آیا کسی که به پیامبر توهین کند، از دین خارج می‌شود؟

– آیا توبه کسی که به پیامبر توهین کرده است، پذیرفته می‌شود؟ آیا در این گناه، حق‌الناس وجود دارد؟

– در این مورد، دیدگاه‌های امامان مذاهب، از جمله ابوحنیفه، مالک، احمد بن حنبل، شافعی، لیث و ثوری چیست؟

برادر/خواهر گرامی ما،

در صورتی که هیچ عذر و بهانه‌ای از قبیل غفلت، نادانی یا اجبار وجود نداشته باشد،



فردی که به طور عمدی و آگاهانه به پیامبر توهین می کند، به عبارت دیگر، دشنام می دهد و زبان درازی می کند.

هرچند در مورد صدور حکم اعدام در میان فقهای اسلامی اجماع وجود دارد، اما در مورد نحوه اجرای این مجازات، به عبارت دیگر، در مورد چگونگی اعمال آن، اختلاف نظرهایی وجود دارد.

در مورد مجازات افرادی که مرتکب جرم سنگینی مانند توهین به پیامبر می شوند،

قاضی عیاض

و کسانی که مثل او فکر می‌کنند و در این مورد حساسیت بیش از حد دارند.

به عقیده بسیاری از دانشمندان،

فردی که مرتکب این جرم شود، مرتد/زندیق یا کافر محسوب شده و بدون طلب توبه، مستقیماً به اعدام محکوم می‌شود. جسد این فرد غسل داده نمی‌شود، نماز میت بر او خوانده نمی‌شود و در قبرستان مسلمانان دفن نمی‌شود.

امام مالک، احمد بن حنبل، شافعی و لیث

بر اساس روایتی که از امامان مذاهب نقل شده است، فردی که مرتکب این جرم می شود، به عنوان مرتد (کسی که از دین برگشته) تلقی می شود و

از او خواسته می شود توبه کند.

اگر توبه کند و پشیمانی خود را ابراز نماید، به عنوان بازگشت به اسلام محسوب می شود. اما مجازات اعدام از او ساقط نمی شود. زیرا ارتداد، جرمی است که علیه خدا صورت می گیرد و با توبه از بین می رود و مجازات از مرتکب آن ساقط می شود.

جرم توهین به پیامبر با این متفاوت است.

چون این جرم از نظر شخصیتی اوست.

حقوق دیگران پایمال شده است.

از آنجا که حق‌الناس با توبه جبران نمی‌شود، مجرم کشته می‌شود. اما از آنجا که به اسلام گرویده و مسلمان شده است، ارث او بین وارثانش تقسیم می‌شود، بر او نماز جنازه خوانده می‌شود و در قبرستان مسلمانان دفن می‌شود.

همراه با امام اعظم ابوحنیفه و دیگر فقهای حنفی و همچنین امامان مذاهب دیگر

مورد ترجیح قرار گرفته

نظرات دیگرش

بر اساس این نظر، فردی که به پیامبر اکرم (ص) دشنام دهد، او را در رسالتش تکذیب کند و از او دوری جوید، مرتد است.

(مرتد)

حکم بر این است. از او خواسته می‌شود توبه کند، و اگر توبه کند و پشیمانی خود را ابراز کند، مجازات اعدام اجرا نمی‌شود و مجازات ساقط می‌شود.

اگر توبه نکند

او مرتد محسوب شده و به اعدام محکوم می شود و با او مانند یک مسلمان رفتار نمی شود، یعنی جسدش غسل داده نمی شود، نماز میت بر او خوانده نمی شود و در قبرستان مسلمانان دفن نمی شود، بلکه در چاله ای دفن می شود. ارث او نیز بین وارثانش تقسیم نمی شود، بلکه به خزانه واریز می شود.(1)

با توجه به نظرات مطرح شده در مورد مجازات فردی که به پیامبر اکرم (ص) دشنام داده و بی احترامی کرده است، و با در نظر گرفتن وضعیت این افراد…

با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی-فرهنگی، اجتماعی-اقتصادی و اجتماعی-روانی، مجازات‌هایی از جمله درمان با هدف روشنگری و اطلاع‌رسانی متناسب با این شرایط، هشدار، انتقاد، محدودیت آزادی (زندان) و در نهایت مجازات سلب حیات اعمال می‌شود.

به نظر می رسد که ما می توانیم بگوییم که قابل ارائه است.

هرچند برخی از علمای اسلام معتقدند که مجازات توهین به پیامبر اکرم (ص) از سوی کافران (به تعبیری دیگر، غیرمسلمانان) با مجازات توهین از سوی مسلمانان یکسان است، اما برخی دیگر بر این باورند که به جای کشتن فوری آنان، مجازات‌هایی در نظر گرفته شود که به بازگشت آنان به جامعه به شیوه‌ای مناسب کمک کند.

ابو حنیفه و امام ثوری

دانشمندانی از این دست هم وجود دارند.

به گفته دانشمندانی که با آنان پیمان بسته شده است، کشتن غیرمسلمانان جایز نیست، زیرا شرک آنان نزد خدا از دشنام به پیامبر بزرگتر است.(2)

اما اعتقاد بر این است که اگر این افراد از فرصت‌های داده شده به خود به درستی استفاده نکنند و به توهین و بی‌احترامی‌های مشابه ادامه دهند، از نظر سیاسی نیز به همان مجازات، یعنی مجازات اعدام، محکوم خواهند شد.

