ابن رشد با گفتن اینکه عقل برتر از دین است، چه منظوری داشته است؟

برادر/خواهر گرامی ما،

به نظر ابن رشد،

به اتفاق نظر علمای اسلام، معجزات پیامبر که دلالت بر حقانیت نبوت او دارد، باید با عقل اثبات شود. زیرا، دعوی نبوت، نقلی است. و مقبولیت خبر نقلی، جز با محک عقل میسر نیست.

در قرآن، اصل بر آن است که عقل در درجه اول قرار گیرد و همه مسائل به عقل عرضه شود، و این خود دلیلی بر این واقعیت است. به همین سبب است که علمای اسلام به این نکته توجه داده‌اند:

با نگاهی به موضوع از این منظر، درک سخن ابن رشد که به معنای آن اشاره شد، امکان پذیر است.

در واقع، در اسلام، مخاطب تکالیف دینی، صاحبان عقل هستند. دلیل این شرط، رسیدن به سن عقل و درک درست است. شخصی که عقلش سالم نیست، نه دین دارد و نه مسئولیتی. به عبارت دیگر، بدون عقل، وحی ارزشی ندارد، زیرا مخاطبی نخواهد داشت. اما، بدون وحی هم، عقل کارکرد خود را دارد. وجود هزاران بی دین، گواه این مدعاست.

با این حال، لازم به ذکر است که:

سه راه هدایت وجود دارد که خداوند به انسان ها هدیه کرده است.

آنچه را که حواس سلیمه می‌نامند، در نظر بگیرید. اما ما می‌دانیم که قوی‌ترین حس ما، یعنی چشم، اغلب ما را به اشتباه می‌اندازد. به عنوان مثال، ستاره‌ای که بارها از کره زمین بزرگتر است را به ما بسیار کوچک نشان می‌دهد. در نهایت، علوم عقلی بزرگی آن را به ما نشان داده‌اند.

این راهنمای هدایت از حواس برتر است.

حقیقت وحی را فقط عقل می تواند تصدیق کند. از این نظر می توان گفت که عقل بر وحی مقدم است.

اما عقل، پس از تصدیق نبوت حضرت محمد (ص) و کلام الهی بودن قرآن، دیگر خود را از میدان خارج کرده و فرمانبردار می شود.

از این منظر، این سه راهنمای هدایت، هرچند از نظر اصولی، وحی همچنان به وجود عقل نیازمند است.

با سلام و دعا…

اسلام در پرتو پرسش‌ها