– از نظر جامعه شناسی، چگونه می توان به این موضوع نگاه کرد؟
برادر/خواهر گرامی ما،
زندگی سکولار
اگر منظور از زندگی دنیوی، زندگی در این جهان است، پس باید آن را مورد بررسی قرار داد. بر اساس اسلام، انسان‌ها باید هم برای زندگی دنیوی و هم برای زندگی اخروی تلاش کنند. اما اگر منظور از زندگی سکولار، زندگی‌ای است که دین در آن جایی ندارد،
دوگانه شدن
در این صورت، این به معنای بی دینی مطلق است.
امروز
سکولاریسم یا لائیسم
سه نوع تفکر در مورد تنظیم زندگی دنیوی بر اساس مفاهیم خاصی با یکدیگر در حال مبارزه هستند.
الف)
ذهنیتی که سکولاریسم را به معنای بی دینی تلقی کرده و جایی برای زندگی دینی قائل نیست. ترکیه کشوری است که در دوره تک حزبی و رهبر ملی شاهد این گونه اعمال سکولاریسم بوده است.
ب)
ذهنیتی که سکولاریسم/لائیسم را به معنای حفظ فاصله یکسان با همه ادیان می‌داند، این اصل را به صورت فردی برای انسان‌ها به کار نمی‌برد، بلکه فقط نشان می‌دهد که دولت با همه شهروندان، چه مذهبی و چه غیرمذهبی، به یک اندازه فاصله دارد.
ج)
دیدگاه اسلامی که اجبار در دین را نمی‌پذیرد، به مردم اجازه می‌دهد تا دین خود را آزادانه به جا آورند، و با همه شهروندان، صرف نظر از دینشان، به طور مساوی و بر اساس حقوق و قانون رفتار می‌کند، همانطور که در مفهوم سکولاریسم وجود دارد. تاریخ اسلام سرشار از نمونه‌هایی از مدارای بی‌حد و حصر با غیرمسلمانان است. شریعت اسلامی، یعنی دین اسلام، این را تضمین می‌کند.
موضوع سکولاریسم نه فقط برای یک نظام حکومتی، بلکه امروزه برای جوامع و حتی افراد نیز مطرح است. به همین دلیل، از این به بعد، از سکولاریزاسیون و زندگی سکولار به عنوان امری مربوط به تک تک افراد سخن خواهیم گفت.
– برای درک دیدگاه اسلام نسبت به زندگی سکولار، باید به دستورات و ممنوعات، ارزش‌های انسانی، ارزش‌های اخلاقی جهانشمول و ارزشی که اسلام به جهان می‌بخشد، توجه کرد. در این زمینه می‌توان به احادیث و آیات متعددی اشاره کرد.
اما خلاصه کلام این است:
هدف اصلی قرآن، نقش بستن اصول ایمان در اذهان و برقراری عدالت و بندگی در جامعه بشری است. بر این اساس، زندگی دنیوی تا زمانی که در خدمت این اهداف باشد، از ارزش والایی برخوردار است و به عنوان یگانه عرصه خدمت برای بهشت، و به تعبیر حدیث، مزرعه آخرت به شمار می‌رود.
– یک ضرب المثل وجود دارد که در موضوعات مختلف با نسخه های متفاوتی استفاده می شود:
«جنگ آنقدر مهم است که نباید آن را به سربازان واگذار کرد. دین آنقدر مهم است که نباید آن را به الهی‌دانان واگذار کرد.»
مانند.
با استفاده از این استدلال:
“زندگی کسانی که باید هر دو جهان را به دست آورند، آنقدر ارزشمند است که نمی توان آن را به دست مردم سپرد.”
بله، انسان برای آنکه بتواند در دنیا و آخرت زندگی سعادتمند و پرباری را در صلح و آرامش سپری کند، باید از دستورات و نواهی خداوند، که دانای مطلق است و قوانین هر دو جهان را وضع کرده و انسان را آفریده است، اطاعت کند.
اصول اسلام بر ثروتمندی تأکید دارد. از اصول اساسی اسلام
زکات و حج
دستور دادن به واجباتی از این قبیل، در واقع دستور به ثروتمند شدن است.
همانطور که می دانید،
جهان سه وجه دارد:
جنبه اول،
به عنوان آینه ای از نام ها و صفات خداوند، در حکم نامه ای است که پیام های او را منتقل می کند.
جنبه دوم،
همانطور که در حدیث آمده است، آخرت مزرعه‌ای است.
