برادر/خواهر گرامی ما،
آیا دعایی هست که در هنگام تولد خوانده شود؟
تولد،
بسته به شرایط، این عمل جراحی می‌تواند خطر جانی داشته باشد. چنین رویداد جدی‌ای را البته نمی‌توان فقط با دعا و توسل معنوی رفع کرد. ابتدا باید تدابیر مادی را به کار برد، یعنی به ماما و پزشک مراجعه کرد و مراقبت و معاینه لازم را انجام داد؛ بعد از آن نوبت به تدابیر معنوی، یعنی دعا می‌رسد.
همانطور که صرفاً پزشک وسیله قطعی شفا نیست، صرفاً دعا هم سبب قطعی شفا نمی شود.
زیرا هر دو را پروردگارمان امر فرموده و هم تدبیر مادی و هم تدبیر معنوی را دین ما می‌طلبد. کسی که یکی را به جا آورده و دیگری را نادیده بگیرد، به طور قطع کار ناقصی انجام داده است. به اندازه پرواز پرنده‌ای با یک بال، موفقیت حاصل می‌شود.
پس از تدابیر مادی، تدابیر معنوی، یعنی دعایی که باید خوانده شود، را حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این صورت توصیه فرموده‌اند:
“به نیت سلامتی و سهولت زایمان برای بانوی باردار، ابتدا آية الكرسي خوانده شود، سپس سوره های فلق و ناس خوانده شود. بعد از آن این آیه خوانده شود:”
«پروردگار شما آن خدایی است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید، سپس بر عرش استقرار یافت، شب را بر روز می‌پوشاند و روز را بر شب، و خورشید و ماه و ستارگان را مسخر فرمان خویش قرار داد. آگاه باشید که آفرینش و فرمان از آن اوست. خداوند، پروردگار جهانیان، برتر و مبارک است.»
«بی‌گمان پروردگار شما، خدایی است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید، سپس بر عرش استقرار یافت، شب را بر روز می‌پوشاند و روز را بر شب، و خورشید و ماه و ستارگان را مسخر فرمان خود گردانید. بدانید که آفرینش و فرمان از آن اوست. خداوند، پروردگار جهانیان، چه بلند مرتبه است!»
(اعراف، 7/54)
رسول اکرم (ص) در ولادت حضرت فاطمه (رضی الله عنها) این دعا را خواندند و نتیجه آن ولادتی آرام و سالم بود. نسل مبارک حضرت حسن و حسین (رضی الله عنهما) با چنین دعاهایی به دنیا آمدند.
شکرگزاری به درگاه الهی به خاطر خبر ولادت سالم، و کمک به فقرا و نیازمندان در همسایگی، نوعی سخاوت پسندیده است. اما نوشیدن و دادن مشروبات الکلی، قماربازی و برپایی مجالس لهو و لعب، نوعی ناسپاسی و بی خردی نسبت به نعمت است.
آیا لازم است در گوش نوزاد دوم اذان و اقامه خوانده شود؟
حضرت ابو رافع روایت می کند:
“هنگامی که حضرت حسن (رضی الله عنه) به دنیا آمد، دیدم که حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در گوش او اذان خواندند.”
(ابوداود، ادب، 107؛ ترمذی، ادعیه، 16؛ احمد بن حنبل، 6/9، 291).
فرزند متولد شده حضرت محمد (ص)
خواندن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ نوزاد
روایاتی هم وجود دارد که حاکی از آن است که او آن را توصیه کرده است.
(نگاه کنید به: غزالی، إحیاء علوم الدین، جلد دوم، صفحه 55؛ زین العراقی، تخریج أحادیث الإحیاء، همراه با إحیاء).
پس از تولد نوزاد، در اولین فرصت، فردی که از احکام دینی آگاه است فراخوانده شده و نوزاد به او سپرده می‌شود. در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه خوانده می‌شود. سپس از او خواسته می‌شود که این دعا را بخواند:
“خداوندا، این نوزاد را در بوستان اسلام به عنوان نهالی نیکو بپروران و در حیات اسلامی او را جاودانه و ثابت قدم بدار.”
در این هنگام، پدر و مادری که از فرزند خود مراقبت می‌کنند، دعایی را می‌خوانند که حضرت ابراهیم علیه السلام هنگام مراقبت از فرزندانش اسماعیل و اسحاق می‌خواند:
«سپاس خدای را که در پیری به من اسماعیل و اسحاق را عطا فرمود. به راستی پروردگار من دعایم را می‌شنود.»
