–
در حدیث “بحث و جدل در مورد قرآن کفر است”، منظور از “بحث و جدل” چیست؟
برادر/خواهر گرامی ما،
حدیث مربوطه به شرح زیر است:
“بحث و جدل در مورد قرآن کریم (بر اساس عقیده شخصی) کفر است.”
(ر.ک. (مسند، ج ٢، ص ٢٥٨؛ ابو داود، سنن، ٥))
دانشمندان اسلامی در شرح این حدیث نظرات متفاوتی را مطرح کرده‌اند.
به عقیده بعضی ها، در متن آمده است که
“المرآة”
کلمه
“…در این (قرآن) هیچ شکی نیست…”
(هود، ۱۱/۱۷)
همانطور که در آیه شریفه آمده است،
تردید، شک
به این معنا به کار رفته است. بر اساس این احتمال، معنای حدیث به این صورت است:
“شک کردن در قرآن کفر است.”
این
“المرآة”
کلمه
مناظره، بحث
به این معنا هم هست. بر اساس این احتمال، معنای حدیث به این صورت خواهد بود:
“بحث و جدل در مورد قرآن کفر است.”
با فرض اینکه کلمه مورد نظر به معنای مناظره به کار رفته باشد، این موضوع که مناظره ممنوع شده به چه صورت بوده است نیز مورد اختلاف قرار گرفته است.
به نظر بعضی ها، منظور از جدال و مناقشه ای که در حدیث شریف از آن نهی شده است،
به صورت دلبخواهی و از روی نادانی در مورد شیوه های قرائت قرآن کریم
بحث‌هایی که به انکار روایات رسیده از حضرت رسول اکرم (ص) می‌انجامد، بحث‌هایی است که باید از آن پرهیز کرد. زیرا به فرموده حضرت رسول اکرم (ص)، قرآن کریم بر هفت قرائت نازل شده است. همه آنها حق و درست و کافی است. انکار هر یک از آنها کفر است.
به عقیده بعضی ها، منظور از جدال و مناقشه ای که در حدیث شریف از آن نهی شده،
موضوعاتی نظیر قضا و قدر که ماهیتشان همچنان سرّی از اسرار است و مورد توجه علمای کلام قرار گرفته است.
مباحثات پیرامون آیاتی است که شامل احکام و دستورات الهی است. این مباحثات شامل آیاتی که به حلال، حرام، امر و نهی می‌پردازند، نمی‌شود. زیرا صحابه کرام به اینگونه موضوعات پرداخته و در نتیجه‌ی این تحقیقات، اختلافات فکری خود را در پرتو قرآن و سنت حل و فصل نموده‌اند.
به راستی که خداوند متعال نیز فرموده است:
“…و اگر در چیزی اختلاف کردید، آن را به خدا و رسولش ارجاع دهید…”
(نساء، 4/59)
و با امر به این موضوع، دستور فرموده است که اختلافات به وجود آمده در این زمینه با راهنمایی قرآن کریم و سنت حل شود.
(نگاه کنید به: خطابی، معالم السنن، شرح حدیث مربوطه)
اما بدون نیاز به راهنمایی قرآن و سنت
مباحثات پیرامون قرآن کریم همواره ممنوع بوده است، زیرا ممکن است هر یک از ارکان اسلام را به کفر بکشاند.
در واقع، در حدیث شریف دیگری نیز آمده است:
«هر کس درباره قرآن کریم با نظر شخصی خود سخن بگوید، جایگاه خود را در جهنم آماده کند.»
(مسند، ۱/۲۶۹)
دستور داده شده است.
روزی از حضرت ابوبکر معنای آیه 31 سوره عبس پرسیده شد،
«اگر در مورد کتاب خدا به رأی خود تفسیری کنم یا از روی نادانی سخن بگویم، پس چه زمینی مرا بر خود حمل کند و چه آسمانی مرا سایه افکند؟»
گفته است.
(طبری، ابن کثیر، تفسیر آیه مربوطه)
هشدار رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) در این مورد به شرح زیر است:
«تا زمانی که دل‌هایتان با قرآن کریم هماهنگ است، آن را بخوانید. اما هرگاه در مورد آن اختلاف پیدا کردید، برخیزید و پراکنده شوید.»
(بخاری، فضائل القرآن ۳۷؛ مسلم، علم ۳، ۴)
در حدیث دیگری نیز آمده است:
«هیچ قومی بعد از آنکه هدایت یافت، به سبب جدال (در باطل جلوه دادن حق و حق جلوه دادن باطل) به گمراهی نیفتاد.»
فرموده است، سپس (سوره زخرف)
“آنها این را فقط برای بحث و جدل مطرح کردند. راستش، آنها جامعه‌ای ستیزه‌جو هستند.”
(آیه 58 سوره …) را قرائت فرمود.
(ترمذی، تفسیر سوره 43؛ ابن ماجه، مقدمه 7)
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
