چگونه باید این موضوع را ارزیابی کنیم که در آیات مربوط به زنا، مجازات سنگسار ذکر نشده است و مجازات کنیزان نصف مجازات زنان آزاد است؟

احکام زنا در قرآن، در سوره نساء، آیات 15-16-25؛ نور، آیه 2؛ و احزاب، آیه 30 به تفصیل بیان شده است. با توجه به مجازات سنگسار، چگونه باید این آیات را فهمید؟

«هر یک از زن و مرد زناکار را صد تازیانه بزنید. و اگر به خدا و روز آخرت ایمان دارید، در اجرای حدّ الهی نسبت به آنان نرمش به خرج ندهید. و گروهی از مؤمنان نیز شاهد عذاب آنان باشند.»


(نور، 24/2)

«ای همسران پیامبر! هر یک از شما که مرتکب فحشای آشکاری شود، عذابش دو برابر خواهد شد.»


(سوره احزاب، آیه 30)

«… کنیزان مؤمن شما… اگر پس از ازدواج مرتکب زنا شوند، نصف عذابی که به زنان آزاد داده می‌شود، بر آنان واجب است…»


(نساء، 4/25)

– اگر مجازات زنا سنگسار است، دو برابر و نصف آن چگونه است و چگونه اجرا می شود؟

برادر/خواهر گرامی ما،

ترجمه آیاتی که در سوال به آنها اشاره شده است را در اینجا بیاوریم:

«هر یک از زن و مرد زناکار را صد تازیانه بزنید. و اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، در اجرای حکم خدا، هرگز رحم و شفقت شما را از اجرای آن باز ندارد. و باید گروهی از مؤمنان در این مجازات حضور داشته و شاهد باشند!»


(نور، 24/2).

«ای همسران پیامبر! هر یک از شما که مرتکب گناهی آشکار شود، عذاب او دو برابر خواهد بود. و این بر خدا آسان است.»


(سوره احزاب، آیه 30)

«اگر بعد از ازدواج مرتکب زنا شوند، نصف مجازات زنان آزاد بر آنان جاری می‌شود.»


(نساء، 4/25).

در اولین آیه از این آیات، مجازات زنا به صراحت صد ضربه شلاق بیان شده است.

در آیه دوم، آمده است که اگر -نعوذ بالله- یکی از همسران پیامبر (ص) مرتکب زنا شود، دو برابر مجازات دیگران را دریافت خواهد کرد. این به نظر می‌رسد که نشان می‌دهد مجازات زنا، رجم نیست. زیرا دو برابر شدن مجازات فقط در مورد مجازات‌های زندگان صدق می‌کند. دو برابر کردن مجازات اعدام معنا ندارد.

در رتبه دوم قرار دارد

«ای همسران پیامبر! هر یک از شما که مرتکب گناهی آشکار شود، عذاب او دو برابر خواهد بود.»

مورد اشاره در آیه ی …

“دو برابر عذاب”

منظور از عذاب، مجازات‌هایی است که هم در دنیا و هم در آخرت وجود دارد.

(نگاه کنید به تفسیر قرطبی از آیه مربوطه).

بنابراین، با توجه به این آیه، درست نیست که بگوییم مجازات زنان شوهردار سنگسار نیست. زیرا در اینجا مجازات سنگسار دو برابر نیست، بلکه -با وجود اینکه گناهان دیگرانی که در دنیا مجازات شده‌اند در آخرت بخشیده می‌شود- مجازات همسران پیامبر در دنیا، مجازات آخرتشان را از بین نمی‌برد، لذا آنها هم در دنیا و هم در آخرت دو بار مجازات می‌شوند.

(نگاه کنید به تفسیر قرطبی و ابن عاشور از آیه مربوطه).

به عقیده بعضی از علما، عذاب اخروی آنان دو برابر دیگران است. مثلاً اگر دیگران پنج روز در جهنم بسوزند، آنان ده روز خواهند سوخت.

(مقایسه شود با: آلوسی، تفسیر آیه مربوطه).

در آیه سوم، آمده است که:

مجازات زنا برای کنیزان

ذکر شده است که [مجازات] زنان آزاد نصف [مجازات] مردان آزاد است. این، همانطور که در آیه دوم ذکر شده است، ظاهراً نشان می دهد که مجازات زنا اعدام نیست. خوارج با استناد به این آیه، مجازات سنگسار را انکار کرده اند.