“خداوند را به خاطر این فرزندی که به من عطا فرمود، حمد و سپاس می‌گویم و از او قدردانی می‌کنم…”
(ابراهیم، 24/39)
3. اولین غذایی که باید به کودک داده شود (تحنیک):
دادن چیزی شیرین به نوزاد و مالیدن آن به لبش، سنت است. انجام این کار توسط فردی صالح، مستحب است. هرچند با چیزهای شیرینی مثل کشمش و شکر هم می توان انجام داد، اما انجام آن با خرما مستحب تر و با فضیلت تر است.
حضرت عائشه -رضی الله عنها- فرمودند:
«نوزادان را نزد رسول خدا -صلی الله علیه و آله و سلم- می‌آوردند. آن حضرت برایشان دعا می‌کرد تا مبارک باشند و آب خرما را که در دهانش نرم کرده بود، در دهان نوزاد می‌چکاند.»
(مسلم: ۲۱۴۷)
همانطور که مشاهده می‌شود، رسول اکرم (ص) به اولین غذایی که به معده نوزاد می‌رسد، توجه ویژه‌ای داشته و می‌خواستند که آن غذا چیزی جز شیر مادر نباشد. در واقع، روایات مختلفی بیانگر آن است که این اهتمام را نه فقط برای نوه‌های خود، بلکه به عنوان یک اصل برای همه کودکان مسلمان به کار می‌بردند.
4. تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن به وزن آن نقره:
رسول الله (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«هر کودکی با قربانی عقیقه گروگان است. این قربانی در روز هفتم (تولدش) به نام او ذبح می‌شود. (در آن روز) موهایش نیز تراشیده می‌شود و به کودک نامی داده می‌شود.»
[ابوداود، اضحی ۲۱، (۲۸۳۷، ۲۸۳۸)؛ ترمذی، اضحی ۲۳، (۱۵۷۲)؛ نسائی، عقیقه ۵، (۷، ۱۶۶)]
رسول الله (صلی الله علیه و آله) برای حضرت حسن (رضی الله عنه) به عنوان عقیقه یک گوسفند قربانی کرد و فرمود:
فرمود: «ای فاطمه! سر فرزندت را بتراش و به وزن مویش نقره صدقه بده!» پس از این فرمان، مویش را وزن کردیم، وزنش یک درهم یا چیزی در همین حدود بود.
[ترمذی، ادعیه ۲۰، (۱۵۱۹)]
جعفر بن محمد از پدرش و او از حضرت فاطمه (رضی الله عنها) روایت کرده است که حضرت فاطمه، موهای حضرت حسن و حضرت حسین و زینب و ام کلثوم (رضی الله عنها) را وزن کرد و به وزن آن نقره صدقه داد.
[موطأ، عقیقه ۲، (۲، ۵۰۱)]
سنت، تراشیدن مو است. اما بدون تراشیدن مو هم می توان به اندازه وزن مو صدقه داد و این هم ثواب دارد. بهترین روش، تراشیدن مو و صدقه دادن به اندازه وزن آن است.
5. آیا برای تولد نوزاد قربانی ذبح می‌شود؟ سن ختنه کردن کودک چه سنی است؟
در دوران جاهلیت پیش از اسلام، مردم از شنیدن خبر تولد دختر ناراحت و ناامید می‌شدند، اما از شنیدن خبر تولد پسر خوشحال شده و قربانی می‌کردند. خون قربانی را به صورت و سر نوزاد می‌مالیدند و این رسم را ادامه می‌دادند.
با ظهور اسلام، حضرت رسول اکرم (ص) به این آداب و رسوم نظم و ترتیب دادند. بدی‌های آن را از بین بردند و خوبی‌هایش را اصلاح و تداوم بخشیدند.
در واقع، پیامبر ما (ص) قربانی را که مردم دوران جاهلیت فقط برای پسران خود ذبح می‌کردند، شامل دختران نیز قرار دادند.
(ابوداود، اضحی 21؛ ترمذی، اضحی 17؛ نسائی، عقیقه 3)
حضرت فرمودند که به جای اینکه خون به سر آن کودک بمالند، عطرها و رایحه های خوشی مثل مشک و زعفران بمالند.
به همین سبب، مسلمانان به شکرانه و سپاسگزاری از خداوند، پس از تولد فرزندشان، قربانی می‌کنند؛ با اهل و عیال و دوستان و آشنایان به گفت‌وگوهای خوش می‌پردازند و ضیافت‌های شیرینی برپا می‌کنند. این فرزند، چه پسر باشد و چه دختر، تفاوتی ندارد. ابراز شادی فقط برای پسر و اظهار غم و نارضایتی برای دختر، با درک اسلامی سازگار نیست. بلکه این، طرز فکری است که شایسته انسان‌های جاهلیت است.
