«هر کس استغفار را از زبانش دور نکند، خداوند متعال برای او از هر سختی راهی به سوی آسانی، و از هر غمی راهی به سوی رهایی قرار می‌دهد و از جایی که گمان نمی‌برد، روزی‌اش را می‌رساند.»
(ابوداود، وتر ۲۶. همچنین رجوع شود به ابن ماجه، ادب ۵۷)
– صحت این حدیث و شرح هر کلمه آن چیست؟
برادر/خواهر گرامی ما،
استغفار،
به معنای طلب بخشش گناهان از خداوند است.
بنابراین، اصل در استغفار است، با هر دعایی که استغفار کند.
کسی که از گناهانش صادقانه توبه کند، پشیمان شود، اگر حق‌الناس به گردنش باشد، از صاحب حق طلب بخشش کند، عباداتی مانند نماز، روزه و زکات را که به موقع ادا نکرده، قضا کند و دیگر به آن گناه بازنگردد.
یعنی هیچکس این دعا را نکرده است.
حدیث شریف مورد نظر به شرح زیر است:
هر کس مداوم استغفار کند، خداوند برای او از هر تنگی راهی برون‌رفت و از هر غمی گشایشی قرار دهد و از جایی که گمان نمی‌برد روزی‌اش را برساند.
“چه کسی”
(برای آمرزش گناهانش)
هر کس به طور مداوم استغفار کند، خداوند در هنگام سختی به او گشایشی عطا می‌کند، در برابر غم و اندوه راه نجاتی به او نشان می‌دهد و از جایی که گمان نمی‌برد، روزی‌اش را می‌رساند.
[۱]
صحت حدیث:
با بررسی صحت حدیث، به دلیل وجود راوی ناشناخته‌ای به نام «الحکم بن مصعب» در سند آن، در مورد حکم آن بین علما اختلاف نظر وجود دارد.
“ضعیف”
به عنوان [صفت] توصیف شده است.
حدیث ضعیف یعنی
“با او مدارا نخواهد شد”
به این معنی نیست؛ بلکه تا جایی که از دستمان برمی‌آید از کسانی که با ما تماس می‌گیرند.
-احتیاطاً-
به معنای بهره بردن است. در واقع
احمد بن حنبل
و
ابو داود سجستانی
مانند علمای حدیث، بیان کرده‌اند که در صورت عدم وجود حدیث دیگری در مورد موضوعی، حدیث ضعیف در مسائل شرعی و عملی که با نص تنظیم نشده است، از نظرات و دیدگاه‌های مطرح شده دوست‌داشتنی‌تر و قوی‌تر است.[2]
توضیح حدیث:
هر کس همواره به ذکر خدا (جل جلاله) بپردازد و از خطایا و تقصیرات خود طلب مغفرت نماید، خداوند غفور و رحیم، همه گناهان او را می آمرزد و او را به جمع بندگان محبوب خود ملحق می سازد. و چون بنده ای محبوب شد، خداوند متعال در امور دنیا و آخرت، گوش شنوا، چشم بینا، دست گیرنده و پای رونده او می شود. هر چه از او بخواهد، به او عطا می کند و هرگاه به او پناه برد، او را پناه می دهد و حمایت می کند. [3]
در واقع، خداوند متعال در قرآن کریم در این باره چنین می‌فرماید:
«هنگامی که مرتکب عمل زشتی شوند یا به خود ستم کنند، خدا را به یاد می‌آورند و از او طلب آمرزش گناهانشان را می‌کنند. و چه کسی جز خدا می‌تواند گناهان را بیامرزد؟! و آنان بر گناهانشان اصرار نمی‌ورزند.»
[4]
«و هر کس از یاد من رویگردان شود، پس به راستی زندگی سختی خواهد داشت و ما او را در روز قیامت نابینا محشور خواهیم کرد.»
[5]
«هر کس از بی تقوایی و بی احترامی به خدا بپرهیزد، خدا راهی برای او باز می کند و از جایی که گمان نمی برد روزی اش را می رساند. هر کس به خدا توکل کند، خدا او را بس است. بی گمان خدا هر چه بخواهد به انجام می رساند. خدا برای هر چیزی اندازه ای قرار داده است.»
[۶]
هرچقدر هم انسان تلاش کند، باز هم در چارچوب معیارهای خودش هم نمی‌تواند فردی ایده‌آل باشد. تصور وجود کسی که در وجدان خود بپذیرد که در زندگی‌اش نسبت به خالق و مخلوقاتش رفتاری نادرست نداشته است، آسان نیست.
از این منظر، بزرگترین احترامی که شایسته آن است، بخشش خطاهای بندگان از سوی خداوند است که باعث دلبستگی فرد به زندگی، جلوگیری از ناامیدی نسبت به جهان ابدی و ارتقای او به یک روانشناسی سازنده می شود.
چنانکه از محتوای کلی آیات و احادیث مربوط به این موضوع برمی‌آید، بخشش و عفو، صفتی الهی و فراگیر است، اما تحقق آن در گروی وجود برخی از صفات در انسان است. در رأس این صفات، ایمان راسخ قرار دارد. ویژگی‌های این ایمان عبارتند از: احساس ترس و خشیت در قلب به هنگام یاد خدا، تقویت ایمان به میزان آگاهی از آیات شرعی و تکوینی الهی، توکل بر خدا، اقامه نماز و انفاق در راه خدا.
برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید:
–
منظور از اینکه خداوند از جایی که انتظارش را نداریم به ما روزی بدهد چیست؟
[1] ابوداود، حدیث شماره: 1518؛ نسائی، السنن الکبری، حدیث شماره: 10290؛ ابن ماجه، حدیث شماره: 3819.
[2] ر.ک. ابوالفضل جلال‌الدین سیوطی، تدریب الراوی، دار الیسری و دار المنهاج، مکه 1437، 3/81.
[3] ر.ک. بخاری، حدیث شماره: 6502.
[4] آل عمران، 3/135-136؛ [4] ر.ک. ابوالخیر شمس‌الدین محمد بن عبدالرحمن بن محمد السخاوی،
القول البدیع
، دارالریان، مکه مکرمه، ص. ۲۵۵.
[5] طه، ۲۰/۱۲۴.
[۶] ر.ک. طلاق، ۶۵/۲-۳.
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
