من داروساز هستم، چگونه باید زکات داروخانه ام را محاسبه کنم؟ همانطور که می دانید، ما صورتحساب های معوقه از دولت داریم و چک های مدت دار (بدهی) به انبارها داریم. داروهایی که دریافت می کنیم اغلب قبل از اتمام یک سال به فروش می رسند…
برادر/خواهر گرامی ما،
داروهای موجود در داروخانه، کالای تجاری هستند.
با فروش کالای تجاری در طول سال و جایگزینی آن با کالای جدید، شرط گذشتن یک سال از بین نمی‌رود. باید بر اساس محاسبات انجام شده در پایان سال، زکات آن پرداخت شود.
به عنوان مثال، اگر یک داروساز در شب سال نو به اندازه نصاب دارو داشته باشد و در طول سال آن را بفروشد و داروهای جدیدی جایگزین کند، و سپس آن ها را نیز بفروشد و داروهای دیگری بخرد، تا زمانی که این داروها در پایان سال از نصاب کمتر نشوند، باید زکات آن را محاسبه و پرداخت کند.
هنگام محاسبه زکات، بدهی هایی مانند چک، صورتحساب و سایر بدهی ها کسر می شود و از باقیمانده اموال و نقدینگی، زکات به میزان یک چهلم پرداخت می شود.
در ماه رمضان، علاوه بر زکات، صدقه فطر نیز باید پرداخت شود.
چگونه زکات مال التجاره ادا می شود؟
هر نوع کالایی که خرید و فروش می شود و به منظور کسب سود نگهداری می شود،
کالای تجاری
از آنجا که اینها به عنوان دارایی محسوب می‌شوند، مشمول زکات هستند. اموال غیرمنقول مانند خانه، زمین، مغازه، کاروانسرا، حمام؛ لوازم مورد نیاز مانند پارچه، فرش، قالی، لوازم خانگی؛ غلات مانند گندم، جو، برنج، عدس؛ مواد قابل وزن کردن مانند آهن، مس، آلومینیوم؛ و حیواناتی مانند گوسفند، گاو و اسب همگی کالاهای تجاری محسوب می‌شوند.
اول از همه،
هنگام محاسبه زکات کالاهای تجاری،
باید یک سال از آن گذشته باشد و به حد نصاب برسد.
در نصاب زکات اموال تجاری، نصاب طلا و نقره ملاک قرار می‌گیرد. بر این اساس، اگر در ابتدای سال، مقدار طلا به 20 مثقال (85 گرم) یا مقدار نقره به 200 درهم (595 گرم) برسد، زکات آن مال تجاری بر اساس ارزش آن در پایان سال محاسبه می‌شود. کم و زیاد شدن آن در طول سال بر زکات تأثیری ندارد. اما اگر ارزش آن در پایان سال از نصاب کمتر شود، دیگر زکات بر آن واجب نیست. همچنین، در صورتی که تاجر در طول سال ورشکست شود یا هیچ مال و پولی در دستش باقی نماند،
“یک سال از آن بگذرد”
شرط برداشته شده و وجوب زکات ساقط می شود.
به نظر مذاهب شافعی و مالکی،
شرط رسیدن به حد نصاب در مورد کالاهای تجاری، فقط به مقدار آن در پایان سال توجه می‌شود. کاهش ارزش کالا به زیر حد نصاب در ابتدای سال یا در میانه آن، مانع وجوب زکات نمی‌شود. مثلاً، اگر کسی با سرمایه‌ای به ارزش ده مثقال (۴۲.۵ گرم) طلا در ابتدای سال به تجارت بپردازد و سرمایه‌اش پس از یک سال به حد نصاب برسد، زکات از تمام آن مال بدون نیاز به گذشت یک سال از زمان افزایش آن، واجب است.
اما بر اساس مذهب حنبلی،
برای اینکه یک کالای تجاری مشمول زکات شود، لازم است که ارزش آن از ابتدای سال تا انتها از حد نصاب کمتر نشود. در صورتی که در طول سال ارزش کالا از حد نصاب کمتر شود،
“یک سال از آن بگذرد”
شرط آن از بین می‌رود، و در نتیجه زکات آن نیز واجب نیست. برای اینکه این مال مشمول زکات شود، لازم است پس از رسیدن به حد نصاب، یک سال دیگر بر آن بگذرد.
(یوسف القرضاوی، فقه الزکاة، ۱/۳۲۹-۳۳۱)
یک کالای قابل معامله،
در طول سال با کالای همجنس یا کالای دیگری تعویض شود
“مهلت یک سال از زمان انقضا”
برداشته نمى‌شود. باید زکات آن بر اساس حساب آخر سال پرداخت شود. مثلاً، کسی که در ابتدای سال به مقدار نصاب آهن‌آلات ساختمانی داشته باشد، اگر در طول سال آن را فروخته و به جایش آجر بخرد، و سپس آن را هم فروخته و سیمان بخرد، تا زمانی که این مال در آخر سال از نصاب کمتر نشود، باید زکات آن را حساب کرده و بپردازد.
هنگام محاسبه زکات کالاهای تجاری، ارزش آنها،
بر اساس شرایط بازار در محل مورد نظر ارزیابی می شود.
در این روش، به جای قیمت روز و قیمت فروش، قیمت خرید و هزینه‌ها در نظر گرفته می‌شود. زیرا قیمت فروش یک کالا اغلب بر اساس شرایط بازار، تعادل عرضه و تقاضا و وضعیت خریدار تغییر می‌کند. این امر تنها پس از فروش قطعی مشخص می‌شود. در حالی که کالا هنوز به فروش نرسیده و قیمت فروش قطعی مشخص نیست، هزینه‌ها یا قیمت خرید آن مشخص است.
برای این کار
هنگام محاسبه زکات کالای تجاری
استفاده از قیمت تمام شده یا قیمت خرید، سالم تر و آسان تر خواهد بود.
همانند طلا و نقره، زکات در کالاهای تجاری نیز به نسبت یک چهلم است.
اجناس تجاری یا بر اساس طلا یا بر اساس نقره محاسبه می‌شوند. اما اگر ارزش کالا بر اساس یکی از این دو به حد نصاب نرسد ولی بر اساس دیگری برسد،
بر اساس ماده تحویل شده، تحویل داده می شود.
مثلاً، اگر ارزش یک کالا به نسبت طلا به حد نصاب نرسد، اما به نسبت نقره برسد، زکات آن بر اساس نقره محاسبه و پرداخت می‌شود.
زکات کالای تجاری،
می‌توان آن را به صورت نقدی و بر اساس ارزش کالا پرداخت کرد، یا به صورت جنسی و از همان نوع کالا.
مثلاً، کسی که تجارت پارچه دارد، می‌تواند زکات مال خود را به صورت پول نقد بدهد و هم می‌تواند به صورت پارچه بدهد. در این مورد، در نظر گرفتن نیاز فقیر سودمند است. هر کدام که به کار فقیر بیاید، آن ترجیح داده می‌شود.
هنگام محاسبه زکات اموال تجاری، بدهی ها کسر می شود و مبلغ باقیمانده مشمول زکات قرار می گیرد.
محمد پاکسو
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
