لطفاً در مورد کتب احادیث شیعه (شیعیان) اطلاعاتی بدهید. منابع حدیثی ما با منابع حدیثی آنها تفاوت‌های بسیار زیادی دارد؛ علت این تفاوت‌ها چیست؟

ما اهل سنت، احادیثی داریم که به صحت آن ها به طور قطعی باور داریم؛ و شیعیان هم احادیثی دارند که به صحت آن ها به طور قطعی باور دارند. اما منابع حدیثی ما با منابع حدیثی آن ها تفاوت های بسیار زیادی دارد. لطفا این موضوع را شرح دهید که چرا این تفاوت ها وجود دارد؟

برادر/خواهر گرامی ما،

تمام فرقه‌های اسلامی در این مورد متفق‌الرأی هستند که حدیث را به عنوان منبع دوم در نظر می‌گیرند.

اختلاف نظر در مورد احادیث، بیشتر از شرایط پذیرش حدیث ناشی می‌شود. در نتیجه، فرقه‌هایی غیر از اهل سنت، مجموعه‌های حدیثی خاص خود را دارند. شیعه نیز منابع خاص خود را دارد:

مسند زید:

این اثر مورد قبول فرقه زیدیه است. تألیف آن در اوایل قرن دوم هجری تخمین زده می‌شود. اثر متعلق به امام زید است. این شخص زید بن علی زین العابدین بن حسین بن علی بن ابی طالب است و از نوادگان حضرت علی (ع) به شمار می‌رود. وی در سال‌های ۸۰ تا ۱۲۲ هجری قمری می‌زیسته است. در محیطی با سطح علمی بالا پرورش یافته و از سوی معاصرانش نیز به دانش و توانایی علمی‌اش ارج نهاده شده است.

مجموع الفقه و مجموع الحديث

دو اثر جداگانه با این نام تألیف کرده بود. ابوحالد عمرو بن خالد الواسطی این دو را با هم روایت کرده است. ابوحالد، هرچند از سوی محدثان به دروغگویی متهم شده و فردی غیرقابل اعتماد است، اما فرقه زیدیه روایات او را قبول دارد.

برخی از علمای الازهر این اثر را مورد بررسی قرار داده و فتوا داده‌اند که از نظر اهل سنت، صحت آن قابل تأیید است. در میان امضاکنندگان این فتواها که در صفحات پایانی چاپ جدید مسند درج شده است، نام محمد ابوزهره نیز به چشم می‌خورد.

با توجه به اینکه زید بن علی، که اثر را به املا درآورده، در سال ۱۲۲ هجری وفات یافته است، مشخص می‌شود که این اثر حدود سی سال قبل از موطأ تألیف شده و از نظر قدمت اهمیت آن دوچندان می‌شود. در صورت اثبات صحت این موضوع، این کتاب، دلیلی تاریخی بر این خواهد بود که کار تألیف و تدوین نظام‌مند در ابتدای قرن دوم هجری آغاز شده است.

اثر، به صورت چاپی موجود است.

این اثر، علاوه بر احادیث مرفوع منسوب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، شامل آثار منسوب به حضرت علی (رضی الله عنه) و فقه زید بن علی را نیز در بر دارد. در این اثر، 228 حدیث مرفوع از رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)، 320 خبر موقوف از حضرت علی (رضی الله عنه) و 2 خبر از حضرت حسین (رضی الله عنه) موجود است.

اثر،

مانند مصنفات، ابتدا به کتاب‌ها (طهارت، صلاة، فرائض، زکات، صوم، حج، بیوع…) و هر کتاب نیز به باب‌ها تقسیم می‌شود.

کتاب‌های شیعه:

نویسندگان شیعه در میان تألیفات خود، به صفحه‌ای که در روایات مختلف در کتب اهل سنت به آن اشاره شده و بر قبضه شمشیر حضرت علی (ع) آویزان بوده، اشاره می‌کنند. همچنین، به کتاب قضاوت علی (ع) که در مسلم به آن اشاره شده و متعلق به حضرت علی (ع) است.

-که باید شامل فتواهای حضرت علی باشد-

کتاب «نهج البلاغه» (1) و کتاب «السّنن و الأحکام و القضایا» از ابورافع، غلام آزاد شده حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، در میان تألیفات شیعی ذکر شده است.

در نزد شیعیان امروزی، او از بیشترین اعتبار و جایگاهی برخوردار است که در نزد ما نیز از آن برخوردار است.

کتب سته

قابل مقایسه با جایگاه نین

چهار کتاب (کتب اربعه)

به اختصار به معرفی این آثار بپردازیم. هرچند این آثار در زمان تألیفشان به معنای تدوین حدیث نبوده‌اند، اما دانستن نامشان به عنوان تألیفات حدیثی شیعی مفید است.

1.


الف) الأصول من الكافي:

ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی (متوفی ۳۲۸/۹۴۲) آن را تألیف کرده است. این کتاب شامل احادیث اعتقادی است و در دو جلد به چاپ رسیده است.

ب) الفروع من الکافی:

این هم از آنِ کُلَینی است. روایات مربوط به احکام را گردآوری کرده و در پنج جلد است.

ج) الروضة من الكافي:

کتاب الکافی از کلینی و تک جلدی است. همانطور که مشاهده می‌شود، مجموعه اول از سه کتاب جداگانه تشکیل شده است.

2. من لا يحضره الفقيه:

ابوجعفر صدوق محمد بن علی بن بابویه قمی (متوفی ۳۸۱/۹۹۱). این اثر چهار جلد است. احادیث فقهی را بدون ذکر اسناد جمع‌آوری کرده است.

3. الإستبصار فی ما اختلف من الآثار:

ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (متوفی 460/1067) این اثر را در چهار جلد به نگارش درآورده است که شامل احادیث مربوط به احکام است.

4. تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة:

این اثر نیز از آنِ طوسی است. در آن احادیث مربوط به احکام وجود دارد. طوسی در آثار خود تلاش می‌کند تا اختلافات موجود در احادیث را برطرف کند.

با بررسی این چهار مجموعه، چه از نظر محتوا و چه از نظر راویان و حتی سبک و واژگان روایات، تفاوت های قابل توجهی نسبت به منابع حدیثی اهل سنت مشاهده می شود.

در بسیاری از اظهارات او، کینه و نفرت نسبت به اهل سنت به وضوح دیده می شود.

عباراتی که در شأن بزرگان نیست، به آنان نسبت داده می‌شود.

برخی از شیعیان اعتراف کرده‌اند که بسیاری از این روایات، حتی بر اساس معیارهای خودشان نیز معتبر محسوب نمی‌شوند.

با سلام و دعا…

اسلام در پرتو پرسش‌ها