– من سختی‌هایشان را درک می‌کنم، اما چرا در صورت عدم جنگیدن تهدید به مجازات می‌شوند؟
– مثلاً اگر کسی ترسو باشد، از جنگیدن بترسد و نجنگد، آیا به خاطر این در جهنم خواهد سوخت؟
– آیا می توانید یک توضیح منطقی در مورد اینکه این آیه تحت چه شرایطی و برای چه کسانی نازل شده است، ارائه دهید؟
برادر/خواهر گرامی ما،
ابتدا ترجمه آیات مربوطه از سوره توبه را بیاوریم، سپس…
“راه قرآن”
بخش مربوط به پاسخ به سوال را از تفسیر مذکور خلاصه می کنیم:
38. ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شما را چه شده است که،
«در راه خدا جهاد کنید.»
آیا با شنیدن این سخن، در جای خود میخکوب شدید؟ یا از آخرت دست کشیده و به زندگی دنیا راضی شدید؟ حال آنکه سود و منفعتی که زندگی دنیا به ارمغان می‌آورد، در مقایسه با آخرت بسیار ناچیز است.
۳۹. اگر جمع نشوید و به جهاد برنخیزید، خدا شما را به عذابی دردناک گرفتار خواهد کرد و قومی دیگر را به جای شما خواهد آورد، و شما هرگز به او زیانی نخواهید رسانید. خدا بر هر چیز تواناست.
۴۰. حتی اگر شما به پیامبر یاری نرسانید، خدا حتماً او را یاری خواهد کرد. همانا هنگامی که کافران او را از شهرش بیرون کردند، در حالی که او با یکی از یارانش در غار بود، خدا او را یاری کرد؛ آنگاه که به دوستش گفت:
«نگران نباش! خدا با ماست.»
می‌گفت. آنگاه خداوند از جانب خود آرامشی بر او نازل کرد و او را با لشکرهایی که شما ندیدید یاری داد و سخن کافران را باطل ساخت. و سخن خدا برتر است، زیرا خدا غالب و حکیم است.
41. چه آسان باشد و چه دشوار، به جهاد در راه خدا با مال و جان خود بپردازید. اگر بدانید، این به سود شماست.
توضیحات:
۳۸-۴۱.
موضوع اصلی بخش آیات از ابتدا تا دومین آیه از آخر سوره
غزوه تبوک
این سوره در دوره‌ای نازل شد که تنش‌هایی میان مسلمانان و اعراب مسیحی تحت حاکمیت بیزانس در منطقه شام و در مسیر مدینه-شام وجود داشت.
بر اساس اطلاعات رایج در منابع سیره، تاریخ و تفسیر، در پاییز سال 630 میلادی، خبر حمله احتمالی بیزانس به مدینه از شمال، با همراهی برخی قبایل عرب مسیحی، به رسول خدا رسید. این خبر از طریق بازرگانانی که بین شام و مدینه در رفت و آمد بودند، به قدری شایع شد که در مدینه غوغایی برپا شد و مسلمانان به یکدیگر گفتند:
“مگر غسانیان حمله کردند؟”
به جایی رسیده بودند که از خودشان می‌پرسیدند.
پس از آن، حضرت محمد (ص) به تدارک سفر پرداخت. در آن زمان هوا گرم بود و قحطی و خشکسالی به وجود آمده بود. به سبب سختی شرایط، حضرت محمد (ص) -برخلاف سفرهای پیشین- ترجیح داد هدف را آشکار کند و اعلام کرد که احتمال جنگ با روم شرقی وجود دارد. به دلیل قحطی و مشکلات مشابه، به دوره آمادگی این سفر…
«زمان سختی» (ساعة العسرة)
به ارتش آماده شده نیز
«سپاه سختی‌ها» (جیش العسرة)
گفته شده است.
در مرحله آماده سازی برای غزوه تبوک،
– همانطور که در آیات بعدی به آن اشاره شده است –
منافقان با تبلیغات منفی در بین مردم سعی در تخریب تدارکات داشتند.
در این آیات، به مسلمانانی که در ابتدا به دلیل سختی شرایط و تحت تأثیر اینگونه تبلیغات، کند عمل کرده بودند، هشدار داده شده است. آیه 38.
هرچند خطاب کلی است.
از آیات بعدی،
کسانی که در اینجا مورد انتقاد قرار گرفته‌اند، برخی از نومسلمانان، بادیه نشینان و منافقانی هستند که ایمانشان ضعیف است.
چنانکه پیداست. به نظر ابن عطیه، این سرزنش فقط شامل کسانی است که عمداً از شرکت در سفر خودداری کرده‌اند. (II, 36)
پس از تدارکات، پیامبر اکرم (ص) در ماه رجب سال نهم هجری (اکتبر 630) در روز پنجشنبه، با لشکری حدود 30000 نفری، به سمت شمال غربی مدینه، در مکانی که امروزه در مرزهای عربستان سعودی و در نزدیکی مرز جنوبی اردن قرار دارد، حرکت کردند.
تبوک
به سمت ‘e’ حرکت کرد.
این آخرین لشکرکشی بود که او به عنوان فرمانده در راس یک ارتش بزرگ در آن شرکت کرد.
سپاه اسلام پس از رسیدن به تبوک، بیست روز در آنجا ماند. در این مدت، سپاه روم و متحدانش ظاهر نشدند. پیامبر اکرم (ص) با حاکمان دومة الجندل و ایله و اهالی جربا و ازروح پیمان جزیه بست و آنان را به پرداخت مالیات ملزم کرد. بدین ترتیب، مسلمانان با تسلط بر منطقه وسیعی در آن ناحیه و ترساندن دشمن، با پیروزی به مدینه بازگشتند.
این امر، از یک سو، به این نتیجه منجر شد که بخشی از هیئت های اعزامی که در سال های نهم و دهم هجرت به مدینه آمده و با حضرت پیامبر بیعت کردند، از این منطقه باشند و از سوی دیگر، آغازی برای فتوحات خلفای پس از رحلت رسول الله به شمار می رود.
40.
در آیه، به هجرت از مکه به مدینه اشاره شده است که نقطه عطفی مهم در زندگی پیامبر اسلام و در روند تبلیغ اسلام بود.
هجرت
با اشاره به بخشی از آن واقعه، از مسلمانان خواسته شده است تا در معنا و ارزش یاری الهی تأمل کنند.
41.
در آیه
“سبک”
و
«سَکیل»
متشکل از جمع کلمات
“به صورت آهسته و با احتیاط”
به نقل از او
“بدون در نظر گرفتن کم و زیاد، سختی و آسانی، مسلح و غیرمسلح، سواره و پیاده، جوان و پیر، سالم و بیمار”
می‌توان ترجمه‌ای طولانی مانند این ارائه کرد. برای پوشش همه موارد،
“در هر شرایطی که باشید”
همچنین می توان آن را به صورت زیر معنا کرد.
(طبری، X، 140)
با این حال، با در نظر گرفتن متن و مفهوم آن،
“چه آسان باشد چه سخت”
معنی آن ترجیح داده شده است.
کسانی که به دلیل عذر موجه نتوانستند در جنگی که برای حفظ موجودیت مادی و معنوی ما به یک ضرورت تبدیل شده است، شرکت کنند.
مجازات نخواهند شد.
کسانی که صمیمانه مایل به شرکت بودند اما به دلیل عذر و بهانه نتوانستند حضور یابند.
ثوابش را هم می برند.
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
