وظایف میکائیل (ع) چیست؟
آیا با پیامبرمان (صلی الله علیه و آله) ملاقات کرده است؟
آیا می توانید اطلاعات مفصلی در مورد حضرت میکائیل ارائه دهید؟
برادر/خواهر گرامی ما،
حضرت میکائیل (ع) یکی از چهار فرشته مقرب است. او فرشته‌ای است که بر پدیده‌های طبیعی، انسان‌ها، حیوانات، گیاهان، روزی و باران نظارت دارد. نام او در قرآن کریم در یک جا ذکر شده است:
«هر کس با خدا، فرشتگانش، پیامبرانش، جبرئیل و میکائیل دشمنی کند، بداند که خدا نیز دشمن کافران منکر است.»
(سوره بقره، آیه 98)
مسئله وجود حیات در آسمان‌های بیکران، آنقدر گسترده که تصورش را هم نمی‌توانیم بکنیم، ذهن بسیاری از انسان‌ها را به خود مشغول کرده است.
«آسمان‌ها، منزلگاه‌ها، پروازگاه‌ها و مساجد فرشتگان‌اند…»
این استدلال، موضوع را حل می‌کند. آری، آن قدرت الهی که در این جهان کوچک ما هیچ جایی را از موجودات زنده خالی نگذاشته است، به طور قطع آن آسمان پهناور را نیز خالی نگذاشته است.
فرشتگان و ارواح، ساکنان عالم آسمان هستند.
فرشتگان،
• تماشاگران قصر عالم،
• تأمل‌کنندگان در کتاب آفرینش،
• جارچیان سلطنت ربوبیت،
• آنان نمایندگان و ناظران قوانین حاکم بر امور خیر در جهان هستی هستند.
و این هم یکی از آنها، میکائیل (ع).
“از حاملان عرشِ روزی‌رسان” او
لوح، سرپرست و رئیس فرشتگان است که به منزله کشاورزان عمومی، با قدرت، حساب و فرمان خداوند، ناظر عام بر هنرهای الهی کاشته شده در مزرعه زمین است.
پیامبر اکرم (ص) بارها با جبرئیل (ع) ملاقات فرموده‌اند، از جمله در جنگ بدر و معراج. (بخاری، مغازی: ۱۸، لباس: ۲۴؛ مسلم، فضائل: ۴۶، ۴۷، رقم ۲۳۰۶؛ قاضی عیاض، الشفاء، ۱:۳۶۱)
بعد از این مقدمه مختصر، به جزئیات می‌پردازیم:
بر اساس باورهای اسلامی، میکائیل از جمله فرشتگان مقرب است.
نام او هم در قرآن (میکال، بقره 2/98) و هم در احادیث آمده است.
روایت است که گروهی از یهودیان پس از پرسیدن سؤالاتی از پیامبر اکرم (ص) و دریافت پاسخ، از ایشان پرسیدند که چه کسی وحی را بر او نازل می‌کند. پس از شنیدن نام جبرئیل، گفتند که بر خلاف میکائیل، فرشته رحمت و برکت و حامی آنان، جبرئیل را دشمن خود می‌دانند و او را فرشته بلا و بدبختی می‌شمارند.
بر اساس روایتی دیگر، یهودیان از پیامبر اکرم (ص) پرسیدند: «هر پیامبری دوستی از فرشتگان دارد؛ دوست تو از فرشتگان کیست؟»
«دوست من جبرئیل است و او دوست همه پیامبرانی است که خدا فرستاده است، بدون استثنا.»
پاسخ داد، آنگاه یهودیان گفتند: «اگر دوست تو فرشته‌ای جز جبرئیل بود، از تو اطاعت می‌کردیم و تو را تصدیق می‌نمودیم.» و چون از آنان پرسیده شد: «چرا جبرئیل را قبول ندارید؟» گفتند: «او دشمن ماست.» (طبری، ۱، ۳۴۱؛ ابن کثیر، ۱، ۲۲۶)
پس از آن، آیات زیر نازل شد:
«بگو: هر کس با جبرئیل دشمن است، بداند که اوست که به اذن خدا قرآن را بر قلب تو نازل کرده است، قرآنی که هدایت و بشارت برای مؤمنان است. هر کس با خدا و فرشتگان و پیامبران و جبرئیل و میکائیل دشمن باشد، پس به درستی که خدا هم دشمن آن کافران است.»
(سوره بقره، آيات ٩٧-٩٨)
به روایتی دیگر، حضرت عمر روزی به کنیسه یهودیان رفت و خواست تا نظر آنان را درباره جبرئیل بداند. آنان گفتند: «او دشمن ماست، زیرا اسرار ما را به محمد می‌رساند. او فرشته خشونت، سختی و عذاب است، و میکائیل، دوست ما، فرشته نجات، خیر و رحمت است.» آنگاه عمر پرسید: «این دو فرشته در حضور الهی کجا قرار دارند؟» آنان پاسخ دادند: «جبرئیل در سمت راست پروردگار و میکائیل در سمت چپ اوست و میانشان دشمنی است.» پس حضرت عمر،
«اگر آنطور که شما می‌گویید باشد، پس آنها نمی‌توانند با یکدیگر دشمن باشند. هر کس با یکی از آنان دشمنی کند، با خدا دشمنی کرده است.»
