“مادران باید فرزندان خود را دو سال تمام شیر بدهند. این برای کسانی است که می‌خواهند شیردهی را به نحو احسن انجام دهند…”
(سوره بقره، آیه ۲۳۳)
–
آیا می توانید آیه مربوط به شیردهی نوزادان را برایم شرح دهید؟
برادر/خواهر گرامی ما،
«مادران، فرزندان خود را دو سال تمام شیر بدهند. این برای کسانی است که می‌خواهند شیر دادن را به نحو احسن انجام دهند. تأمین خوراک و پوشاک مناسب مادر، بر عهده پدر است. هیچ‌کس به کاری فراتر از توانش مکلف نمی‌شود. نه مادر و نه پدر نباید به خاطر فرزندشان زیان ببینند. بر وارث پدر نیز همین وظیفه است. اما اگر پدر و مادر با هم مشورت و توافق کنند و بخواهند قبل از دو سال، فرزندشان را از شیر بگیرند، بر آنان گناهی نیست. و اگر بخواهید فرزندانتان را به دیگران شیر بدهید، در صورتی که مزد مناسبی به آنان بدهید، بر شما گناهی نیست. با این حال، از مخالفت با خدا بپرهیزید و بدانید که خدا هر کاری را که می‌کنید می‌بیند.»
(سوره بقره، آیه ۲۳۳)
تمام مادران، چه در قید ازدواج باشند و چه مطلقه، باید فرزندان خود را به مدت دو سال تمام شیر بدهند، و این حکم الهی است. این حکم برای کسانی است که قصد دارند شیردهی را به طور کامل انجام دهند. بنابراین، مدت دو سال شیردهی، حداکثر زمان است و همانطور که در آیه بیان شده، کاهش این مدت مجاز است.
“مولودونله”
یعنی فرزندی که برای او به دنیا آمده و او سبب تولد و نسب اوست.
پدر
و بر او واجب است که نفقه و لباس و خوراک آن مادران را تأمین کند، به ویژه حقوقشان را. اما این وجوب مطلق و بدون قید و شرط نیست، بلکه به قدر متعارف است، یعنی به اندازه توانایی پدر و متناسب با وضع هر دو طرف، به میزانی که قاضی مناسب بداند. زیرا هیچ کس به بیش از توانایی خود مکلف نیست.
“پیشنهاد را به سختی قبول کردن”
هرچند که تحمیل کردن چیزی فراتر از توانایی انسان به او امکان‌پذیر است، اما نباید این کار را کرد.
نه به خاطر فرزند به مادر آسیبی رسانده شود، و نه به خاطر فرزند به پدر آسیبی رسانده شود. نباید به هیچ یک از آن ها آسیبی رسانده شود، نباید کسی به آن ها آسیب برساند.
“بدی را با بدی پاسخ ندهید.”
اگر پدر زنده باشد، نفقه و پوشاک به همین صورت است، و در صورت فوت، بر عهده وارث است. این وارث یا وارث پدر است یا وارث فرزند. اگر برای فرزندی که وارث پدر فوت شده است، مال کافی به جا مانده باشد، نفقه و معیشت بر عهده اوست؛ و اگر به جا نمانده باشد، بر عهده “ذی رحم محرم” اوست که در آن زمان وارث او محسوب می شود.
(به خویشاوندانی که ازدواج با آنها از نظر شرعی حرام است)
یا بر خویشاوندان پدری او واجب است.
حال اگر مادر و پدر بخواهند قبل از دو سالگی کودک را از شیر بگیرند، به شرط آنکه هر دو با هم مشورت کرده و به توافق برسند، گناهی بر ایشان نیست. مادر و پدر در مشورت با یکدیگر، حتماً مصلحت فرزندشان را در نظر می‌گیرند. وقتی که نظر و رأی هر دو با هم یکی شد و به توافق رسیدند، احتمال خطا بسیار کم می‌شود. حتی اگر خطایی هم رخ دهد، خطایی که از روی حسن نیت و از اهل فن و در جای خود صورت گرفته باشد، بخشیده می‌شود. اما اگر طرفین با هم مشورت نکنند یا بدون رضایت یکی از آنها این کار انجام شود، گناه است. همانطور که در بالا…
“هر کس که بخواهد شیردهی را به طور کامل انجام دهد”
، در این تبادل نظر، کسی که حاضر به قطع شیردهی نیست.
