و ابن عاشور از آیه مربوطه).
به نظر رازی، در این آیه از فنّ «تغلیب» استفاده شده است. یعنی، همانطور که معمولاً افراد صالح مایلند با افراد صالح ازدواج کنند، افراد فاسق و زناکار نیز مایلند با افراد فاسق و زناکار ازدواج کنند. وگرنه، ازدواج یک فرد صالح با زنی که مرتکب زنا شده است، هرچند مکروه باشد، حرام نیست.
(برای اطلاعات بیشتر، به تفسیر آیه مربوطه از رازی مراجعه شود).
بیزاوی نیز همین نظر را ابراز کرده و گفته است که این آیه در مورد برخی از مهاجران مسلمان فقیر نازل شده است که می‌خواستند با زنان روسپی ازدواج کنند تا از این طریق امرار معاش کنند (تفسیر بیزاوی از آیه مربوطه).
در این مورد
به کسانی که مایل به مطالعه تفاسیر ترکی هستند، توصیه می‌شود به تفسیر حمدی یازیر مراجعه کنند. در آنجا، با استفاده از منابع تفسیری مختلف، اطلاعات جامعی ارائه شده است.
به نظر ما، نکته‌ای که نباید فراموش شود این است که:
حکمی که در آیه مورد بحث قرار گرفته و مورد اختلاف نظر علما است، مربوط به کسانی است که به عمل زنا ادامه می‌دهند. در واقع، آیه…
“زناکار”
گفته نمیشود،
“زناکار”
به معنای
“زانی/زانیه”
گفته می‌شود. این کلمات که در قالب اسم فاعل هستند، به دلیل قواعد دستوری و به دلیل اینکه زمان حال را نیز شامل می‌شوند، بر ثبات و تداوم دلالت می‌کنند، زیرا اسم هستند. پس، منظور این است که ازدواج با کسانی که -هنوز- بر زنا اصرار دارند و عملاً به آن ادامه می‌دهند، مناسب نیست. وگرنه، پس از توبه یک شخص -با توجه به اینکه مورد بخشش خدا قرار می‌گیرد- ازدواج نکردن با او معنایی ندارد.
در واقع، در آیه بر این نکته تأکید شده است که ازدواج با فرد مشرک، مانند ازدواج با فرد زناکار، درست نیست.
«مشرک»
واژهٔ «شرک» نیز به همین ترتیب، نامی است که بر پایداری و تداوم دلالت دارد. این دلالت بر آن دارد که تا زمانی که شخص در شرک باقی است، ازدواج با او حرام است. اما پس از توبه و ایمان آوردن یک مشرک، نمی‌توان گفت که ازدواج با او حرام است. چنانکه ازدواج بسیاری از مشرکان پس از ایمان آوردن با مؤمنان، امری واقع شده است.
«اعمال بر حسب نیت‌هاست. هر کس به نیت خود می‌رسد. پس هر کس هجرتش به سوی خدا و رسولش باشد، هجرتش به سوی خدا و رسولش است. و هر کس هجرتش به خاطر به دست آوردن مال دنیا یا ازدواج با زنی باشد، هجرتش به سوی همان چیزی است که به خاطر آن هجرت کرده است.»
(بخاری، نکاح، 5؛ مسلم، امارت، 155)
در مورد سبب ورود حدیثی با این مضمون، واقعه‌ای به شرح زیر نقل شده است:
پس از هجرت پیامبر اکرم (ص) به مدینه، مسلمانان نیز به این راه قدم نهادند. یکی از مهاجران زنی به نام ام قیس بود. مردی که قصد ازدواج با او را داشت، از او پرسید:
“اگر هجرت نکنی، با تو ازدواج نخواهم کرد.”
پس از آنکه او چنین گفت، به خاطر ازدواج با او هجرت کرد و در مدینه با او ازدواج نمود. در حالی که همه برای کسب رضایت خدا و رسولش هجرت می‌کردند، نیت این شخص که صرفاً برای ازدواج با ام قیس هجرت کرده بود، بر همگان آشکار بود، لذا به او مهاجر ام قیس می‌گفتند.
«مهاجر ام قیس»
لقب به او داده شد / به او لقب داده شد
(نگاه کنید به ابن حجر، فتح الباری، 1/10).
همچنین، یک مسلمان به نام مرسد بن مرسد -که معشوقه ای از دوران قبل از اسلام داشت- و
“هنوز هم به فحشا مشغول است”
روایاتی از احادیث وجود دارد که نشان می‌دهد این آیه زمانی نازل شد که او می‌خواست با زنی به نام ANAK ازدواج کند.
(ر.ک. ترمذی، ۲۵ / تفسیر سوره النور).
این روایت حدیثی نیز نشان می‌دهد که حکم مربوطه در آیه، مربوط به کسانی است که به زنا و شرک ادامه می‌دهند.
– ما بر این باوریم که ازدواج با زنی که توبه کرده است – به ویژه اگر نیت از این ازدواج سرپرستی از او و رها نکردن او در خیابان باشد – نه تنها گناه نیست، بلکه ثواب هم دارد.
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