و با گفتن این سخن از نزدشان دور می‌شود. هنگامی که به حضور پیامبر اکرم (ص) می‌رسد، متوجه می‌شود که آیه فوق نازل شده است. رسول اکرم (ص) از طریق وحی از گفتگوی او با یهودیان آگاه شده بود،
«ای عمر، پروردگارت آیه ای مطابق سخن تو نازل فرمود.»
(برای این روایت و روایات مشابه، ر.ک. مسند، ج ۱، ص ۲۷۴؛ طبری، ج ۱، ص ۳۴۲-۳۴۶؛ ابن کثیر، ج ۱، ص ۲۲۹؛ آلوسی، ج ۱، ص ۳۳۱)
گفته شده است که جبرئیل و میکائیل واسطه بین خدا و پیامبران بودند و در این راستا، میکائیل در سالهای ابتدایی نبوت وحی را به رسول الله رساند. با توجه به اینکه وظیفه اصلی جبرئیل رساندن وحی است، او به رسول اکرم نزدیکتر بود و ذکر نام جبرئیل قبل از میکائیل در آیه، و همچنین ماموریت او در رساندن وحی، برتری او را نسبت به میکائیل نشان می دهد. (ابن کثیر، ج 1، ص 231-232؛ آلوسی، ج 1، ص 334)
میکائیل، همراه با جبرئیل، هاروت و ماروت، یکی از چهار فرشته‌ای است که نامشان در قرآن ذکر شده است. ذکر نام جبرئیل و میکائیل به صورت خاص، نشان دهنده ارزشمندی و بزرگی آنان نزد خداوند است. (طبری، ج ۱، ص ۳۴۹؛ قاضی عبدالجبار، ج ۷، ص ۱۷۷؛ آلوسی، ج ۱، ص ۳۳۳-۳۳۴)
از طرف دیگر، هنگامی که رسول خدا (ص) نماز شب را شروع می کرد، همچنین
ذکر نام جبرئیل و میکائیل در دعاهایی که بعد از هر نماز می خواند.
این نشان دهنده مقام والای این فرشتگان نزد خداوند است (مسند، VI، 61، 156؛ مسلم، صلاة، 200؛ ابن ماجه، اقامه، 180).
فرشتگان وظایف گوناگونی دارند. از جمله میکائیل، که مسئول روزی رساندن به موجودات زنده، از جمله انسان، و در نتیجه باریدن باران و رشد گیاهان است. (مجمع الزوائد، 8/241-242، رقم: 13902؛ ر.ک. محمود محمد السبکی، منهل، 5، 178)
در چهار سوره از قرآن کریم، از گروهی از فرشتگان رسول سخن به میان آمده است که ابتدا به حضرت ابراهیم (ع) بشارت تولد فرزندش اسحاق و نوه‌اش یعقوب را دادند، سپس به دیدار حضرت لوط (ع) رفته و قوم سرکش او را هلاک کردند. (هود 11/69-83؛ حجر 15/51-71؛ عنکبوت 29/31-34؛ ذاریات 51/24-37)
روایت شده است که جبرئیل، اسرافیل و عزرائیل به همراه میکائیل از جمله این فرشتگان هستند. (طبری، XII، 42؛ ابن کثیر، III، 563؛ آلوسی، XII، 93)
گفته شده است که «مقسّمات» (ذاریات 51/4) که خداوند بر آن سوگند یاد کرده، فرشتگان مقرب الهی همچون جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل هستند که امور الهی را تقسیم و توزیع می‌کنند. (قرطبی، XVII، 21؛ المالی، VI، 4527)
سپاه فرشتگانی که در غزوه بدر به یاری مؤمنان آمدند
(انفال 8/9-12) روایت شده است که یکی از فرماندهان، میکائیل بوده است. (مسند، I، 147؛ طبری، IX، 128)
همچنین نقل شده است که جبرئیل و میکائیل در روز احد، در لباس دو مرد با لباس‌های سفید، در سمت راست و چپ رسول خدا ایستاده و با تمام توان از او محافظت کردند. (مسلم، فضائل، 46-47)
از پیامبر اکرم (ص) در حدیثی روایت شده است که فرمودند:
«هر پیامبری دو وزیر از اهل آسمان و دو وزیر از اهل زمین دارد. وزیران من از اهل آسمان جبرئیل و میکائیل، و وزیران من از اهل زمین ابوبکر و عمر هستند.»
(ترمذی، مناقب، ۱۷)
در احادیث، میکائیل معمولاً در کنار جبرئیل و اسرافیل ذکر شده است. (مسند، III، 10؛ ابوداود، حروف، 1)
رسول اکرم (ص)؛
– در رؤیایش جبرئیل و میکائیل را به صورت دو انسان دید که او را به بهشت و جهنم بردند (مسند، ۵، ۱۵؛ بخاری، جنائز، ۹۰؛ بدء الخلق، ۷)،
– در رؤیای دیگری، یکی از آن دو را در بالین خود و دیگری را در پای خود دید که برای او ضرب‌المثلی می‌خواندند (ترمذی، امثال، ۱)
روایت شده است که او آن را دیده است.
در ابتدای اسلام، در تشهد نماز به جای «التحیات»، «…السلام علی جبرئیل، السلام علی میکائیل…» گفته می‌شد. (مسند، ۱، ۳۸۲، ۴۱۳، ۴۲۷؛ بخاری، اذان، ۱۴۸؛ استیذان، ۳)
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