ای پدران! اگر شما بخواهید فرزندتان را به دایه‌ای بسپارید تا شیرش دهد، در صورتی که مزد یا به قول ابن کثیر، احسان (هدیه) را به شیوه‌ای عرفی و شرعی و پسندیده به او بدهید، گناهی بر شما نیست. پس پدر می‌تواند فرزندش را از شیر مادرش محروم کند و به دایه‌ای بسپارد. اما باید دایه را راضی کند تا به فرزندش خوب رسیدگی کند. مراقب باشید و از خدا بترسید و بدانید که هر چه بکنید خدا آن را می‌داند. پس بر اساس آن به شما جزا یا پاداش خواهد داد.
(ر.ک. المالیلی م. حمدی یازیر، تفسیر قرآن کریم)
توجه:
در رابطه با این موضوع، مقاله زیر و
یونیسف
ما به شما توصیه می کنیم که بیانیه های (صندوق کودکان سازمان ملل متحد) را نیز مطالعه کنید.
چرا دو سال؟
در پرتو جدیدترین تحقیقات، به اختصار به برتری‌های شیر مادر خواهیم پرداخت. بر اساس کتاب‌های طب سنتی، شش ماه شیردهی به نوزاد کافی است. سپس این مدت به نه ماه افزایش یافت (1). در جدیدترین انتشارات، می‌بینیم که این مدت به دو سال افزایش یافته است. در آخرین نسخه‌های کتاب راهنمای درمان‌های اطفال، بر لزوم شیردهی به نوزاد تا دو سال تأکید شده است.
با توجه به انتشارات اخیر، نگاهی اجمالی به شیر مادر بیندازیم (2): شیر مادر حاوی…
“تورین آزاد”
چهل برابر بیشتر از شیر گاو است. در رشد مغز نقش دارد. یعنی یک عامل مهم در باهوش شدن کودک، شیردهی طولانی مدت است.
شیر مادر به عنوان قوی ترین میکروب کش شناخته می شود.
در عفونت خونی (یعنی درگیری گسترده بدن با میکروب)، درمان با تزریق خون همانند درمان با شیردهی است. کودک در آن لحظه قادر به شیر خوردن نیست. دادن مقدار کمی شیر به معده از طریق بینی به صورت متناوب، قوی‌ترین میکروب‌کش‌ها را به کار می‌اندازد. شیر بهداشتی از مادر گرفته شده و به کودک داده می‌شود. یک باور غلط در این مورد، عدم شیردهی به کودکی است که اسهال دارد.
در حالی که امروزه شیر، علاوه بر اینکه به عنوان غذا به کودک مبتلا به اسهال داده می شود، برای درمان اسهال نیز تجویز می شود.
بر اساس یک تحقیق، مرگ ناشی از اسهال و هیپرناترمی (افزایش سدیم در خون) در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر است (3). مطالعات سریالی در انگلستان و ولز از این موضوع حمایت می‌کنند.
ایمنی‌گلوبولین A ترشحی (نوعی مولکول آنتی‌بادی)، لاکتوفرین و لیگاند که به وفور در شیر مادر یافت می‌شوند، از رشد میکروب‌ها جلوگیری می‌کنند.
لیزوزیم موجود در شیر مادر خاصیت باکتری‌کشی دارد. در بخش‌های زایمان با دادن شیر مادر در مدت زمان بسیار کوتاه، از رشد باکتری کلبسیلا، میکروب خطرناک این بخش، جلوگیری شده و از بروز “انتروکولیت نکروزان”، بیماری شدیدی که با نفخ شکم و خون در مدفوع همراه است، پیشگیری می‌شود.
شیر مادر حاوی موادی است که در برابر ویروس ها محافظت می کند.
عوامل ویروس‌کش با طیف وسیع در شیر مادر نقش مهمی ایفا می‌کنند. به ویژه در کشورهای در حال توسعه، میزان مرگ و میر نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، پایین است.
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می شوند، در آینده در برابر تصلب شرایین و چاقی، که از عوارض دوران پیری است، محافظت می شوند.
زیرا محتوای کلسترول بالاتر در شیر مادر، باعث تولید آنزیم های لازم برای متابولیسم کلسترول می شود (4).
در انتشارات لوید و فالکنر به این موضوع اشاره شده است که چاقی در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، کمتر دیده می‌شود.
(5) کم‌کاری تیروئید، که به آن هیپوتیروئیدیسم می‌گویند، در نوزادانی که به اندازه کافی شیر مادر خورده‌اند، کمتر دیده می‌شود. همچنین، آلرژی به شیر گاو و عدم تحمل لاکتوز در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند، مشاهده نمی‌شود.