(نگاه کنید به تفسیر آیه دوم سوره نور از رازی).

در مورد آیه 25 سوره نساء که به مجازات کنیز اشاره دارد، می‌توان گفت: اجرای مجازات سنگسار، به شخص…

“محسن”

بستگی به این دارد. در اینجا

محسن

منظور از آن شخص،

(به نظر امام اعظم، مسلمان)

کسی است که به سن بلوغ رسیده، عاقل، آزاد و قبلاً با یک عقد نکاح صحیح ازدواج کرده و با او همبستری شده باشد.

(به نظر امام اعظم، مسلمان بودن هم شرط است)

اگر چنین شخصی واقعاً مرتکب زنا شود، مجازات آن سنگسار است. این موضوع مورد قبول همه فقها است.

(نگاه کنید به: وهبه الزحیلی، الفقه الاسلامی، 6/40-43).

از این برمی‌آید که کنیزان و بردگان از آنجا که آزاد نیستند، از نظر حقوقی محصن محسوب نمی‌شوند. و چون محصن نیستند، مجازات رجم در مورد آنان صدق نمی‌کند. به همین دلیل، مقایسه‌ای که در آیه آمده، میان زنان آزاد غیرمحصن (یعنی مجرد) و کنیزان/بردگانی است که در هر دو حالت محصن محسوب نمی‌شوند. چنانکه رازی نقل می‌کند، علما بر این اتفاق نظر دارند که مجازات رجم به هیچ وجه در مورد کنیزان/بردگان اجرا نمی‌شود.

(نگاه کنید به: رازی، اثر نامبرده)

این نکته را هم نباید از یاد برد که،


اگر قرآن منبع اول احکام شرعی است، سنت منبع دوم آن است.

این موضوع به اجماع علمای اسلام تعلق دارد. لذا، باید پذیرفت که برخی احکام شرعی وجود دارند که در قرآن نیامده‌اند اما در سنت ثابت شده‌اند. همانطور که جزئیات مهمی از عباداتی چون نماز، روزه، حج و زکات با سنت ثابت شده است، در مواردی چون حقوق ارث، ازدواج و موارد مشابه، احکامی وجود دارد که در قرآن نیامده اما با سنت ثابت شده و مورد عمل امت قرار گرفته است.

به عنوان مثال، در قرآن مجازات زنا فقط شلاق است، اما در طول تاریخ مجازات سنگسار نیز اعمال شده و مورد قبول همه فقهای اسلامی قرار گرفته است.

ثابت شده است که پیامبر اکرم (ص) و چهار خلیفه راشد و جانشینان ایشان، مجازات رجم را اجرا می‌کردند. به عنوان نتیجه‌ای اجتناب‌ناپذیر از این واقعیت، علما و فقهای اسلام عموماً مجبور به دسته‌بندی مجازات‌های موجود در قرآن و سنت شده‌اند. بر این اساس، مجازات شلاق که در قرآن به عنوان مجازات زنا ذکر شده، برای مجردان و مجازات رجم که در سنت متواتر به ما رسیده، برای افراد متاهل در نظر گرفته شده است.

(نگاه کنید به: وهبه الزحیلی، الفقه الاسلامی، 6/38-40).

با وجود اینکه در قرآن مجازات رجم وجود ندارد، در منابع معتبر حدیثی اطلاعات موثقی وجود دارد که بر اساس آن، افراد متاهل در صورت ارتکاب زنا، سنگسار می شوند.

علت این مجازات سنگین، سنگین بودن جرم زنا است. علاوه بر این، جرم زنا از جاذبه‌ای برخوردار است که اکثر انسان‌های صاحب نفس از افتادن در دام آن در امان نیستند. مقابله با چنین جرم بزرگی که اینقدر جذاب است، تنها با مجازاتی سنگین و بازدارنده امکان‌پذیر است.

بر اساس اجماع قریب به اتفاق علمای اسلام، آیات سوره نور به سنگسار اشاره نمی‌کنند. با این حال،

اطلاعات موثقی وجود دارد مبنی بر اینکه در سنت، سنگسار اجرا می شده است.

حتی با خبر واحد هم می‌توان حکم قرآن را تخصیص داد. به‌علاوه، در اینجا -در مورد رجم- اخبار متواتر وجود دارد.

(نگاه کنید به تفسیر آیات مربوطه از رازی).

با سلام و دعا…

اسلام در پرتو پرسش‌ها