آیا می‌توانید حدیثی را که از زید بن ثابت (رضی الله عنه) نقل شده و به این مضمون است: «پس از نوشتن، قلم را بالای گوش خود بگذار، زیرا این کار به یادآوری مطالب برای شخص خسته کمک می‌کند»، شرح داده و منبع دقیق آن را ذکر کنید؟
برادر/خواهر گرامی ما،
حدیث مربوطه به شرح زیر است:
از زید بن ثابت روایت شده است که گفت: خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسیدم و در حضور ایشان کاتبی بود، پس شنیدم که ایشان فرمودند:
قلم را پشت گوشت بگذار، این برای کسی که به تو دیکته می‌کند، یادآوری بهتری است.
از زید بن ثابت (رضی الله عنه) روایت است که فرمود: خدمت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) رسیدم، در کنارش کاتبی بود، شنیدم که به او فرمود:
“قلم را پشت گوشت بگذار، چون این کار به نویسنده بهتر یادآوری می‌کند.”
(ترمذی، استئذان ۲۱)
ترمذی در مورد سند این حدیثی که روایت کرده است، این توضیح را داده است:
این حدیث غریب است. ما فقط به همین صورت آن را می‌شناسیم و سند این حدیث ضعیف است. گفته شده است که از راویان این حدیث، أنبسه بن عبدالرحمن و محمد بن زازان، در نقل حدیث ضعیف بوده‌اند.
(ترمذی، آیه)
بر اساس روایت دیگری از ابن عساکر،
حضرت معاویه، کاتب وحی، گاهی قلم را در دهان خود می گذاشت.
حضرت محمد (ص) به او فرمودند:
«معاویه! هنگام نوشتن قلمت را پشت گوشت بگذار، زیرا این کار به تو در به خاطر سپردن مطالب بسیار کمک خواهد کرد.»
فرموده است.
(نگاه کنید به فیض القدیر، 1/555، حدیث شماره: 836)
گفته شده است که این روایت نیز ضعیف است.
(نگاه کنید به: ماه فیض‌القدیر)
همانطور که می‌دانیم، قلم یکی از ابزارها و وسایلی است که به احساسات و عواطف درونی انسان ترجمانی می‌بخشد. گاهی زبان با سخن گفتن احساسات انسان را منعکس می‌کند و گاهی هم قلم با نوشتن این وظیفه را بر عهده می‌گیرد. در اینجا توصیه می‌شود که در حین نوشتن، قلم در راستای بین چشم و گوش، بر روی گوش قرار داده شود.
این کار به فرد کمک زیادی می کند تا موضوعی را که در مورد آن تفکر می کند به خاطر بسپارد و جملات سریعتر به ذهنش برسد. زیرا وقتی قلم روی گوش قرار می گیرد، فرد برای نوشتن عجله نمی کند، بلکه با تامل و دقت می نویسد. اما وقتی قلم در دست است، فرد بدون فکر زیاد به سرعت می نویسد و این می تواند مانع از آن شود که عبارات او به زیبایی مورد انتظار برسند.
در کنار این حکمت، وقتی قلم در گوش قرار می‌گیرد، برداشتن آن برای نوشتن مجدد به دلیل نزدیکی آن آسان‌تر است. اما اگر در جای دیگری قرار گیرد، برداشتن آن دشوارتر خواهد بود.
قرار دادن قلم بر روی زمین
به این معنی است که فرد نوشتن را متوقف کند و از فکر کردن در مورد موضوعی که در مورد آن می نویسد دست بردارد.
برای کسب اطلاعات و ارزیابی در مورد حدیث، به موارد زیر مراجعه کنید:
مناوی، فیض القدیر، 4/336، حنو: 5216.
et Tıbi، شرح الطیبی علی مشکاة المصابیح، کراچی-۱۴۱۳، ۹/۲۱، حنو: ۴۶۵۸.
علی القاری، مرقات المفاتیح، 8/437-8، حنو: 4658.
شرح الشفاء، بیروت-تز.، ۱/۷۲۶.
حافظی، نسیم الریاض، 4/271-2.
مبارکفوری، تحفه، قاهره-1991، 7/496-7.
مستقیم‌زاده، تحفه خطاطین، ص. ۱۷.
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