استیونسون خاطرنشان می‌کند که در شش ماهه دوم، عفونت‌های تنفسی در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کمتر است و نسبت آنتی‌بادی IgA در شیر مادر بیشتر است.
گفته می‌شود که رشد ویروس‌های اوریون، آنفولانزا، آبله مرغان و آنسفالیت ژاپنی (التهاب مغز) توسط مواد موجود در شیر مادر مهار می‌شود، آنتی‌بادی موجود در شیر مقاومت سیستم گوارش را افزایش می‌دهد و به ویژه در برابر انواع میکروب به نام E. coli مقاومت ایجاد می‌کند.
شیردهی طولانی مدت به مادر نیز مزایای زیادی می رساند.
در یک نشریه، به این نکته اشاره شده است که سرطان سینه در مادران شیرده کمتر است و همچنین در افرادی که قبل از 18 سالگی زایمان کرده اند، سرطان سینه به میزان 1/3 کاهش می یابد. (7) در یک مقاله نیز ذکر شده است که زایمان تا سن 25 سالگی از سرطان سینه جلوگیری می کند. (8)
دادن غذای کمکی به نوزاد در کنار شیر مادر به تدریج به تعویق افتاد.
منابع، این زمان را شش ماه ذکر می‌کنند. دلیل نادر بودن کمبود آهن در نوزادان شیرخوار در نه ماه اول، این است که آهن موجود در شیر مادر می‌تواند نیاز روزانه را برطرف کند. با شروع تغذیه تکمیلی، به دلیل کم بودن آهن در این غذاها و همچنین کاهش جذب آهن موجود در شیر مادر توسط غذاهای جامد (می‌تواند تا 80% کاهش دهد)، این کودکان در معرض خطر کمبود آهن قرار می‌گیرند.
نوزادانی که تا نه ماهگی به جز شیر مادر هیچ غذای کمکی دریافت نکرده‌اند، به کم‌خونی (آنمی) مبتلا نشده‌اند.
در یک تحقیق بر روی کم خونی ناشی از فقر آهن، در 50% از گروهی که کم خونی ناشی از فقر آهن داشتند، روزانه 7 سانتی متر مکعب خون از طریق دستگاه گوارش به دلیل مصرف شیر گاو تازه از دست رفته بود. علاوه بر کمبود آهن در شیر گاو، اینکه مصرف آن باعث خونریزی طولانی مدت می شود، نکته ای است که در بروز کم خونی ناشی از فقر آهن نباید از آن غافل شد. به نظر می رسد که عامل خونریزی مزمن در شیر گاو، لاکتالبومین با مولکول های بزرگ است که بر روده اثر می گذارد.
به طور واضح، قطع زودهنگام شیر مادر و انتقال سریع به غذاهای دیگر، اثرات منفی بر کودک دارد. قطع زودهنگام شیر، بر روحیه کودک تأثیر نامطلوبی می‌گذارد.
پروفسور آاداسال (10) ،
“از شیر گرفتن زودهنگام همواره باعث سرزنش و رفتارهای خودپسندانه در آینده می شود. قطع ناگهانی شیردهی می تواند منجر به اختلالات عاطفی شود.”
می‌گوید. پروفسور کؤکنل (11) نیز
“پرخوری، اعتیاد به الکل، سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر، مربوط به مرحله دهانی است”
(دوره های شیرخوارگی کودک)
نتیجه یک انقطاع مرتبط است.”
می گوید.
از شیر گرفتن زودهنگام کودک، اثرات منفی بر روحیه او می گذارد.
هفت خوکچه هندی 24 روزه به مدت 24 روز تحت محرومیت غذایی قرار گرفتند، به این صورت که مقدار کمی غذا به آنها داده شد. هفت خوکچه هندی دیگر نیز به عنوان گروه کنترل مورد استفاده قرار گرفتند و تحت محرومیت غذایی قرار نگرفتند. هشت روز بعد، هر دو گروه خوکچه هندی به طور یکسان مورد معامله قرار گرفتند و انتظار می رفت که با یک رژیم غذایی نرمال به سن بلوغ برسند. پنج ماه بعد از آزمایش، تفاوت قابل توجهی در رشد فیزیکی و رفتار بین خوکچه هندی هایی که قبلاً تحت محرومیت غذایی قرار گرفته بودند و آنهایی که قرار نگرفته بودند، وجود نداشت. با این حال، هنگامی که خوکچه هندی ها این بار به طور کلی تحت محرومیت قرار گرفتند، خوکچه هندی هایی که در دوران نوزادی گرسنه مانده بودند، سه برابر بیشتر از خوکچه هندی هایی که گرسنه نمانده بودند، به ذخیره سازی غذا، احتکار، انباشت و پرخوری پرداختند. بنابراین، تأثیری که در دوران کودکی بر آنها وارد شده است، در دوران بزرگسالی نیز ادامه دارد. از این نظر، زندگی ای که خوکچه هندی ها در دوران نوزادی خود گذرانده اند، بر شخصیت آنها تأثیر گذاشته است. به عبارت ساده تر، از شیر گرفتن زودرس کودک می تواند در آینده منجر به اختلال شخصیتی شود.