(سخاوی، مقاصد، ص 497؛ عجلونی، کشف الخفاء، 1/1320)
سومین مورد،
این جنبه‌ای است که خدا و آخرت را به فراموشی می‌سپارد. دنیایی که در سخنان حضرت علی مذمت شده و به عنوان رقیب آخرت توصیف شده، دنیایی است که مانع آخرت می‌شود، از آمادگی برای زندگی آخرت باز می‌دارد و راه رسیدن به خدا را مسدود می‌کند. وگرنه دنیا، مزرعه آخرت و نامه‌ای الهی/کتابی است که پیام‌های خدا را می‌رساند و بسیار دوست‌داشتنی و شایسته ستایش است.
(نگاه کنید به: نامه‌ها، ص. ۲۸۹-۲۹۰)
– از این منظر، می‌توان گفت که هیچ کاری که حول محور آخرت می‌چرخد، سکولار باقی نمی‌ماند، بلکه به سوی آخرت گرایش پیدا می‌کند. تمام اعمالی که به آخرت مرتبط بوده، از مسیر ترسیم شده توسط قرآن پیروی کرده و در مدار رضایت الهی قرار دارند، نوعی عبادت محسوب شده، ویژگی‌های سکولار خود را از دست داده و به حساب آخرت عمل می‌کنند.
برخی از آیات قرآن که به دین و زندگی دنیوی می‌پردازند، به شرح زیر ترجمه شده‌اند:
“در دین اجباری نیست.”
راه راست از گمراهی و حق از باطل جدا و آشکار شده است. پس هر کس که طاغوت را انکار کند و به خدا ایمان آورد، به دستگیره محکم و استواری چنگ زده است که هرگز گسستنی نیست. و خدا شنوا و داناست.
(سوره بقره، آیه 256)
«تو به ارشاد مردم ادامه بده! وظیفه تو فقط ارشاد و تفکر دادن است. تو که قرار نیست کسی را به زور وادار کنی.»
(غاشیه، 88/21-22)
«برخی افراد:»
«ای پروردگار متعال ما، آنچه را که به ما عطا خواهی فرمود، در این دنیا به ما عطا فرما!»
می‌گویند. اینان در آخرت نصیبی ندارند. و بعضی هم می‌گویند: «ای پروردگار ما!
در این دنیا به ما نیکی و زیبایی عطا فرما، و در آخرت نیز نیکی و زیبایی عطا فرما.
و می‌گویند: «ما را از آتش دوزخ حفظ کن!» اینانند که از خیر و برکت اعمالشان به فراوانی بهره‌مند می‌شوند. خدا حساب را به سرعت رسیدگی می‌کند.
(سوره بقره، آيات ٢٠٠-٢٠٢)
«زندگی دنیا برای کافران زینت داده شده است، از این رو با مؤمنان به تمسخر می‌پردازند. اما کسانی که از خدا پروا دارند، در روز قیامت برتر از آنان خواهند بود. و خدا به هر کس بخواهد، بی حساب نعمت می‌بخشد.»
(سوره بقره، آیه 212)
«ای مؤمنان! از میان شما باید گروهی باشند که به خیر دعوت کنند، به نیکی امر کنند و از بدی بازدارند. اینانند رستگاران.»
(آل عمران، 3/104)
«هر کس سعادت دنیا را بخواهد، بداند که سعادت دنیا و آخرت هر دو نزد خداست. خدا شنوا و بیناست.»
(نساء، 4/134)
بگو: «چه کسی حق دارد زینت و روزی‌های پاکیزه‌ای را که خدا برای بندگانش آفریده و پدید آورده است، حرام کند؟» بگو: «اینها در زندگی دنیا برای مؤمنان و کافران است، ولی در روز قیامت مخصوص مؤمنان خواهد بود. ما آیات را برای کسانی که می‌فهمند، این گونه روشن می‌سازیم.»
(اعراف، 7/32)
«قارون، که از سرکشان بود، از قوم موسی بود و بر آنان ستم و تکبر می‌کرد. ما به او آنقدر ثروت دادیم که کلیدهای خزانه‌هایش را گروهی از مردان نیرومند به سختی حمل می‌کردند. قومش به او گفتند:»
«به ثروتت مغرور و متکبر نشو! زیرا خدا متکبران را دوست ندارد!»
فرمود: «با این ثروتی که خدا به تو عطا کرده، برای آباد کردن سرای آخرت تلاش کن، اما سهم خود را از دنیا هم فراموش نکن! (به اندازه نیازت پس انداز کن). همانطور که خدا به تو احسان کرده، تو هم به مردم نیکی کن، و هرگز در پی برهم زدن نظم در مملکت نباش! زیرا خدا مفسدان را دوست ندارد.»
(قصص، 28/76-77)
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