به هر حال، معلوم نیست کدام فرزند برای والدین مفیدتر و وفادارتر خواهد بود. گاهی اوقات تصور می‌شود که پسر مفید خواهد بود، اما برعکس، او بی فایده از آب در می‌آید؛ در دوران پیری، والدین به دختر خود پناه می‌برند و از او سود می‌برند.
در کتاب‌های فقهی
(عقیقه، نسیقه)
روز قربانی کردن این کودک که به نامش خوانده می‌شود، مشخص نیست. گاهی در روز هفتم تولد کودک قربانی می‌شود، و گاهی تا هفت سالگی به تعویق می‌افتد.
در مقابل مذاهب دیگری که قربانی عقیقه را سنت می‌دانند،
به نظر حنفی ها،
جایز است. کسی که توانایی مالی دارد قربانی می‌کند، و کسی که ندارد قربانی نمی‌کند. نه کسی که قربانی می‌کند و نه کسی که قربانی نمی‌کند، مورد سؤال قرار نمی‌گیرد و هیچ زیان معنوی‌ای متوجه او نخواهد شد.
برخی می‌گویند استخوان‌های این قربانی نباید شکسته شود، در مقابل، عده‌ای هم شکستن آن را توصیه می‌کنند. به منظور تواضع کودک، شکستن استخوان‌ها به عنوان یک عمل مستحب قابل قبول است. هر دو مورد جایز است و بستگی به نیت دارد.
بعد از قربانی کردن، گوشت آن باید به دوستان، آشنایان، بستگان و به ویژه فقرا برسد و باعث شادی و سرور شود.
همچنین به منظور آنکه کودک زندگی اسلامی و سالمی داشته باشد، به نیازمندان اطراف کمک های ویژه ای صورت می گیرد.
صدقه داده می شود.
مقدار این صدقه را وضعیت مالی دهنده صدقه تعیین می‌کند. به هر حال، مقدار داده شده باید به کار کسی بیاید، نیازی را برطرف کند، یا با آن چیزی خریده شود.
پیامبر اکرم (ص) چنین فرمودند:
“به برکت این صدقه، از خداوند متعال مسئلت می شود که این کودک در چارچوب درک اسلامی زندگی کند و از حوادث و بلایا محفوظ بماند.”
یک تکلیف دیگر هم هست که با تولد شروع می شود، و آن هم…
ختنه کردن پسر بچه
می‌باشد.
ختنه کردن کودک سن خاصی ندارد.
بسته به محیط، سلامت و جثه کودک متفاوت است. احتمالاً نباید از هفت سالگی تجاوز کند و نباید به سن بلوغ نزدیک شود. زیرا بعد از آن، دوره محرمیت آغاز می‌شود و حرمت مطرح می‌شود.
در مراسمی که به مناسبت ختنه برگزار می‌شود، نباید از روی سرکشی و غرور، به خداوندی که فرزند را به آنان عطا فرموده است، نافرمانی شود و نباید گناهانی مرتکب شده و به حرام‌ها افتاد.
اگر در هنگام تولد نوزاد یا در مراسم ختنه، گناهانی مرتکب شود و محرمات انجام گیرد؛ مثلاً به نافرمانی‌هایی چون نوشیدن شراب، قماربازی و شرکت در مجالس مختلط زن و مرد بپردازند، دست‌کم ناسپاسی و کفران نعمت کرده‌اند.
این به معنای ناسپاسی نسبت به خداوندی است که به آنان فرزندانی عطا فرموده و آنان را به آن روز رسانده است.
“تو به ما چنین فرزندی عطا کردی و به ما لطف نمودی، و ما در عوض به تو نافرمانی و ناسپاسی می‌کنیم.”
به معنای.
مؤمنان نباید مرتکب چنین اشتباهی شوند، بلکه باید در مراسم ختنه، خواندن مولود، اطعام دوستان و آشنایان و پوشاندن نیازمندان را اصل قرار دهند؛ و نباید به اعمال ناشایستی که به معنای ناسپاسی است، مانند نوشیدن مشروبات الکلی و قماربازی، دست بزنند و در روز شکرگزاری، به ناسپاسی روی نیاورند.
برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید:
– نامگذاری کودکان و نکاتی که در نامگذاری باید به آن توجه شود چیست؟
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