مید، جامعه‌شناس، در پژوهش خود به این نتیجه رسید که کودکانی که در دوران کودکی محبت کمی دیده‌اند و به صورت خسیسانه‌ای تغذیه شده‌اند، در آینده به افرادی پرخاشگر، ستیزه‌جو و ناامن تبدیل می‌شوند. وقتی کودک دو سال شیر مادر می‌خورد، هم مشکل تغذیه و هم مشکل محبت حل می‌شود. زیرا در آغوش گرفتن برای شیر دادن، خود نوعی ابراز محبت است.
پروفسور هارلو ثابت کرد که حضور مادر نه تنها برای حمایت فیزیکی، بلکه برای ارضای لذت‌های کودک نیز اهمیت دارد: او یک میمون نوزاد را در قفسی سیمی قرار داد و در کنار آن یک ماکت میمون سیمی با شیشه شیر در شکمش و یک ماکت میمون دیگر با پوشش خزدار اما بدون شیشه شیر قرار داد. نتایج تجربیات طولانی را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد: میمون نوزاد فقط از ماکت سیمی شیر می‌خورد، اما برای خوابیدن به سراغ ماکت خزدار می‌رود. هنگامی که میمون نوزاد می‌ترسد، به ماکت خزدار می‌چسبد. در نوزاد، تمایل قبلی برای چسبیدن به پوست خزدار وجود دارد. به این ترتیب آرام می‌شود.
نوزادی که در آغوش مادر شیر می‌خورد، هم تغذیه می‌شود و هم احساس امنیت می‌کند.
همانطور که پروفسور جبیراوغلو می گوید: “مادر گرسنگی، خیسی و سردی نوزادش را برطرف می کند. همراه با اینها، کودک هر بار صدای مادر، بوی او و تماسش را حس می کند. نوزاد به صورت مادر نگاه می کند، بعد از دو ماهگی لبخند می زند، گریه می کند و حالت شل و مناسبی برای در آغوش گرفتن به خود می گیرد. به همین دلیل است که شیر دادن از سینه بر شیر دادن با شیشه شیر برتری دارد و شیر دادن با شیشه شیر در آغوش گرفتن نیز بر شیر دادن در حالت خوابیده برتری دارد.” باز هم پروفسور جبیراوغلو می گوید: “کودک بعد از سیر شدن نیز از مکیدن سینه لذت می برد. اگر زود از شیر گرفته شود، دیده می شود که کودک برای ارضای لذت خود انگشتش را می مکد.”
تغذیه کودک با شیر مادر در آغوش مادر، بی قراری او را تسکین می دهد.
(اضطراب، ترس و عدم اطمینان)
تسکین دهنده، آرامش بخش
(احساس آرامش و اعتماد)
تحت تأثیر است.
در آغوش گرفتن نوزاد در حین شیردهی به او احساس امنیت می‌دهد. بولبی به این نتیجه رسید که تماس با بدن مادر در تثبیت حس امنیت نقش مهمی دارد. مسرمن نیز بر اهمیت در آغوش گرفتن نوزاد توسط مادر تأکید می‌کند.
شیردهی طولانی مدت به کودک، در آینده باعث ایجاد اعتماد به نفس و ثبات روحی در او می شود.
قطع زودهنگام شیر مادر باعث بروز مشکلات روحی می‌شود. در واقع، پروفسور یؤروک‌اوغلو می‌گوید که این مشکل در دوران شیرخوارگی، در آینده منجر به پرخوری، چاقی، اعتیاد به الکل و مواد مخدر و افسردگی روحی می‌شود.
در هر چیزی
“کارشناسش میدونه”
، در آن صورت فقط
“دانا سخن گوید.”
ما نیز باید به سخن خالق همه چیز در این مورد گوش فرا دهیم و آن را به کار ببندیم.
“باید فرزندانشان را دو سال تمام شیر بدهند.”
(سوره بقره، آیه ۲۳۳)
“از شیر گرفتن او هم در عرض دو سال است.”