از طرف دیگر، پذیرفته شده است که غیرمسلمانی که مرتکب این جرم شده است، با گرویدن به اسلام از این مجازات رهایی یابد.(3)

دلیلی که برای اثبات این نظر ارائه شده، آیه ای از قرآن است که به شرح زیر است:

«

(ای پیامبر ما!)

و به آنان که کفر ورزیدند بگو: «اگر از دشمنی با پیامبر دست بردارند، گناهان گذشته‌شان آمرزیده شود. و اگر باز به کفر بازگردند، آن عذابی که بر امت‌های پیشین نازل شد، بر آنان نیز نازل خواهد شد.»


(4)

امامان مذاهب دیگر، به ویژه امام مالک، بر خلاف نظر ابوحنیفه که معتقد بود غیرمسلمانانی که به پیامبر توهین می کنند باید کشته شوند، این دیدگاه خود را اینگونه بیان کردند:

«اگر بعد از پیمان بستن، سوگندهایشان را بشکنند و به دین شما حمله کنند، پیشوایان کفر را بکشید. زیرا آنان سوگند ندارند. باشد که دست بردارند.»


(5)

به استناد آیه قرآن و به نقل از حضرت محمد (ص) که فرمودند: «از غیرمسلمانان…»

کعب بن اشرف

و آن را بر اساس سنت نبوی مبنی بر کشتن کسانی که به او توهین می کنند، توجیه می کنند. همچنین آنان بیان کرده اند که پیمان با غیرمسلمانان به معنای مجاز بودن بی احترامی هایی از قبیل دشنام به پیامبر اکرم (ص) نیست.

به نظر علمای اسلام که بر این عقیده اند، بستن پیمان با غیرمسلمانان و امان دادن به آنان، موجب ساقط شدن مجازات هایی نظیر قطع دست در صورت سرقت اموال مسلمانان و قصاص در صورت قتل یک مسلمان، که بر اساس قانون اسلام اعمال می شود، نمی گردد؛ و همچنین موجب ساقط شدن مجازات اعدام در صورت سبّ پیامبر اکرم (ص) نمی شود. زیرا آنان در پیمان منعقد شده، از حقوقی که به آنان داده نشده بود، استفاده کرده، پیمان خود را نقض نموده و خیانت کرده اند. لذا مستحق این مجازات ها می باشند.(۶)

دانشمندان اسلامی که به حرمت پیامبر اکرم (ص) اهمیت فراوانی قائلند و معتقدند کسانی که به ایشان دشنام دهند، عیب جویی کنند، تحقیر کنند و یا با رفتاری کنایه آمیز به این موارد اشاره کنند، باید به مجازات مرگ محکوم شوند، به ویژه…

دانشمندان مالکی،

آنها حساسیت خود را نسبت به فرستاده خدا از حد معمول فراتر برده بودند.

“پیراهن پیامبر یا دکمه پیراهنش کثیف است.”

و گفته‌اند که کسانی که با این کار قصد عیب‌جویی یا نقص‌نمایی از پیامبر را دارند نیز به مجازات مرگ محکوم خواهند شد. همچنین آنان معتقدند که کسانی که با سرودن یا حفظ و نقل اشعاری که به پیامبر (ص) توهین یا هجو می‌کنند، به هجو آن حضرت می‌پردازند و این کار را به عمد انجام می‌دهند، نیز به این مجازات محکوم خواهند شد.(7)

بنابراین، کسانی که به شخصیت مادی و معنوی حضرت محمد (ص) توهین می‌کنند، او را به صورت تحقیرآمیز توصیف و به تصویر می‌کشند، به زندگی شخصی و خانوادگی او به طور آشکار یا ضمنی افترا می‌زنند، با او یا با ارزش‌های مربوط به او به تمسخر می‌پردازند، به او بی‌احترامی کرده‌اند. این گونه افراد، همانطور که در آیات فوق ذکر شده است، در دنیا و آخرت مورد لعنت خدا قرار خواهند گرفت.

واکنش نشان دادن به کسانی که مرتکب این نوع اعمال و رفتارها می شوند، تا آنجا که قوانین اجازه می دهد، و جلوگیری از چنین رفتارهایی، وظیفه افراد معتقد و مقامات سیاسی است که آنها تشکیل می دهند.

پانویس‌ها:

۱) قاضی عیاض، الشفاء، ج ۲، ص ۲۲۰، ۲۲۷، ۲۳۶، ۲۵۵، ۲۵۶، ۲۶۵؛ قسطلانی، المواهب اللدنیه، ج ۱، ص ۵۱۳؛ توپالاوغلو، حکم دینی بی احترامی به پیامبر، مجله دیانت، آنکارا، ۱۹۸۹، ج ۲۵، ش ۴، ص ۷۷.

٢) قاضی عیاض، الشفاء، جلد دوم، صفحه ٢٦١.

٣) قسطلانی، المواهب اللدنیه، ١، ٥١٣؛ قاضی عیاض، الشفاء، ٢، ٢٦١.

۴) سوره انفال، آیه ۳۸.

5) توبه، 9/12.

۶) قاضی عیاض، الشفاء، جلد دوم، صفحه ۲۶۱.

۷) قاضی عیاض، الشفاء، ج ۲، ص ۲۲۲؛ ۲۴۶؛ ر.ک. سلیم اوزارسلان، بی احترامی ها به پیامبر اکرم (ص)، پژوهش های کلامی ۵:۲ (۲۰۰۷)، صص ۶۳-۸۴.

با سلام و دعا…

اسلام در پرتو پرسش‌ها