(لقمان، 31/14)
منابع:
1) نلسون “کتاب درسی اطفال”، 1976؛ 2) آکتا پدیاتریکا، 1982؛ 3) آکتا اسکانداویکا 299، 1982؛ 4) طب اطفال نوین، 1982؛ 5) لوید 1980 و فالکنر 1980؛ 6) آکتا پدیاتریکا اسکانداویکا، 1982؛ 7) ماکمالسون “سرطان”؛ 8) ورهر “سرطان پستان انسان”؛ 9) روانپزشکی؛ 10) بهداشت روان و بیماریها؛ 11) شخصیت.
شیر مادر مهم است!
شیردهی با شیر مادر، بهترین روش تغذیه شناخته شده برای رشد و نمو سالم نوزادان است. با این حال، در سال 1993…
“بررسی جمعیت و سلامت در ترکیه”
در شش ماهه اول سال، میزان نوزادانی که فقط با شیر مادر تغذیه می‌شوند، 1.3 درصد اعلام شده است. یونیسف که هدفش افزایش این میزان نه تنها در ترکیه، بلکه در سراسر جهان است، در این مقاله به سوالات متداول در مورد شیردهی مادران پاسخ می‌دهد.
شیردهی با شیر مادر، بهترین روش تغذیه شناخته شده برای رشد و نمو سالم نوزادان است. شیر مادر، با ترکیبی که تمام نیازهای غذایی نوزاد را در شش ماه اول بدون نیاز به هیچ غذای کمکی برآورده می‌کند، همواره در دسترس و رایگان است و به راحتی در اختیار هر مادری قرار می‌گیرد. با این حال، در سال 1993…
“بررسی جمعیت و سلامت در ترکیه”
در این تحقیق، میزان نوزادانی که در شش ماه اول زندگی فقط از شیر مادر تغذیه کرده‌اند، 1.3% اعلام شده است. همچنین در همین تحقیق، سوء تغذیه در 25% از کودکان زیر پنج سال تشخیص داده شده و مشخص شده است که سالانه 63.000 کودک بر اثر بیماری‌های قابل پیشگیری جان خود را از دست می‌دهند.
به منظور کاهش تعداد این مرگ و میرها و اطمینان از سلامت نوزادان، سازمان هایی مانند سازمان بهداشت جهانی و یونیسف در ترکیه و بسیاری از کشورهای جهان به آگاه سازی و تشویق مادران در مورد استفاده از شیر مادر می پردازند.
فواید شیر مادر برای نوزاد:
– شیر مادر بهداشتی است.
– نوزاد را در برابر بیماری های عفونی محافظت می کند.
– به طور کامل نیازهای آبی نوزاد را برطرف می کند و نیازی به دادن آب اضافی نیست.
– به دلیل هضم آسان، اسهال، یبوست و نفخ کمتری رخ می دهد.
– آهن و کلسیم موجود در شیر مادر در روده نوزاد بهتر جذب می شود، بنابراین راشیتیسم و کم خونی کمتر دیده می شود.
– شیر مادر حاوی مواد آلرژی زا نیست.
– یک پیوند روانی بین مادر و نوزاد ایجاد می کند.
– نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، ضریب هوشی بالاتری دارند.
فواید شیردهی برای مادر:
– شیر مادر مقرون به صرفه است، بنابراین هر مادری صرف نظر از وضعیت مالی خود می تواند از این روش شیردهی استفاده کند.
– به بازگشت رحم به حالت اولیه پس از زایمان کمک می کند.
– به سوزاندن چربی های اضافی کمک می کند.
– سرطان سینه و سرطان تخمدان در زنانی که شیردهی می کنند کمتر دیده می شود.
خطراتی که نوزادان شیر مادر نخورده با آن مواجه می شوند چیست؟
میزان مرگ و میر در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌شوند، ۴ تا ۶ برابر بیشتر از نوزادانی است که از شیر مادر تغذیه می‌شوند. به گفته سازمان بهداشت جهانی، اگر میزان شیردهی در زنان بالا بود، سالانه جان ۱.۵ میلیون نوزاد نجات می‌یافت.
نوزادان تا چه مدت باید از شیر مادر تغذیه شوند؟
سازمان بهداشت جهانی و یونیسف
توصیه می‌شود که تغذیه با شیر مادر بلافاصله پس از تولد شروع شود، در شش ماه اول فقط شیر مادر داده شود و شیردهی پس از شش ماه با مکمل‌های غذایی مناسب تا دو سالگی و بعد از آن ادامه یابد.
منبع:
یونیسف
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
